Τρίτη 25 Ιουνίου 2013

ΜΑΡΚΕΛΛΟΣ ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Ο ΕΜΠΕΙΡΟΣ ΣΧΟΙΝΟΒΑΤΗΣ


Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 
Αν πριν είκοσι χρόνια έλεγες σε έλληνες μουσικούς για τους Ρωμιούς συνθέτες της Πόλης, θα σε κοιτούσαν περίεργα, τουλάχιστον... Το είδος ήταν παντελώς άγνωστο. 
Ο πρώτος δίσκος αφιερωμένος στο έργο των Ρωμιών συνθετών της Πόλης που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα, ήταν εκείνος του συγκροτήματος Βόσπορος, μόλις το 1998, με μουσικό υλικό παιγμένο από διακεκριμένους Τούρκους δεξιοτέχνες.  Οι Ρωμιοί συνθέτες που ανθολογούνται στον δίσκο αυτό έδρασαν από το 18ο αιώνα, περίοδος μεγάλης ακμής της οθωμανικής κλασικής μουσικής, έως τις αρχές του 20 ου αιώνα. Άρα, το είδος στην Ελλάδα είναι ...εισαγόμενο, θα λέγαμε. Με δεδομένη και την έξαρση του νεο-οθωμανισμού, που επηρεάζει και τις τέχνες, η διάδοση δεν ήταν δύσκολη. Μόνο που οι Τούρκοι ίσως παίζουν καλύτερα τις συνθέσεις των Ρωμιών, από τους πολλούς και αξιόλογους Ελλαδίτες μουσικούς, που παίζουν πια μετά μένους αυτή τη μουσική. Η δημιουργία δε ορχηστρών για την απόδοση αυτής της μουσικής στην Ελλάδα, τι άλλο είναι παρά μίμηση των τουρκικών τοιούτων; 
Δεν τα λέω για κακό τα παραπάνω. Επισημαίνω απλώς κάποια ιστορικά δεδομένα για να ξέρουμε πού βρισκόμαστε και πού ...ονειροβατούμε. 
Προσωπικά δεν τρελαίνομαι να ακούω τα ελληνικά παραδοσιακά σχήματα να παίζουν Ρωμιούς συνθέτες. Προτιμώ τα τούρκικα. Έχουν μεγαλύτερο πάθος. 
Όμως αυτή η μουσική μπορεί στην Ελλάδα να έχει μια σπουδαία τύχη, σαν αυτή που της επεφύλαξε ο εκκεντρικός τσεμπαλίστας Μάρκελλος Χρυσικόπουλος, στην προχθεσινή συναυλία του συγκροτήματος Latinitas Nostra, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. 
Ο Μάρκελλος και ο Ανδρέας Λινός συνέλαβαν την ιδέα να "παντρέψουν" δύση και ανατολή, μπαρόκ και Πολίτικη μουσική, μ' ένα ελκυστικό στόρυ των αρχών του 17ου αιώνα, βασισμένο σ' ένα κείμενο ενός νεαρού άγγλου κατασκευαστεί οργάνων που ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη, και σε κείμενα άλλων άγγλων περιηγητών. 
Ήταν τόσο ευφάνταστο το σενάριο ώστε δικαιολογούσε απόλυτα και τη συνύπαρξη. Ο Τόμας Ντάλλαμ ως πρέσβυς καλής θελήσεως, συνοδεύοντας ένα εκκλησιαστικό όργανό του δώρο της βασίλισσας Ελισάβετ στον τούρκο σουλτάνο Μωάμεθ Γ΄, φθάνει στην Πόλη και περιγράφει... 
Έτσι κι ο Μάρκελλος Χρυσικόπουλος έστησε το δικό του εκκλησιαστικό όργανο στο κέντρο της σκηνής της Δ' Αίθουσας της Πειραιώς 260, μαζεύοντας ολόγυρα τους ...αυλικούς του. Ένας ...αυτιστικός κύκλος που δεν διασαλεύθηκε παρά μόνο με το τέλος της μουσικής παράστασης. 


Μέσα σ' αυτόν τον κύκλο εκτυλίχθηκε το ταξίδι. Από το Λονδίνο με προορισμό της Κωνσταντινούπολη, με τη συλλογή Lachrimae του κατ' εξοχήν συνθέτη της ελισαβετιανής μελαγχολίας Τζων Ντάουλαντ να εναλλάσσεται με συνθέσεις του Νικολάκη και του Ζαχαρία Χανεντέ. Και η εναλλαγή να είναι τόσο φυσική που ν' απορείς. Στην τονικότητα που άφηνε το μπαρόκ σύνολο, πάταγαν οι παραδοσιακοί μουσικοί, με προεξάρχοντα τον έμπειρο Ευγένιο Βούλγαρη, και κένταγαν το μακάμι. Ένα ατελείωτο ποτάμι μονοτονίας: μπαρόκ και κοσμικής οθωμανικής μουσικής. Ο Σπύρος Σακκάς με την αφήγησή του μας πήρε απ' το χέρι και μας ταξίδεψε από το Λονδίνο μέχρι τα χαρέμια του σουλτάνου, διηγούμενος ακόμα και τις ανατριχιαστικές περί ευνούχων λεπτομέρειες - τη επινεύσει του ανατρεπτικού Μάρκελλου, υποπτεύομαι - για να ξεπροβάλλει αίφνης ο κοντρατενόρος Νίκος Σπανός και να μας χαρίσει μια έξοχη ερμηνεία στο τραγούδι του Ντάουλαντ «Τρέξτε, δάκρυά μου». 
Ο Μάρκελλος Χρυσικόπουλος και πάλι απέδειξε ότι σχοινοβατεί (κατά τον άγιο Ζενέ) τέλεια μεταξύ δύσης και ανατολής, φυσικότητας και διαστροφής, παλιάς (μπαρόκ) και άλλης (οθωμανική) μουσικής. Ίσως και για χορευτής θα έκανε!

5 σχόλια:

  1. Με γοήτευσε αυτή η συναυλία - αν μπορούσα θα την παρακολουθούσα ξανά και είμαι σίγουρη ότι θα ανακάλυπτα κάτι καινούριο. Ήταν και η πρώτη φορά που είχα την τύχη να παρακολουθήσω συναυλία του συγκροτήματος Latinitas Nostra. Η εμπειρία τριγυρίζει συνέχεια στο μυαλό μου από προχθές, σαν κάτι που με δάγκωσε και τα δόντια του έχουν μείνει ακόμα πάνω μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Θαυμάσιο κείμενο για μια θαυμάσια ιδέα και συναυλία!

    Τώρα, για τους Έλληνες που παίζουν Ρωμιούς συνθέτες: Αν εννοείς τις διάφορες ορχήστρες παραδοσιακής μουσικής που έχουν ανακαλύψει και παίζουν οθωμανική μουσική, έχεις φυσικά δίκιο! Και βέβαια οι Τούρκοι παίζουν με μεγαλύτερο πάθος, αφού πρόκειται για τη δική τους μουσική παράδοση. Νομίζω όμως πως η άποψή σου είναι αρκετά αυστηρή γιατί αδικεί κατά κάποιον τρόπο εξαιρετικούς δικούς μας μουσικούς και σύνολα που ειδικεύονται σε αυτή τη μουσική. Με την ίδια λογική και οι Latinitas Nostra θα πρέπει εξ ορισμού να είναι υποδεέστεροι σε σχέση με μπαρόκ σύνολα της Δυτικής Ευρώπης, πράγμα που, όπως κι εσύ διαπιστώνεις, δεν ισχύει!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Καλοί είναι οι διθύραμβοι, καλή είναι όμως και η πραγματικότητα.
    "Την ιδέα που συνέλαβαν,....κλπ" την έχουν συλλάβει αρκετά χρόνια νωρίτερα ο Jordie Savall (Καταλανός μουσικός και διευθυντής ορχήστρας, που παίζει viola da gamba), o Rabih Abou Khalil (Λιβανέζος που έχει στραφεί περισσότερο στη Τζαζ, ως ένα από τα συστατικά των δημιουργιών του) ο Ross Daly (με επιμειξίες μουσικών της Εγγύς και Μέσης Ανατολής) , και διάφοροι άλλοι.
    Η λεγόμενη οθωμανική κλασική μουσική είναι σαφώς απότοκος και επηρεασμένη από την Βυζαντινή μουσική, μαζί με Αραβικά και Περσικά στοιχεία.
    Τέλος, "το ατέλειωτο ποτάμι μονοτονίας" δείχνει την έλλειψη εμπειρίας και τριβής με τις μουσικές αυτές, και δεν υπάρχει στις περισσότερες εκτελέσεις ξένων μπαρόκ συγκροτημάτων, λόγω μακροχρόνιας παραδόσεως.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ο εκ των μουσικών της ορχήστρας, Δημήτρης Τίγκας, είναι ανηψιός του μακαριστού Μητροπολίτη Πατρών Νικόδημου, από την αδελφή του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δυστυχώς έχει δίκιο ο Παναγιώτης. Οι έλληνες μουσικοί του είδους που είναι γνωστοί, είναι σα να μην έχουν ψυχή. Κάποιοι που έχουν ψυχή και δεξιοτεχνία είναι στο σπίτι τους ή στην αφάνεια. Για τις φίρμες ισχύει το: "ει το φως το εν σοι σκότος, το σκότος πόσον;". Για τους άλλους ισχύει ότι ισχύει με τα πουλιά και τα αηδόνια που ξελαρυγγιάζονται μόνα τους στην ερημιά. Τραγουδούν επειδή αυτό ξέρουν να κάνουν. Όχι για να γίνουν διάσημοι. Όχι για να ξεχωρίσουν απ' τον κόσμο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή