ΘΡΗΣΚΟΦΑΣΙΣΤΕΣ

Της Λουκρητίας

protagon

Μέσα στην εκκλησία της Νοτρ Νταμ στο Παρίσι, θα δείτε πιστούς και τουρίστες. Θα συναντήσετε όμως και αρκετούς ερασιτέχνες ζωγράφους που προσπαθούν να αποδώσουν τα τεραστίων διαστάσεων πολύχρωμα βιτρό του ναού. «Στις μεγάλες εκκλησίες των βορείων χωρών στην Ευρώπη, τα βιτρό είναι επιβεβλημένα λόγω της ελάχιστης ηλιοφάνειας. Ο μόνος τρόπος να μπαίνει αρκετό φως στον χώρο. Εσείς στην Ελλάδα δεν έχετε τέτοιο πρόβλημα», μου είπε μια 50χρονη Γαλλίδα που ζωγράφιζε. Η αλήθεια είναι πως είχε δίκαιο αλλά εγώ ήθελα να της απαντήσω ότι όσο φυσικό φως μπαίνει στους ναούς μας τόσο σκοτάδι απλώνει η Εκκλησία με τις απόψεις της. 

Φυσικά δεν αναφέρομαι στις μεμονωμένες απόψεις που εκφράζονται κατά καιρούς από διάφορους ιερείς. Αυτές μπορούμε να τις κατατάξουμε είτε στις πνευματικές ανησυχίες που δημιουργούνται λόγω της εποχής είτε στις γραφικότητες που πρέπει να υπάρχουν ώστε να διατηρείται η επαφή με το κοινό λαϊκό αίσθημα του ποιμνίου. Αναλόγως τις πεποιθήσεις που έχει ο καθένας. Όταν όμως οι απόψεις και παρεμβάσεις της Εκκλησίας αφήνουν το σημάδι τους πάνω στις αρμοδιότητες του κράτους σαν αποτύπωμα λάσπης από παπούτσι σε μοκέτα, τότε οι επιλογές είναι δύο: είτε υποκρίνεσαι πως δεν βλέπεις τον λεκέ είτε βάζεις χαλάκι στην είσοδο. 

Το κράτος συνήθως επιλέγει να κάνει λίγο από τα δύο. Το ίδιο έχει πράξει και στην περίπτωση του μαθήματος των Θρησκευτικών. Τα έγραψα στο προηγούμενο άρθρο μου. Θα τα επαναλάβω. Σύμφωνα με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών των Θρησκευτικών, το Υπουργείο Παιδείας έχει επιλέξει να κρατήσει την ομολογιακή αντίληψη στην ύλη του μαθήματος με σύντομες πινελιές εγκυκλοπαιδικού προσανατολισμού για τις υπόλοιπες θρησκείες. Στην ουσία, το μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία λειτουργεί ως φροντιστήριο για τα κατηχητικά.

Ευτυχώς τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Υπάρχουν άνθρωποι σ' αυτό το κράτος που προσπαθούν να ενώσουν τα κομμάτια γυαλιού του βιτρό ώστε να μπει περισσότερο φως στα μυαλά των παιδιών. Ένας από αυτούς είναι ο κ. Σταύρος Γιαγκάζογλου, σύμβουλος του Υπουργείου Παιδείας. 

Το 2011, στο πλαίσιο του Νέου Σχολείου εκπονήθηκε το Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά Δημοτικού και Γυμνασίου, από μία επιτροπή υπό τον συντονισμό του κ. Γιαγκάζογλου, ως συμβούλου του τέως Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Το νέο Πρόγραμμα βρίσκεται για δεύτερη χρονιά σε πιλοτική φάση εφαρμογής σε ορισμένα σχολεία. Όπως θα διαπιστώσετε διαβάζοντάς το, πρόκειται για μία αντίληψη τελείως διαφορετική από την κατηχητική και μονοθρησκευτική αντίληψη που ισχύει μέχρι σήμερα. Σωστά φαντάζεστε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, την σφοδρή αντίδραση από την συντηρητική έως και φονταμενταλιστική πλευρά των θεολόγων και ορισμένων κληρικών, οι οποίοι κατηγορούν το νέο Πρόγραμμα ως θρησκειολογικό ή πανθρησκειακό. 

Στην επικοινωνία που είχα με τον κ. Γιαγκάζογλου, μου είπε χαρακτηριστικά: «Έχουμε κυριολεκτικά βιώσει τον "θρησκοφασισμό" αυτής της ομάδας των υπερ-ορθοδόξων στα μπλογκς και όχι μόνο». Και λέει αλήθεια. Δείτε για παράδειγμα την επιστολή που έστειλε προς την Ιερά Σύνοδο, ο καθηγητής και διευθυντής του εργαστηρίου Χριστιανικής Παιδαγωγικής του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ., Ηρακλής Ρεράκης. Μεταξύ άλλων, κάνει λόγο για ανούσια συγκριτική θρησκευτικότητα. Τι μας λέει με άλλα λόγια; Πως δεν είναι σημαντική η ανάπτυξη κριτικής σκέψης πάνω σε θρησκευτικά ζητήματα. Πως η απόκτηση κριτηρίων για την (πιθανή) συνειδητή επιλογή δόγματος είναι η ασφαλτόστρωση του μονοπατιού που οδηγεί στην Κόλαση. Και δεν είναι μόνο αυτό. Σε ομιλία του προς το παράρτημα Λάρισας της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων, ο κ. Ρεράκης είπε πως το Πρόγραμμα μετατρέπει τη Θεολογία της ορθοδόξου Εκκλησίας σε θεολογία πολυπολιτισμικότητας, θέτοντας τη διδασκαλία του μαθήματος στην υπηρεσία των στόχων της παγκοσμιοποίησης. Αν φαντάζεστε χαραγμένα 666 σε μορφή barcode πάνω σε τάματα, δεν σας αδικώ. 

Βέβαια, οι αντιδράσεις δεν σταματούν στον κ. Ρεράκη. Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε κι ο θεολόγος Ιωάννης Τάτσης, αλλά και οι παρεμβάσεις του «Σωτήρα» μέσω άρθρων. Μα φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείψει και το Άγιο Όρος, το οποίο διαμαρτύρεται εκ νέου σε σχετική επιστολή του προς την Ιερά Σύνοδο. 

Από την μεριά της, η επιτροπή εκπόνησης του Προγράμματος απάντησε με ένα υπόμνημα ξεκαθαρίζοντας τις ενστάσεις που εκφράστηκαν από τους αναστατωμένους ιερείς και θεολόγους. «Επισημαίνεται ότι το νέο ΠΣ αφορά την θρησκευτική αγωγή στην δημόσια εκπαίδευση και όχι την εκκλησιαστική κατήχηση. Το ΜτΘ βεβαίως και έχει ως κέντρο, αφετηρία και πρωταρχικό μέλημα την Ορθόδοξη πίστη και ζωή, αλλά οφείλει και πρέπει να έχει ορίζοντα αναφοράς και διαλόγου και με τις άλλες χριστιανικές κατανοήσεις, τις άλλες θρησκευτικές παραδόσεις και τις σύγχρονες φιλοσοφικές ή άλλες μορφές πνευματικότητας». Εξίσου σαφής είναι και η τοποθέτηση του κ. Άγγελου Βαλλιανάτου (διδάκτωρ Θεολογίας και μέλος της επιτροπής). 

Δεν ξέρω σε τι συμπεράσματα καταλήγετε μετά από όλα αυτά. Ούτε ξέρω τι σκοπεύει να κάνει το Υπουργείο Παιδείας. Ελπίζω πάντως να μην ενδώσει στις πιέσεις και να επεκταθεί η εφαρμογή του νέου Προγράμματος σε όλα τα σχολεία. Ελπίζω επίσης να απαντήσει η Εκκλησία τι φοβάται τόσο πολύ. Πως θα μειωθεί η επιρροή της και κατ' επέκταση το ποίμνιό της; Αν θυμάμαι καλά από το σχολείο, η Αγία Γραφή μάς λέει ότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο κατά τη δική του ‘εικόνα και ομοίωση’, και μια από τις ιδιότητες που έχει ο Θεός είναι η ελευθερία εκλογής. (Γένεσις 1:26· Δευτερονόμιον 7:6). Δεν είναι οξύμωρο οι εκπρόσωποί Του να προσπαθούν να ελέγξουν τα μέσα και εφόδια προς αυτήν;