Περί της αγιοκατατάξεως του ιερομάρτυρος Χρυσοστόμου Σμύρνης

«Επιλογικά πρώτα» στην αγιοκατάταξη του ιερομάρτυρος Χρυσοστόμου Σμύρνης 

Του θεολόγου - φιλολόγου Κώστα Νούση

Θα ήθελα να ευχαριστήσω φίλο ανώνυμο σχολιαστή της τελευταίας ανάρτησής μου για τον ιερομάρτυρα Χρυσόστομο, που μάς κατέθεσε γραπτώς την εισήγηση του μακαριστού Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου προς αγιοκατάταξιν του Σμύρνης και των συν αυτώ. Έτσι συνέδραμε διαφωτιστικά στην καθαίρεση των ακούσιων και εκούσιων βλασφημιών και αμφισβητήσεων, που μερίδα ζηλωτών εκτοξεύει κατά του πολυπαθούς Ιεράρχου, φλογερού πατριώτη και εθνοϊερομάρτυρος Χρυσοστόμου. Εκεί μέσα διαφαίνεται, έστω και αμυδρά, πόσο ανεύθυνα κάποιοι λασπολογούν την εκκλησιαστική μας Σύνοδο, ότι τάχα βεβιασμένως, ανεξετάστως, αντιπαραδοσιακώς και αντορθοδόξως προχώρησε στην αγιοκατάταξη ενός «αγίου της μασονίας».

Φαίνεται, όμως, ξεκάθαρα από την εισήγηση ότι καθόλου αβασάνιστα δεν έγινε η εν λόγω αναγνώριση, εφόσον κατατίθενται οι τρεις διαφορετικές «απόψεις», οι οποίες απηχούν τις ενστάσεις που κυκλοφορούν και την όλη προβληματική του θέματος, την οποία έλαβε υπόψη η Σύνοδος της Εκκλησίας. Πολλά άλλα σημαντικά μπορούμε να αλιεύσουμε από την εισήγηση τούτη, αλλά θεωρώ πλέον αξιοσημείωτα τα ακόλουθα: «ενωρίτατα, ήδη από του επομένου έτους του μαρτυρίου του, κατά Μάρτιον του 1923, με πρωτοβουλίαν του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, επροτάθη και εις τας άλλας Ορθοδόξους Εκκλησίας η κατάταξις αυτού εις την χορείαν των μαρτύρων […] Κατά καιρούς επανήρχετο εις συζήτησιν, υπό αρμοδίων και μη, το ζήτημα της ανακηρύξεως της αγιότητος αυτού, το οποίον εν τούτοις δεν ετελεσφόρησε μέχρι σήμερον, αναβαλλόμενον εκάστοτε, ίνα ωριμάση, και όπως επέλθη το πλήρωμα του χρόνου. Ήδη ενετάθησαν κινήσεις τινές, προωθούμεναι και υπό των οικείων Μητροπολιτών, εν Ν. Σμύρνη, Κορίνθω και Βόλω, καθ’ όσον γνωρίζομεν, ίνα ευοδωθή η «αγιοποίησις», ως κοινώς λέγεται. Φαίνεται δε, ότι την ευθύνην της σχετικής αποφάσεως (θετικής η αρνητικής) θα απαιτηθή να αναλάβη η Εκκλησία της Ελλάδος, ως εγένετο και άλλοτε δια την συναρίθμησιν μετά των αγίων του άλλου εθνομάρτυρος Γρηγορίου του Ε’, Πατριάρχου ΚΠόλεως, διότι το Οικουμενικόν Πατριαρχείον δεν δύναται να πράξη τούτο, ευρισκόμενον εντός της Τουρκικής Επικρατείας ίνα μη υπάρξουν εκείθεν δυσμενή δι’ αυτό επακόλουθα […] Η Ιερά Σύνοδος, αξιολογούσα την ανακίνησιν ως ένδειξιν συναινέσεως ικανού μέρους του πληρώματος της Εκκλησίας και σταθμίζουσα τα πράγματα υπό την προοπτικήν της ανεπιφυλάκτου αποδοχής του αιτήματος εκ μέρους του πιστού λαού (αι εξαιρέσεις δεν προβλέπονται αξιόλογοι), θα ηδύναντο να το περιβάλη δια της εγκρίσεως και ευλογίας Αυτής». 

Η εισήγηση τα λέει σχεδόν όλα και προληπτικά – προφητικά απαντάει στις ζηλωτικές μελλούμενες και αναμενόμενες αντιδράσεις. Δυστυχώς οι ζηλωτές, ανεξαρτήτως εκκλησιαστικού ημερολογίου, δύσκολα ξεπερνούν τον πειρασμό της εκκλησιομαχίας, μια πτυχή του οποίου είναι και η αγιομαχία. Μέσα απ’ αυτά, άλλωστε, δομούν τη διακριτή τους εκκλησιολογική ταυτότητα και παρασυναγωγική εξάπαντος υπόσταση, αιτιολογώντας (ανεπαρκώς και κακοδόξως οπωσδήποτε) εις εαυτούς και αλλήλους την άνομη στάση και τον αντίθεο στασιασμό τους. Οι σκληρές μου τούτες φράσεις δεν έχουν δηκτικό και πολεμικό χαρακτήρα εδώ, αλλά απλά περιγραφικό και προτρεπτικό προς μετάνοια. Όπως, λοιπόν, βλέπουμε, το αίτημα της αγιοκατάταξης ήταν και χρόνιο και εκπεμπόμενο από πολλές εκκλησιαστικές εστίες, εμφατικό και εκπροσωπούν ικανό φάσμα τής ανά τον κόσμο καταφάσκουσας αυτό συνείδησης του λαού του Θεού. 

Η δαιμονοποίηση των πάντων είναι σφάλμα και απολυτότητα κατακριτέα για κάθε εποχή και περίπτωση, πολλώ δε μάλλον για τα φοβερά εκείνα χρόνια. Με τα αναδρομικά γυαλιά του ηθικισμού και του φονταμενταλισμού κάποιοι σήμερα, άσκεπτα, ανέξοδα, ανώδυνα και άκαμπτα (κατα)κρίνουν καταστάσεις και ανθρώπους γεμάτους αίμα, φόβο, πόνο, φρίκη και θάνατο. Κολλάνε τοιουτοτρόπως τη ρετσινιά του μασόνου στον μαρτυρικό Ιεράρχη, αποδεχόμενοι (με ενδείξεις και άνευ τεκμηρίων) μια ταυτότητα, που οι τέκτονες τού απέδωσαν – θεωρώ δεν είναι η πρώτη φορά που το κάνουν – στη μεταθανάτια δυσχερή κατάσταση της όποιας δυνατότητας υπερασπιστικής ανταπάντησης και αυτοπροστασίας του. Επανέρχομαι στην άχρι τούδε απουσία αποδεικτικών τεκμηρίων της τεκτονικής του ταυτότητας και ερωτώ: 

Πρώτη ερώτηση: θα έπρεπε ανεπέρειστες φημολογίες και διάτρητες – πιθανότατα ανυπόστατες – ενδείξεις να είναι καθοριστικές της εξαίρεσης του Χρυσοστόμου από τη χορεία των Μικρασιατών Νεομαρτύρων; Και πώς τότε θα υποστήριζαν επαρκώς οι Συνοδικοί την αρνητική και καταδικαστική για εκείνον ετυμηγορία τους; Ότι μάλλον ήταν μασόνος και μέχρι να σιγουρευτούμε ότι ήταν ή όχι, τον εξαιρούμε από τον κατάλογο των αγίων μαρτύρων; 

Ερώτηση δεύτερη: η Συνοδική Επιτροπή θα καθυστερούσε επ’ αόριστον τις εισηγήσεις για την αγιοκατάταξη των σφαγέντων Ελλήνων της Μ. Ασίας εξαιτίας ενός Επισκόπου; Θα έλεγε δηλαδή, περιμένετε, παιδιά, να καθαρίσει το τοπίο με τον Σμύρνης και βλέπουμε; 

Ερώτηση τρίτη: ας υποθέσουμε πως διακήρυτταν την αγιότητα των υπολοίπων και έλεγαν με μια διευκρινιστική ανακοίνωση ότι, μέχρι την τελεσίδικη απόδειξη ή μη της αθωότητας του Σμύρνης, έπεται και η δική του αγιοκατάταξη ή η μετά θάνατον καταδίκη του. Πότε άραγε θα αποδεικνυόταν και πώς με σιγουριά το αν ήταν ή όχι μασόνος; Εάν αυτό δεν έγινε τόσα χρόνια και οι πηγές προς τούτο είναι διάτρητες, πώς θα μπορούσαμε να περιμένουμε θεαματικές εξελίξεις στο μέλλον; 

Ερώτηση τέταρτη: αν τελικά αποδεικνυόταν ότι ο Χρυσόστομος ήταν επίσημα τέκτων και όχι απλά φίλος και συνεργάτης τους (θεωρώ προσωπικά ότι υπάρχει διαφορά και μάλιστα σημαντική, δεδομένης της ιστορικής συγκυρίας), θα ήμαστε ποτέ απόλυτα βέβαιοι ότι δεν θα επρόκειτο για κατασκευασμένα τεκμήρια; Το αμάρτημα ή και το απλό ενοχικό βάρος μιας αδικίας σε έναν συνάνθρωπό μας (πολύ περισσότερο σε έναν Άγιο) ποιος θα το έπαιρνε πάνω του; 

Ερώτηση πέμπτη: θα ήταν σωστό η Εκκλησία να δώσει ιδιαίτερη βάση στις μετά θάνατον πιθανές συκοφαντικές σπιλώσεις ενός Ποιμένος της, όταν μάλιστα η οργάνωση που τις διαρρέει έχει μυστικιστικό, αδιαφανή και προφανή αντιχριστιανικό χαρακτήρα; 

Ερώτηση έκτη: Αν ήταν με βεβαιότητα τέκτων, δεν θα έσπευδαν ήδη να το επικυρώσουν πανηγυρικά με τα δικά τους πειστήρια οι αντίστοιχες Στοές; 

Ερώτηση, πολύ πεζή, έβδομη: άραγε ένας μασόνος, με το σημερινό του τουλάχιστον προφίλ, θα καθόταν να σφαγιασθεί για «αδελφούς του» χριστιανούς και, αν το έπραττε, δεν θα έδειχνε είτε ότι για άλλους λόγους ήταν μέσα στην οργάνωση και όχι ως αρνητής της χριστιανικής του ταυτότητας ή ότι μετάνιωσε για την έκπτωση που έκανε στην πίστη του και με το αίμα του απέπλυνε τον ρύπο της αμαρτίας, λαβών άμα υπό Κυρίου και τον στέφανον του μαρτυρίου; 

Οι ερωτήσεις συνεχίζονται στα επιλογικά δεύτερα (και τελευταία)… 

Κ.Ν. 

19/7/2013