ΟΙ ΜΠΑΛΛΟΙ ΤΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΣΤΗΝ ΜΑΝΤΑΛΕΝΑ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Θεοφάνεια σημαίνουν και ...Μανταλένα! 

Η θρυλική ταινία του Ντίνου Δημόπουλου με την Αλίκη Βουγιουκλάκη και τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ. Στο ρόλο του παπα - Φώτη ο αξέχαστος Παντελής Ζερβός. 

Ίσως πρέπει κάποια στιγμή να αποτιμηθεί θεολογικά η φιγούρα του παπά του νησιού στην ταινία, όπως την αποτύπωσε στο σενάριό του ο Γιώργος Ρούσσος.

Λένε ότι η ταινία βασίστηκε σε μια παλιότερη αληθινή ιστορία, που μάλλον συνέβη στην Αντίπαρο όπου γυρίστηκε η ταινία ή και αλλού. Σε κάθε περίπτωση ο παπα - Φώτης δίνει ρεσιτάλ ήθους, ανθρωπιάς και παρεμβατικότητας στα πράγματα που δεν τ' αφήνει στην τύχη τους. Έτσι, αποφασίζει να χρίσει "ευλογημένη" την ορφανή και δακτυλοδεικτούμενη Μανταλένα πετώντας τη - κυριολεκτικά - στη θάλασσα τη μέρα των Φώτων και τα ...μαγειρεύει κατά τρόπο ώστε εκείνη να πιάσει το Σταυρό. Αλησμόνητη σκηνή!...

Τη μουσική στην ταινία έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις, ο οποίος βρισκόταν στην Αντίπαρο (μιλάμε για το 1960) με το υπόλοιπο συνεργείο και ηχογραφούσε μουσική και τραγούδια του νησιού, προκειμένου να εμπνευστεί για τα τραγούδια της ταινίας. Μεταξύ αυτών και "Το τραγούδι της βάρκας", όπως ήταν ο αρχικός τίτλος του αγαπημένου "Θάλασσα πλατιά". Ο Χατζιδάκις "χάρισε" στην Αλίκη κι άλλο ένα τραγούδι σ' αυτή την ταινία, το "Μες σ' αυτή τη βάρκα είμαι μοναχή". 

Όμως, από την ενασχόληση και καταγραφή του Χατζιδάκι της παραδοσιακής μουσικής της Αντιπάρου εκείνη την εποχή, προέκυψαν και τρία χαρακτηριστικά δημοτικοφανή συνθέματα που χρησιμοποιεί ο συνθέτης προς το τέλος της ταινίας, εκεί στη σκηνή με τις φωτιές τ' Αϊ Γιάννη. Πρόκειται για τους μπάλλους: "σ' αυτή τη γειτονίτσα", "μπάλλος αφεντάδικος" και "τσαμπούνες". Το "Σ' αυτή τη γειτονίτσα" είναι σε στίχους του σεναριογράφου Γιώργου Ρούσσου, ο οποίος καταγόταν και από την Αντίπαρο και έγραψε κατά μίμηση παραδοσιακού τραγουδιού. 

Το τραγούδι ερμηνεύει η σπουδαία και ειδική στα νησιώτικα Αιμιλία Χατζηδάκη με τη συνοδεία χορωδίας.

Σ' αυτή τη γειτονίτσα 

σ' αυτή τη γειτονιά 

Αγάπησα μια νέα 

μ' ολόσγουρα μαλλιά 

Ούτε στον ήλιο βγαίνει 

ούτε και στη δροσιά 

Μα βγαίνει στο φεγγάρι 

και στην αστροφεγγιά

Ο "Μπάλλος αφεντάδικος" δεν είναι τίποτε άλλο παρά η μελωδία που μεταπλάθει ο Χατζιδάκις στο "Τραγούδι της Σειρήνας" (Με τ' άσπρο μου μαντήλι) σε στίχους Νίκου Γκάτσου και ακούγεται δύο χρόνια αργότερα (1962) στην ταινία Aliki, my love. Ιδιοφυής και η σύλληψη και η διαφορετική χρήση. Το τραγούδι ερμήνευσαν στη δισκογραφία: η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η Νάνα Μούσχουρη και η Μαίρη Λίντα (αναφέρομαι στις αρχικές ηχογραφήσεις).

Οι "τσαμπούνες" νομίζω πως είναι το καθαρά παραδοσιακό κομμάτι. Ο Χατζιδάκις αφήνει τους λαϊκούς μουσικούς να αυτοσχεδιάσουν σ΄ ένα ξέφρενο ρυθμό που τού είναι απαραίτητος για την κορύφωση της σκηνής. 

Παραθέτουμε εδώ αυτούς τους εξαίσιους τρεις μπάλλους του Χατζιδάκι από τη Μανταλένα, με την ευχή να αξιωθούμε να τους χορέψουμε κάποτε με πάθος. Πραγματικά ή στην φαντασία μας δεν έχει σημασία.