Τα Γυμνά Χέρια του Δημήτρη Μητρόπουλου

Μουσική ιδιοφυΐα, πρότυπο σεμνότητας, εργατικότητας και ασκητισμού 

ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ από την lifo

Ο Δημήτρης Μητρόπουλος ήταν γοητευτικός νέος: σκουρόξανθα πυκνά μαλλιά, κορμί λεπτό και νευρώδες, εξαιρετικά γυμνασμένο από τις πεζοπορείες και τις ορειβασίες, που ποτέ, ακόμα και σε μεγάλη ηλικία, δεν σταμάτησε. Γοήτευε με την απλότητα, το ειλικρινές ανοιχτογάλαζο βλέμμα του, τη χειραψία του που ήταν θερμή κι εγκάρδια, από παλάμες πλατιές, με μακριά, δυνατά δάχτυλα. Αν και κακός μαθητής στο Βαρβάκειο, είχε εμβαθύνει στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και φιλοσόφους αλλά και στους ξένους. Ήταν γλωσσομαθής και είχε ευρείες μουσικές γνώσεις που του έδιναν διαστάσεις φαινομένου. Προτού καλά καλά ενηλικιωθεί είχε δίπλωμα σολίστ πιάνου, αρκετές θεωρητικές γνώσεις πάνω στη μουσική, περίπου είκοσι δικές του συνθέσεις, θητεία στην Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών, αρκετή πείρα ως σολίστας και διευθυντής ορχήστρας.   

Σύντομα βρέθηκε με υποτροφία στις Βρυξέλλες για να σπουδάσει -και μετά να διδάξει στην Ελλάδα- εκκλησιαστικό όργανο. Δεν του άρεσε. Το έσκασε για το Βερολίνο, τη μουσική πρωτεύουσα της Ευρώπης. Γνωριμίες. Επιτυχίες. Καθοριστική σχέση με τον Φερούτσιο Μπουσόνι. Γύρισε στην Ελλάδα το ’24 και τα επόμενα δέκα χρόνια, εκτός από τις δεκάδες συναυλίες που διηύθυνε ως μαέστρος της Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών, πραγματοποίησε κι ένα μεγάλο του όνειρο: συναυλίες στην ελληνική ύπαιθρο, μέσα στα ερείπια των αρχαίων θεάτρων - Επιδαύρου, Δελφών, Κορίνθου, Σικυώνος... Στόχος του να ζήσουν οι αγρότες και οι κάτοικοι των γύρω περιοχών το πρωτοφανές ζωντάνεμα των αρχαίων χώρων. Στο μεταξύ, η φήμη του ως μαέστρου ταξίδευε εκτός Ελλάδας, κυρίως μέσω των μουσικών της Ευρώπης που έρχονταν στην Αθήνα για να παίξουν υπό τη διεύθυνσή του. Άρχισαν να τον καλούν για να διευθύνει τις μεγάλες ορχήστρες της Ευρώπης, συχνά με δικά του έργα. Παντού θρίαμβοι. Αλλά εκείνος γύριζε πάντα στη φτωχή, στενόμυαλη Ελλάδα, όπου οι κλίκες και τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα έπαιρναν κι έδιναν ανάμεσα στις τρεις αθηναϊκές ορχήστρες. 

Το 1935 η φήμη του είχε φτάσει πλέον και στην Αμερική, απ’ όπου τον κάλεσαν να διευθύνει τις εκεί μεγάλες ορχήστρες. Ενθουσίασε, και η πρόσκληση επαναλήφθηκε πάλι και πάλι. Το 1938 οι Αμερικανοί δεν μπορούσαν να τον αφήσουν να τους φύγει κι έτσι έκανε θριαμβευτικά το ντεμπούτο του στο πόντιουμ της Συμφωνικής Ορχήστρας της Μινεάπολης ως μόνιμος μαέστρος της. Δούλευε ασταμάτητα και έδωσε στην αγροτική Μινεάπολη πρωτόγνωρη αίγλη. Εκτός από τον τρόπο με τον οποίο διηύθυνε (με όλο του το σώμα και χωρίς μπαγκέτα), έκανε τεράστια εντύπωση η ευγένειά του, ο ίσος προς ίσον τρόπος που αντιμετώπιζε τα μέλη της ορχήστρας, η προθυμία του να δίνει τα χρήματα που κέρδιζε σε όποιον είχε ανάγκη. «Ήταν τόσο νεωτεριστής», έλεγε αργότερα ένας κλαρινετίστας, «που άφηνε τους ντόπιους άφωνους. Όσο για μας, το πιο δύσκολο ήταν όταν έπαιζε πιάνο, διευθύνοντας ταυτόχρονα. Έπρεπε να διαβάζουμε τα σινιάλα όχι μόνο από τα χέρια του αλλά και από τους μυώνες στους ώμους του».   

Ο Μητρόπουλος δεν ήταν ευτυχισμένος. «Είμαι μόνος, καταμόναχος», παραπονιόταν συχνά. «Η έλλειψη ρομαντισμού και ζεστασιάς με κάνουν να αισθάνομαι πιο μόνος. Πρέπει, λοιπόν, να καταδικαστώ να μαραζώσω και να πεθάνω μακριά από τον τόπο μου;». Με πόνο μάθαινε και τα νέα του πολέμου στην Ευρώπη. « Έπαψα πλέον να πιστεύω σε οτιδήποτε».   

Η μεγαλύτερη ικανοποίησή του ήταν να στέλνει φορτία γάλα σε σκόνη στην Ελλάδα και να δουλεύει στο τμήμα αιμοδοσίας του Ερυθρού Σταυρού. «Κάθε φορά που πλένω τους σωλήνες (της αιμοδοσίας) αισθάνομαι πιο εύελπις και πιο αληθινός».   

Στην περίοδο ’40-’50 έδωσε 171 κονσέρτα σε 379 αμερικανικές και καναδικές πόλεις με κάπου 4.000 ακροατές τη φορά. Ταξίδευε με λεωφορεία όπου και κοιμόταν, γιατί παραχωρούσε το δωμάτιό του στους μουσικούς του. Του αρκούσε να έχει μαζί του ένα μπουκάλι νερό πηγής και στους ώμους του ένα σακίδιο με όλα τα απαραίτητα, πλην του κουστουμιού των παραστάσεων. 

Τον Δεκέμβριο του ’48 έγινε μόνιμος μαέστρος της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, θέση που εποφθαλμιούσαν όλοι οι μαέστροι της χώρας. Κι έτσι άρχισαν οι επιθέσεις εναντίον του, οι δολοπλοκίες, τα πισώπλατα μαχαιρώματα, ακόμα και από ανθρώπους που είχε ευεργετήσει. Ο μαέστρος που λίγο πριν χαρακτηριζόταν ως «ξεχωριστός» και «ιδιοφυής με αξεπέραστη μουσική γνώση» καθαιρέθηκε απλά και άτεχνα. Όταν ένα σοβαρό (το δεύτερο) έμφραγμα τον χτύπησε, δεν είχε χρήματα να εξοφλήσει τους γιατρούς. «Θα ήταν προτιμότερος ο άμεσος θάνατος παρά το αστροπελέκι που έπεσε στο ηθικό μου οικοδόμημα», είπε. 

Αλλά ο θάνατος που επιθυμούσε δεν άργησε. Τον βρήκε πάνω στο πόντιουμ, το πρωί 2 Νοεμβρίου του 1960, στη Σκάλα του Μιλάνου, την ώρα της πρόβας. Στην τσέπη του Μητρόπουλου βρέθηκε ένα ιδιόχειρο σημείωμα - η διαθήκη του: «Προς αποφυγήν αποστολής λουλουδιών... η σορός μου να μην εκτεθεί σε κοινή θέα και ν’ αποτεφρωθεί δίχως τελετή και με τον πιο συμφέροντα τρόπο...». 

Η Ιδιωτική Οδός προτείνει τα «Γυμνά Χέρια», ένα ντοκιμαντέρ για τον μεγάλο Έλληνα μαέστρο Δημήτρη Μητρόπουλο. Σενάριο-σκηνοθεσία: Γιώργος Σκεύας. Στο ντοκιμαντέρ εμφανίζεται ο ηθοποιός Λευτέρης Βογιατζής. Θα προβληθεί στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση στις 19 & 20 Φεβρουαρίου.

Περισσότερα για το ντοκιμαντέρ διαβάστε εδώ. 

   

Το βίντεο που παραθέτουμε εδώ είναι μια εξαιρετικά σπάνια ηχογράφηση από την ιστορική συναυλία του μαέστρου Δημήτρη Μητρόπουλου, η οποία έγινε στην Αθήνα την 1η και 2η Οκτωβρίου του 1955 με την περίφημη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης, στην αίθουσα συναυλιών Ορφέας και μετά από 16 χρόνια απουσίας του μαέστρου από την πατρίδα του. 

Πρέπει να σημειωθεί ότι σε αυτή η έκτακτη συναυλία έγινε χωρίς καμιά πρόβα και το πρόγραμμα κοινοποιήθηκε την ίδια μέρα, δεν υπήρχε δηλαδή γραμμένο. 

Στο βίντεο ο ίδιος ο Δημήτρης Μητρόπουλος προλογίζει το πρόγραμμα της συναυλίας και μετά ακολουθεί η overture La forza del destino του Giuseppe Verdi. 

Το συγκεκριμένο απόσπασμα είναι από την συναυλία της 2ας Οκτωβρίου 1955. 

Οι συναυλίες επρόκειτο να πραγματοποιηθούν στο Ηρώδειο όμως και τις δύο αυτές μέρες έβρεχε καταρρακτωδώς κι έτσι έγινε η αλλαγή του χώρου στην αίθουσα Ορφέας.