Η ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ ΝΕΟΖΗΛΩΤΙΣΜΟΥ

Σωτηρία,  ψηφιδωτό πρώιμης βυζαντινής περιόδου (5ος αι.), Hatay Αντιόχεια, Τουρκία

Κατά Νεοζηλωτισμού Λόγος Δεύτερος 

(η πλάνη του νεοζηλωτισμού και το φάρμακο της ταπείνωσης) 

Του θεολόγου - φιλολόγου Κώστα Νούση 

O αδιάπτωτα και εμμονικά καταγγελτικός λόγος, προσιδιάζων μάλλον στο παλαιοδιαθηκικό πνεύμα και όχι σε αυτό της καινοδιαθηκικής χάριτος, μαρτυρεί περισσότερο μια κακή συνήθεια, που υποκαθιστά τη διακονική λειτουργία της ταπεινής αγάπης και έμπονης προσευχητικής προσφοράς στον σύμπαντα κόσμο, παρά μια υγιή θεραπευτική ποιμαντική στάση απέναντι στον μεταμοντέρνο άνθρωπο και τις ανάγκες του. 

Από την άλλη, άκουσα πρόσφατα, τη συνδρομή του διαδικτύου, τον γνωστό πολιό ‘ομολογητή’ – στον οποίο φαίνεται να παγιώθηκε η προαναφερόμενη έξη ως δευτέρα φύση – να δίνει μια ακόμα, κατά το έθος του, τρομοκρατική ερμηνευτική συμβουλή προς τους ακροατές του: όποιος δεν ελέγχει Κληρικούς και Επισκόπους ατακτούντας παντοιοτρόπως, θα τύχει κολάσεως! Φυσικά, σε καμιά περίπτωση δεν καταργούμαστε ως κριτικά και σκεπτόμενα όντα, όμως το πνεύμα των Πατέρων της Εκκλησίας είναι σχεδόν εκ διαμέτρου αντίθετο από την προτροπή τούτη, σε σημείο μάλιστα που να σκανδαλίζει τον εξελιγμένο μορφωτικά άνθρωπο της εποχής μας (βλέπε ενδεικτικά τον Χρυσόστομο και την ‘προκλητική’ προστασία και ανοχή με τις οποίες περιθάλπει την Ιερωσύνη και άπαντες τους φορείς της). Και αναρωτιέσαι, να ακούσεις τον Χρυσορρήμονα και τους Πατέρες ή τους σύγχρονους μυρμηκολέοντες; Τελικά, τα πάντα σχεδόν είναι θέμα ερμηνευτικής… 

Η ομοουσιότητα και ομοιογένεια των εκκλησιολογικών εκτροπών και σχισματικών ανταρσιών καταγράφονται στη δυσάρεστη κοινή τους συμπερασματική συνισταμένη: πρόκληση σάλου και σκανδαλισμού χωρίς τελική επίτευξη του στόχου της «κάθαρσης» της Εκκλησίας. Λίαν προσφάτως έμαθα από πρώτο χέρι την απάντηση του γέροντος Πορφυρίου σε Λαρισαίο «αγωνιστή» προς αποκατάσταση του κυρού Λαρίσης Θεολόγου Πασχαλίδη (+1996). Του είπε χαρακτηριστικά: «ο Θεός θα δώσει τη λύση που Εκείνος θέλει και όχι αυτή που έχετε εσείς». Σίγουρα αυτό ήταν μια προφητεία, διότι τελικά δεν αποκατεστάθη κατ’ άνθρωπον και «όψιν» ο μακαριστός Θεολόγος, ο οποίος έφυγε μαρτυρικά καθαιρόμενος και αγιαζόμενος δια της επάρατης νόσου. Από την άλλη, όμως, η προορατική τούτη προτροπή του γέροντα θα ήταν πιο θεμιτό να διαβαστεί ως μια εκκλησιολογική διαχρονική πρόταση προς κάθε κατεύθυνση: κριτής και κύριος της Εκκλησίας είναι ο Κύριος Ιησούς και σ’ Αυτόν ανήκει η μέριμνα και ο τελικός λόγος για την πορεία της. Εμείς Τον εμπιστευόμαστε απόλυτα και συνεργαζόμαστε ταπεινά μαζί Του – φεύγοντες τον πειρασμό της υποκατάστασής του - «πειθόμενοι τοῖς ἡγουμένοις ἡμῶν» (Εβρ. 13:17), οι οποίοι είναι εις τύπον και τόπον Εκείνου. Στις άλλες περιπτώσεις αποδείχθηκε πλειστάκις ότι οι χριστιανοί σε ατομικό επίπεδο εκτρέπονται σε φανταστικές αυτοθεω(ρή)σεις αγωνιστικότητας, καθαρότητας, υπεροχής, εν ολίγοις δοκητικής αγιότητας, και σε συλλογικό σε κατινίστικες φαιδροποιήσεις και χυδαίες υποτιμήσεις των ποιμένων, σε πεζοδρομιακές ιεροκατακρίσεις, με λίγα λόγια σε καταστάσεις εκκλησιολογικής υποχονδρίας, όπου σχεδόν παντού εντοπίζονται προδοσίες, κακοδοξίες, αμαρτωλότητες, ανομολόγητα πάθη, αιρέσεις και αναξιότητες, πλην ολιγίστων εκλεκτών και «καθαρών», μιας ημετέρας ελίτ που την επιλέγουμε με διάτρητα κριτήρια, συνήθως φονταμενταλιστικής και παλαιοημερολογίτικης νοοτροπίας και ανάγνωσης του χριστιανισμού. Ο μεγάλος απών και εξόριστος στις εν λόγω περιπτώσεις είναι ο ίδιος ο Χριστός, τον οποίο δε φαίνεται να χρειαζόμαστε στην πνευματική μας πορεία, εφόσον έχουμε επιλέξει τους αγίους γέροντες και τους πεφωτισμένους ιερείς και επισκόπους που τον υποκαθιστούν (ίσως και καλύτερα…). Η ξεκάθαρη θρησκειοποίηση της Εκκλησίας και της ζωής εν Πνεύματι δεν μπορεί παρά να αποτελεί τη βασική παράμετρο και την πεμπτουσία αυτών των φαινομένων, που δεν καταλήγουν παρά σε μια ατελέσφορη ταραχώδη ακαταστασία, πληγώνοντας την ενότητα της αγάπης στο εκκλησιαστικό σώμα και απωθώντας από αυτό τους επιθυμούντας εισελθείν (εδώ θυμόμαστε αναπόφευκτα το αντίστοιχο κατά Φαρισαίων ουαί του Κυρίου). 

Ο τοιουτοτρόπως εκπεμπόμενος χριστιανισμός ου πόρρω απέχει ανάλογων φαινομένων που απαντώνται και σε άλλα θρησκεύματα, με εμφανέστατη την απουσία της χαρισματικής εν Χριστώ ζωής και αγάπης. Η ταπείνωση αντικαθίσταται από την υπερήφανη κριτική των άλλων, η σιωπή από την αμετροέπεια και τη βωμολοχία, η ειρήνη από την ταραχοποιό και κακώς εννοούμενη μαχητικότητα, η αγάπη (η τα πάντα σκέπουσα) από την εμμονική και αρρωστημένη κατάκριση, η ενασχόληση με τον Χριστό και τα πνευματικά γυμνάσματα τού προς αυτόν έρωτα με τη στρεβλωμένη εσχατολογία, την αντιχριστολογία, την οικουμενιστολογία και κάθε μορφή ζηλωτισμού. Η παντελής διαστροφή του χριστιανισμού φαίνεται απροκάλυπτα και απροσχημάτιστα μέσα σε κάποια ιστολόγια και άλλες εξωτερικές εκδηλώσεις με φωνασκίες, αθυροστομίες, χυδαία συνθήματα και ασεβέστατους χαρακτηρισμούς σε βάρος προσώπων (και δη ιερωμένων). Εδώ πλέον ο υποτιθέμενος καρπός της «πνευματικής τους ζωής και ανωτερότητας» είναι εσωτερικά σημαντικό γεγονός, αδιαμφισβήτητα υπερχειλίζον από το περίσσευμα της καρδιάς τους. Τα σχόλια εναπόκεινται στην απλή κρίση εκάστου και δε χρειάζονται ιδιαίτερα αγιοπνευματικά αισθητήρια, για να αντιληφθείς καταστάσεις τραγελαφικές που ενίοτε αγγίζουν τα όρια του δαιμονισμού. 

Όλοι γνωρίζουμε πως ο Καθολικισμός είναι η κύρια πηγή της αθεΐας στον δυτικό κόσμο. Οι Ορθόδοξοι, μπορεί να μην πέσαμε τόσο χαμηλά, όμως πολλοί γύρω μας εξαιτίας της ανορθόδοξης και επαρχιώτικης, σχεδόν χωριάτικης και χονδροειδέστατης ορθοδοξίας μας, είναι είτε απλά μακράν της Εκκλησίας είτε πλησιάζουν στις καταστάσεις και τα ποσοστά των δυτικών κοινωνιών, προς τις οποίες αφομοιούμεθα κατά την κακή τους εξάπαντος εικόνα. Στην ορθοδοξία μας, κυρίως την ελλαδική, η μαγεία και η βλακεία, συνοδευόμενες από ή γεννώσες την κακία, καλά κρατούν. Οι Ορθόδοξοι κατέχουν την ομώνυμη τούτη τιμητική προσφώνηση και χαρακτηρολογική διάκριση μάλλον κατ’ όνομα και εκ παραδόσεως παρά κατ’ ενέργειαν και ουσίαν. Μάθανε να σκέφτονται και να αποφασίζουν γι’ αυτούς άλλοι και η ανωριμότητα έχει βαπτισθεί αβιάστως και αβάσιμα ευσέβεια (μόρφωση ευσεβείας, ακριβέστερα, κατά τον Παύλο). Την ίδια ώρα οι καθοδηγητές τους, ‘γκουροποιηθέντες’ γεροντάδες, βλάπτονται αφάνταστα από τις λατρευτικές εκδηλώσεις των λαϊκών τέκνων τους, σε σημείο που κατ’ αντιστοιχίαν να εκπίπτουν σε εξουσιολάγνες διαθέσεις και φαντασιακά ενήδονες υποθέσεις και αυτοπροβολές «αγιασμού». Εξαιτίας όλων τούτων παραμένει ενεργής η διιστορική διαπίστωση πως το μυστήριο της Εκκλησίας, του σαρκωθέντος Λόγου, βιούται κατά κύριο λόγο στις ταπεινές και αθέατες καρδιές των αφανών, των άσημων, των περικαθαρμάτων αυτού του κόσμου, που συνήθως δε σχετίζονται ή κατ’ ακρίβειαν και ακριβολογίαν δε θέλουν να συμμετέχουν σε τέτοια περιβάλλοντα. 

Επανέρχομαι επαναλαμβάνων τα ίδια και τα ίδια, μα καίρια και ουσιώδη. Επί παραδείγματι: ο πολιός λαϊκός θεολόγος έχει συγκοινωνήσει μετά σχισματικών εν Αυστραλία; Αν ναι, τότε μήπως ισχύει και για την περίπτωσή του το «μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι»; Οι ερωτήσεις μου τούτες δεν είναι προς εντυπωσιασμό, αλλά γίνονται κυρίως με στόχο να τις απαντήσουν οι ενδιαφερόμενοι εν απλή ειλικρινεία και εν Κυρίω εντιμότητα πρωτίστως προς τον ίδιο τον εαυτό τους, που είναι ο πλέον αδιάψευστος και αδέκαστος κριτής εκάστου. Και πιστεύω πραγματικά πως, όταν δώσουν με θάρρος τις δέουσες και αληθινές απαντήσεις, τότε θα αρχίσουν να υποπτεύονται μια άλλη, πιθανώς την ορθή, πραγματικότητα: πως τους αγαπούν περισσότερο αυτοί που τους λένε την αλήθεια και εκ πρώτης όψεως τους στενοχωρούν, παρά οι ετεροδιδάσκαλοι που τους χαϊδεύουν τα αυτιά και τους φουσκώνουν ένα υπερτροφικό, ανυπόστατο και κενότατο εγώ. 

Μιας μικρής προσωπικής εμπειρίας από τέτοια φαινόμενα και θλιβερούς τύπους «καυχώμαι» και εγώ πως δεν είμαι άμοιρος. Από ανθρώπους που όχι απλώς καταχρηστικά, αλλά και φραστικά τολμούν να φέρουν το τιμημένο όνομα και να επικαλούνται την ιδιότητα του Χριστιανού. Πολλές φορές μπαίνεις στον πειρασμό να τους αντιμετωπίσεις ακόμα και με ένδικα μέσα, ειδικά όταν διολισθαίνουν στη χυδαία και αήθη βωμολοχία. Από την άλλη, είναι για οίκτο και προσευχή, θύματα όντες του αρχεκάκου. Τώρα τελευταία διαπίστωσα μια έντονη τάση τους να στέλνουν τον γράφοντα και άλλους στην κόλαση (ρητώς εκπεφρασμένα κι όχι με υπονοούμενα), σχεδόν να εύχονται για κάτι τέτοιο. Η αθυμία, ωστόσο, από τη συμπεριφορά τέτοιων ψευδαδέλφων και ψευδοπροφητών θα πρέπει να αντικατασταθεί από τη συμπάσχουσα διαπίστωση της τραγικής τους έκπτωσης και τη μετάλλαξή της σε αισιόδοξη προσευχή για μεταμόρφωση εκείνων εν μετανοία. Και η μετάνοια δεν είναι με τη σειρά της μια μαγική διαδικασία, αλλά έρχεται ως πόθος ανταπόκρισης στην απύθμενη αγάπη και στις υπέρλογες δωρεές του Κυρίου και εκφράζεται μέσα από την εξ αυτής απορρέουσα ταπείνωση. Κανείς δεν είναι άξιος να σώσει κανέναν. Μόνον ο Θεός σώζει και όλοι μας ανεξαιρέτως είμαστε υποψήφιοι θανάτου. Όταν το νιώσουμε αυτό βαθιά μέσα μας, τότε διαλύονται αναγκαστικά και αυτόματα όλα τα νέφη των ομολογιακών μας φαντασιώσεων, θρησκευτικών ιδεολογημάτων και οργανωσιακών νοοτροπιών μεσσιανισμού μέσω κηρυγμάτων και ιεραποστολικών υπερπόντιων ταξιδιών και εισερχόμαστε στο ταμιεῖον της καρδίας μας, για να συναντήσουμε τον ταπεινότατο και ευγενέστατο νεογέννητο Σωτήρα του σύμπαντος. 

Πολλές φορές ο δρόμος προς την ταπείνωση είναι η επιστροφή στις απλές αρχές της σοβαρότητας, της φυσιολογικότητας και της αυτογνωσίας. Δεν είναι σπάνιο να συμπεριφερόμαστε παράλογα και άκομψα και να παρεξηγούμαστε μόνο και μόνο από άγνοια των λέξεων και των πραγμάτων, από ελλιπή ή ανύπαρκτη σκέψη, εκ του μη εξατομικευμένα νοερώς εγκύπτειν επί των διαφόρων θεμάτων. Επαναπαυόμαστε σε παγιωμένες «θεολογικές» θέσεις που διεδόθησαν αναμασώμενες μέσα από φυλλάδια «λαϊκής ευσέβειας» του παρελθόντος και μας μετεδόθησαν δι’ απλών (ή και απλοϊκών), καλοπροαίρετων (ή και ‘αγαθών’) ανθρώπων, ρασοφόρων συνηθέστερα, πάνω στις οποίες όχι μόνο δε συλλογιστήκαμε απλά και κατ’ ιδίαν, αλλ’ ούτε και τολμάμε να το πράξουμε με τη φοβικότητα μιας τυχούσας δαιμονικής εξαπάτησης. Η τοιουτοτρόπως απογεννώμενη, ωστόσο, μαγική αντίληψη των πραγμάτων και η αφελής κατάργηση της ανθρώπινης φυσικής ενέργειας δημιουργούν πολύ περισσότερα προβλήματα και απωθήσεις απ’ όσα αρνητικά υποτίθεται ότι μας προστατεύουν. Η πολυεπίπεδη παρερμηνεία του χριστιανισμού, φέρουσα ουκ ολίγες φορές τα πιστοποιητικά μιας ορθόδοξης (μάλλον ορθοδοξώνυμης) διδασκαλίας, άγει πολλούς πέριξ ημών εκτός Θεού και Εκκλησίας, δαιμονοποιώντας την ανθρώπινη φύση σε όλες σχεδόν τις διαστάσεις της και καθαιρώντας στην πράξη το δόγμα της Χαλκηδόνος, τουτέστιν αυτήν ταύτην τη σημασία και πραγματικότητα της Σάρκωσης του Κυρίου, την οποία ως φαίνεται γιορτάζουμε τοις χείλεσι παρά κατ’ ουσίαν και ένθεο βάθος. 

Η ουσία και όχι ο τύπος της πνευματικής ζωής (η μετάβαση στην οποία είναι πρακτέα και όχι ευκταία για όλους μας ανεξαιρέτως) είναι η αγάπη στον Θεό, ο έρωτας στον Κύριο. Μια αγάπη που περνά και συνδέεται αναπόφευκτα με την αγάπη στον πλησίον (Μαρκ. 12:30-31). Στις περιπτώσεις των εν Χριστώ «αδελφών» που περιγράφονται παραπάνω διαπιστώνεις το ακριβώς αντίθετο: μια απεχθέστατη εμπάθεια και ένα ακατάσβεστο μίσος σε σημείο ‘αδελφοκτονίας.’ Η κατάστασή τους μυρίζει πνευματικό θάνατο, έστω και αν εν σώματι είναι ζώντες. Και ο Κύριος μάς μίλησε ουκ ολίγες φορές για νεκρούς που κυκλοφορούν ανάμεσά μας και δεν το γνωρίζουν ούτε οι ίδιοι. Όμως υπάρχει ζωή και είναι ο Χριστός και η αγάπη του. Μπορούμε όλοι να την επανακτήσουμε με τη μετάνοια που θεραπεύει όλα τα πάθη και τις πνευματικές διαστροφές. Και πολύ φοβούμαι ότι στις περιπτώσεις των ακροτήτων – ζηλωτισμών, φονταμενταλισμών, φανατισμών κτλ. – δεν απέχουμε από τη διαστρεπτική μεταστροφή της οφειλόμενης αγάπης στον Θεό και στον αδελφό σε άλογο μίσος και αδικαιολόγητη κακότητα. Αυτή, εξάλλου, είναι και μια επισήμανση των Πατέρων αναφορικά με τη σύνδεση άκρων και διαβόλου. 

Άνθρωποι που δε γνωρίζουν από διάλογο, διότι έχουν εθιστεί στον υβριστικό μονόλογο και στη μονοπώληση της σωτηρίας. Πτωχοί και πένητες σε επιχειρήματα και χριστιανικά (μήπως και φυσικά ανθρώπινα;) συναισθήματα, επιδιώκουν να «καθαρίσουν» την Εκκλησία και δε βλέπουν την εσωτερική τους βοθροειδή πραγματικότητα (Ματθ. 23:27). Πλανώντες και πλανώμενοι καταφέρονται διαρκώς κατά πάντων και κυρίως Ιεραρχών, μια δαιμονιώδης έξη που συναντάται κατά κόρον σε παλαιοεορτολογίτες και εν γένει στους έχοντες τάσεις φιλοσχισματικές και εξτρεμιστικές. Θρησκεύοντες κακοτρόπως και ακαλαισθήτως καθίστανται αποκρουστικοί στους όντες εκτός, αλλά και εντός Εκκλησίας. Σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις έχεις βάσιμες υποψίες πως δεν είναι απλά υπό την εξωτερική επήρεια του δαίμονα, αλλά θύματα εσωτερικής κατάληψης. 

Το έχω επαναλάβει πολλάκις, θα το ξανακάνω και εδώ. Όταν συναντάς τέτοιες τάσεις σε ιερείς και δη πνευματικούς, μπορείς (και πρέπει) να αποχωρήσεις και να προβείς σε ευλογημένες ανυπακοές στις στασιαστικές τους προτροπές και στο εκείνων παράδειγμα. Δε λειτουργούμε μαγικά στην Εκκλησία ούτε εμείς, αλλ’ ούτε και ο ίδιος ο Θεός. Στην αεικίνητη διαλεκτική της σχέσης μας με Αυτόν, το σίγουρο είναι πως τίποτε δεν είναι δεδομένο ούτε και μπορούμε να περιορίσουμε την ελευθερία της θεότητας. Η πλάνη μπορεί να χτυπήσει την πόρτα ακόμα και καλών ή αγίων ανθρώπων, κληρικών και μοναχών, όταν αφίστανται της ταπείνωσης, της υπακοής, της διάκρισης και της αγάπης. Βασικός εκκλησιολογικός κανόνας είναι η υπακοή στην Εκκλησία (πιο συγκεκριμένα στη διοίκησή της την επίσημη και νόμιμη) και η παραμονή σε αυτήν χωρίς σχολαστικά κοσκινίσματα. Είναι προτιμότερο να πλανάσαι εντός Εκκλησίας παρά να είσαι άγιος εκτός αυτής. Τρανά παραδείγματα ο πολυτεμαχισμένος ελλαδικός παλαιοημερολογιτισμός, που έφτασε στην αιρετική διδασκαλία να αμφισβητεί την ύπαρξη Χάριτος στο νέο ημερολόγιο. Ας τα ξανασκεφτούν λιγάκι όλα τούτα οι προτιθέμενοι αποτειχισθήναι με το πρόσχημα του οικουμενισμού και δεν ξέρω με τι άλλο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι αυτοαφορισθέντες του εκκλησιαστικού τόπου όχι μόνο δεν επιτυγχάνουν την κάθαρση που επικαλούνται, αλλά μάλλον θόρυβος γίνεται και θέτουν εαυτούς στον κίνδυνο μιας αιώνιας καταδίκης. Τουλάχιστον τούτο αποδεικνύει διαχρονικά η εκκλησιαστική μας ιστορία. 

Ο ύμνος της αγάπης του αποστόλου Παύλου είναι η πεμπτουσία του χριστιανισμού και το φάρμακο για τις εν λόγω ψυχοπαθολογίες. Χωρίς αυτήν «οὐδέν ἐσμέν», έστω κι αν κατέχουμε πάσαν τη δογματική ακρίβεια και την πατερική γραμματεία. Δυστυχώς, όμως, ακόμα και αυτήν τη συκοφαντούν σαν αγαπολογία και την απαξιούν. Ωστόσο, οι άνθρωποι του Θεού δε θα πάψουν εν Εκκλησία να τη σκορπίζουν πάση τη κτίσει, έως πάντες «ἕν ὦσιν» κατά την αρχιερατική προσευχή και επιθυμία. Πριν κλείσω με τις ευχές μου σε όλους για μετάνοια και καλή χρονιά, θα ήθελα να θυμίσω τη χαρακτηριστική εκ του Γεροντικού ιστορία με τον γέροντα και τους δυο του υποτακτικούς, οι οποίοι στο όνομα της υπακοής σε αυτόν και της εκτέλεσης των ιερατικών καθηκόντων (!) που τους ανέθεσε, άφησαν ημιθανή και αβοήθητο έναν άγνωστο διαβάτη, ο οποίος στη συνέχεια απεδείχθη Άγγελος Κυρίου. Το σαφές μήνυμα που μετέφερε ο τελευταίος στον γέροντα ήταν πως τα δυο του καλογέρια ήταν εκτός της Βασιλείας λόγω της έλλειψης αγάπης. Ας αναλογιστούμε σοβαρά όλοι μας σε πόσο πιο δεινή θέση βρισκόμαστε, όταν αυτή η συμπεριφορά εκτείνεται όχι σε ‘άγνωστους’ (ως ο άγγελος) αλλά σε γνωστούς εν Χριστώ (ήτοι ομόδοξους) αδελφούς. Καλή και ευλογημένη χρονιά για όλους! 

Κ.Ν. 

Λάρισα
1/1/2013