Με αφορμή την σημερινή προσφορά της Καθημερινής του έργου του Χατζιδάκι «Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς» σκέφτηκα μια, έστω ενδεικτική, αναφορά στο έργο αυτό.
«Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς» του Μάνου Χατζιδάκι, έργο 43 (1973-1983) είναι μια μουσική τελετουργία για τέσσερις φωνές, πάνω στην Καταγωγή, τον Έρωτα, τη Βία και το Θάνατο.
Σε στίχους Άρη Δαβαράκη, Αγαθής Δημητρούκα και του συνθέτη.
«Οι Μπαλάντες της οδού Αθηνάς» κυκλοφόρησαν το 1983 και τραγουδούν η Νένα Βενετσάνου, ο Βασίλης Λέκκας, ο Ηλίας Λιούγκος και η Έλλη Πασπαλά.Το εξώφυλλο του δίσκου ζωγράφισε ο Γιάννης Μόραλης.
Ο Χατζιδάκις σημειώνει το Νοέμβριο του '83 για το έργο αυτό:
«Έγραφα το ’81: Η οδός Αθηνάς είναι η καρδιά της Αθήνας. Και η Αθήνα είναι η καρδιά του έθνους. Γι’ αυτό και ό, τι υμνεί την Αθηνάς είναι εθνικό κι ελληνικό μαζί. Κι έτσι όπως έχει τ’ όνομα Θεάς η οδός αυτή και στην κορφή της την βλογάει ο Παρθενώνας, κανείς δεν της αμφισβητεί την εθνική αξία σ’ ολόκληρη τη χώρα.
Ο δρόμος, η Αθηνάς, έχει πολλά οινομαγειρεία και πιο πολλά πορνεία, κινηματογράφους για κατ’ ιδίαν ερωτικήν απόλαυση, ξενοδοχεία σκοτεινά για άμεση ερωτική περίθαλψη - κάτι σαν πρώτων Βοηθειών, να πούμε, ερωτικών - χιλιάδες καφενεία για ημερήσια χαύνωση, το Δημαρχείο κι ένα γραφείο κηδειών αλλοτινών καιρών. Στον δρόμο αυτόν κυκλοφορούν εργατικοί, μικρέμποροι, αλήτες, πόρνες, τραβεστί, δημοσιογράφοι, επαρχιώτες μαστρωποί και χίλιοι δολοφόνοι. Αυτό περίπου είναι το σκηνικό. Οι Μπαλάντες είναι…
Τώρα το ’83, συνεχίζω: Οι Μπαλάντες αυτές είναι κάτι πέρα απ’ το σκηνικό που μίλησα πιο πάνω, κάτι το διαφορετικό. Θα ‘λεγα είναι μια ποιητική σπουδή πάνω στη βία και στην σκοτεινή μας ρίζα της κραυγής, όπως το είπε ο Λόρκα μέσ’ απ’ τα ελληνικά του Νικολάου Γκάτσου.
Είναι ένας μαίανδρος μελωδικός ευφάνταστων ερωτικών συμπλεγμάτων. Είναι κρυφές αυτοαναλύσεις, εξομολογήσεις και περιδιαβάσεις στον κληρονομημένο αθέατο χώρο της ψυχής μας. Είναι μια μουσική καταγραφή των περιθωριακών μας παρορμήσεων. Τέλος, είναι μια τελετουργική προσπάθεια να φανερωθούν οι σκοτεινές δυνάμεις που μας κυβερνούνε μέσα μας και μας ωθούν, μας οδηγούν αδίστακτα προς την πανάρχαια και τελειωτική μας διαδρομή.
Το έργο αυτό το πρωτοσκέφτηκα αφού ολοκλήρωσα την ηχογράφηση του Μεγάλου Ερωτικού, κάπου το ’72. Ηχογράφησα μάλιστα και πέντε κομμάτια με τίτλους αυτοσχέδιους, δίχως να ξέρω πώς και προς τα πού να πορευτώ. Γι’ αυτό και το σταμάτησα.
Τα χρόνια που ακολούθησαν το είχα στη σκέψη μου χωρίς να το δουλεύω κι ονειρευόμουν την οριστική μορφή του. Το 1981, άρχισα να το ξαναδουλεύω, ενώ συγχρόνως το έπαιζα στις συναυλίες μου, βοηθώντας έτσι τον εαυτό μου να το αποσαφηνίσει. Τέλος, πριν μόλις δυο μήνες ξεκαθάρισα τον στόχο μου και την τελειωτική φυσιογνωμία του έργου.
Τις Μπαλάντες αυτές, τις χαρίζω στην μνήμη της μητέρας μου, μια και μου κληρονόμησε όλους τους γρίφους που από παιδί μ’ απασχολούν και μέχρι σήμερα κάνω προσπάθειες να τους λύσω. Χωρίς τους γρίφους της, δεν θα ‘μουν ποιητής».
Αυτά έγραφε τότε ο Χατζιδάκις, ανυποψίαστος, νομίζω, για τη διαχρονικότητα του έργου του.
Στο διαδίκτυο εντόπισα μια πολύ ενδιαφέρουσα εργασία της σπουδάστριας της Αρχιτεκτονικής, παρακαλώ, Μαρίας - Ελένης Πατεράκη με τον τίτλο: "Η Αθήνα στο έργο του Μάνου Χατζιδάκι". Μια εργασία γραμμένη το Φεβρουάριο του 2012 και την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Αναλύονται τρία έργα του Χατζιδάκι που έχουν σχέση με την Αθήνα: "Η εποχή της Μελισσάνθης", "Η οδός ονείρων" και "Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς".
Ειδικά για τις "Μπαλάντες" γίνεται μια γενική αναφορά στο δίσκο και τη θεματολογία και ακολουθούν τα κεφάλαια:
- Στιχουργική και μουσική ανάλυση
- Η γείωση στον αστικό χώρο
- Η αστική συνθήκη του δρόμου - χωρικό και κοινωνικό περιεχόμενο του έργου
- Η μετάπλαση της αστικής συνθήκης - όψεις και μηχανισμός
Θυμίζω ότι "Οι Μπαλάντες της οδού Αθηνάς" ανέβηκαν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 1993, σε μορφή μπαλέτου και χορογραφία του μεγάλου Μωρίς Μπεζάρ, φίλου του Χατζιδάκι.
Μιλάμε για ένα χρόνο πριν την αναχώρηση του Χατζιδάκι.
Όταν, λοιπόν, ο Μπεζάρ βρισκόταν στην Αθήνα για τις "Μπαλάντες της οδού Αθηνάς", πήγαινε κάθε μέρα πριν από τις πρόβες στο Μέγαρο στο σπίτι του Χατζιδάκι, που ήταν άρρωστος, για να τον δει. Οι συζητήσεις τους ήταν όπως πάντα - και ως γνωστόν - μια απόλαυση!
Από εκείνη την παράσταση, τις Μπαλάντες - μπαλέτο, παραθέτουμε εδώ ένα βίντεο με απόσπασμα από τη γενική δοκιμή.
Π.Α.Α.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου