ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ ΠΑΥΛΟΣ Ή ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ;

Θεόδωρος Στάμος, από τα Βιομορφικά  (1945-49)

Σιατίστης ή Σωτηρόπουλος;

[Άλλως: μια από τα ίδια

ή αλλιώς: το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού]

Του θεολόγου-φιλολόγου Α.Π.Θ. Κώστα Νούση

Οι αρχαίοι και σοφοί ημών πρόγονοι στο παραπάνω ρητό έκλεισαν μια μεγάλη αλήθεια, διαχρονική και κριτική ποιοτήτων και πράξεων. Ξαναχτύπησε, μάλλον έλυσε την ένοχης αμφισημίας σιωπή του, ο σεσημασμένος ελεγκτικός και ομολογιακός παρεκκλησιαστικός μηχανισμός που ακούει στο όνομα του γνωστού λαϊκού θεολόγου. Φαίνομαι και πάλι εριστικός και δηκτικός προς τον πολιό συνάδελφο - προφανώς τολμηρός εξομοιωτικός χαρακτηρισμός που δεν τυγχάνει της αποδοχής του αντίπαλου δέους  -  παρά ταύτα, όμως, ωχριούν οι δικές μου διαθέσεις και οι λεκτικοί προσδιορισμοί προς τις εκείνου επιθετικές βολές κατά του κειμένου, μάλλον του προσώπου του επισκόπου της Σιάτιστας[1].

Βρισκόμαστε ενώπιον της κατ’ ουσίαν επανάληψης ενός αυτόκλητου γραπτού ομολογιακού γεγονότος προερχομένου από τη γραφίδα του πολιού[2], κατ’ εικόνα και ομοίωσιν της διαδικτυακής τότε υπ’ αυτού υπεράσπισης του διάσημου μαχητικού μητροπολίτη, ο οποίος πλέον αναγορεύεται ευθέως, απερίφραστα και απροκάλυπτα – κάτι που διακριτικά αποφεύχθηκε στην προγενέστερη υπερασπιστική τακτική – σαν «ο υπ’ αριθμόν 1 μαχητικός Ιεράρχης» (sic) και «κατέχων πρωτεύουσα θέσι στη συνείδησι των πιστών». Αν και το άμεσα προκύπτον ζητούμενο είναι για ποιους πιστούς μιλάμε, ερχόμαστε στην εύλογη επανακάμπτουσα απορία: ένας μεγάλος ‘έρωτας’; Κάποια αίσθηση υποχρέωσης; Συναδελφική και συμπολεμική αλληλεγγύη; Ομολογιακό ορμέμφυτο; Διάθεση εκτόνωσης λόγω μακρόσυρτης σιγής; Κάτι άλλο; Όποια και να ’ναι η ορθή απάντηση, το σίγουρο είναι πως παρήχθη το αυτό άχαρο και άκομψο αποτέλεσμα: ένα προσχηματικό προϊόν χριστιανικής απολογητικής που κατέληξε σε προάσπιση του de facto Πρώτου εν τη ατύπω συνόδω των μάχιμων επισκόπων και, ως εικός, και ‘Οικουμενικού Πατριάρχου’ των απανταχού αγωνιστών της Ορθοδοξίας.

Θα αναρωτηθεί εύλογα εδώ κάποιος περί της εν προκειμένω υπό του γράφοντος φαινομενικής ακύρωσης του ελλαδίτη επισκόπου. Ειλικρινά, δεν έχω καμιά τέτοια πρόθεση και είμαι υπέρμαχος της ετερότητας και της ιδιαιτερότητας εκάστου. Όμως εδώ το θεολογικό κόσκινο από το οποίο περνάμε τα διάφορα (πολλώ μάλλον τα επισκοπικά) πεπραγμένα δεν μας επιτρέπει να αυθαιρετούμε, να αυτοσχεδιάζουμε ή να προτάσσουμε την ημετέρα γνώμη – κατά την εύστοχη επισήμανση του Παύλου Σιατίστης – πάνω και πριν από το ορθόδοξο ακριβές, του οποίου φυσικά όλοι είμαστε δούλοι και αναζητητές, σε καμιά δε περίπτωση κάτοχοι και μονοπωλητές. Προσωπικά, με ενόχλησε, πέρα από τα άλλα, η συμπόρευση του μητροπολίτη με τους χρυσαυγίτες. Και αυτή τη στιγμή (θέλω να) ομιλώ όσο πιο νηφάλια και θεολογικά γίνεται και, εξάπαντος, πέρα από πολιτικές χροιές και υπόνοιες. Καλώς ή κακώς (κατά τις συγκυριακές ανάγκες και καταστάσεις κρινομένη) η εν λόγω πολιτική κίνηση έχει ταυτιστεί με τον ρατσισμό, τη βία και με θρησκευτικές τάσεις ενίων μελών της ξένες προς την Ορθοδοξία. Οπότε αποτελεί τουλάχιστον εσφαλμένη επιλογή του Πειραιώς να συμπορευθεί στο αστυνομικό τμήμα μετ’ αυτών. Θα μπορούσε κάλλιστα και ευγενικότατα να χωρίσει απ’ αυτών προ της κάμερας και της πόρτας του τμήματος. Εδώ αναφύεται το ερώτημα, βέβαια, αν αυτό ανήκε στις σκέψεις και στο θέλημα του επισκόπου, οπότε το πρόβλημα διογκώνεται.

Μαζί, όμως, με τον προεστώτα της παραθαλάσσιας πολιτείας ξανάσκασε μύτη η προ πολλού ασυγκράτητη εξωτερίκευση της ελλαδικής συνοδικής ασυμφωνίας και ασυνεννοησίας, η οποία αρχίζει να παγιώνεται σε άλυτο ή δισεπίλυτο εκκλησιολογικό καρκίνωμα. Πρέπει να σέβονται οι επίσκοποι, έστω και με το ζόρι, τη συνοδικότητα και τις προϋποθέσεις της; Κατά πόσο μπορούν να προβάλουν το δικό τους γνωμικό θέλημα σε αντιδιαστολή με το φυσικό συνοδικό; Και ποιος θα αναστείλει την όποια αυτοσχέδια και αυτοπροβλητική μαχητικότητα επισκοπικών μονάδων και προσβλητική σε βάρος των υπολοίπων συν-αδελφών τους και της του εκκλησιαστικού σώματος ειρήνης; Πότε θα λειτουργήσει ο Πρώτος (Αρχιεπίσκοπος) και οι λοιποί με το προφητικό πνεύμα του αγαπητικού εν Πνεύματι θεραπευτικού εις τους εκτρεπομένους επιτιμίου; Πώς μπορεί να ευλογείται ήδη άμεσα ή έμμεσα από δυο (Γόρτυνος και Πειραιώς) δεσποτάδες της Εκκλησίας μας η εν λόγω συμμετοχή της Χ.Α. και να διακρίνεται εμφατικά στο σύνολο των διαμαρτυρομένων; Η δε υπό του Γόρτυνος διαπλάτυνση στην ερμηνεία της συνοδικής σιβυλλικής προτροπής για αποδοκιμασία του έργου (απόφαση της 7-6-2012 προωθούσα από εμπάργκο κατά της ταινίας μέχρι ραβδισμούς και εμπρησμούς) μάς βάζει σε ανησυχητικές σκέψεις για την αδυναμία αυτοπροστασίας της ελλαδικής Ιεραρχίας από εσωτερικούς διχασμούς και αναδύσεις φονταμενταλιστικών τάσεων στους κόλπους της.

Πριν ‘περιλάβω’ τον πολιό – τον οποίο και πάλι οφείλω να ευχαριστήσω μονομερώς ως την αφορμή του παρόντος – θα ήθελα να ξεκαθαρίσω κάπως τη δική μου θέση. Η πρώτη μου σκέψη και διάθεση ήταν – ίσως και παραμένει – η μαχητική, ως κατεγράφη ιστορικά, η φωνασκούσα καταγγελία του κατά του Χριστού αηδούς και αήθους θεατρικού εκείνου υβριστικού υποπροϊόντος. Προσπαθώ, όμως, να συλλογιστώ πάνω στο γεγονός μέσα από το φως της Ορθοδοξίας, του πνεύματος του Χριστού, και να υποτάξω τη δική μου κρίση στην αυθεντική, στην τελειότητα του θείου θελήματος. Το θέμα απαιτεί τεράστια διάκριση και συζήτηση, κάτι που δεν αντέχει στις δικές μου δυνατότητες και στον εδώ χώρο. Εντούτοις, θα ήθελα να επισημάνω απλώς ενδεικτικά ότι το πρόβλημα της αυτοδικίας στην Εκκλησία δεν επιλύεται ούτε με απλουστευτικές χρήσεις παραδειγμάτων από την Π.Δ. (τύπου προφήτη Ηλία) και τη σύγχρονη πραγματικότητα (η πρόσφατη αντίστοιχη πρακτική του γερο Παΐσιου) ούτε, επίσης, μονάχα με την αντίθετη χρήση χωρίων από την Κ.Δ., όπως η προτροπή του Κυρίου στον Πέτρο να κατεβάσει το μαχαίρι στη Γεθσημανή ή η μη αντίσταση του Κυρίου στον Πιλάτο με το επιχείρημα των αγγελικών λεγεώνων (κάτι που έκανε ο Σιατίστης). Το θέμα, επαναλαμβάνω, θέλει διάκριση. Το πιο σίγουρο, εξάπαντος, είναι η ταπείνωση, η αγάπη και η προσευχή για τους εχθρούς, όπως επίσης ότι το πρόβλημα με την εν λόγω προκλητική και ασεβέστατη παράσταση δεν πρέπει να αποδίδεται στην Ιεραρχία, αλλά στην καθ’ ύλην αρμόδια και πλέον ένοχη της υπόθεσης, την Πολιτεία, η οποία τεχνηέντως μετέθεσε τις ευθύνες και τα ατοπήματα στην Εκκλησία μας και έδωσε χώρο σε διάφορους καλοθελητές να πληρώσουν τα δικά της ύποπτα κενά, καθώς και προφάσεις  υποκατάστασης των αρμοδιοτήτων της χάρη στις (ακούσιες ή εκούσιες) δικές της αδυναμίες και αβλεψίες.

Έρχομαι, επιτέλους, στον γνωστό λαϊκό θεολόγο που, δυστυχώς, προπηλάκισε και πάλι έναν εκ των πολυτρόπως διακεκριμένων και πλέον σοβαρών σήμερα Ιεραρχών, όπως προ μηνών τον αξιολογικά σύστοιχο Αλεξανδρουπόλεως[3]. Προφανώς, αυτό γίνεται εκ της εμπαθούς θόλωσης της κριτικής ματιάς του παλιού συναδέλφου λόγω της υπολανθάνουσας διάθεσής του να προασπιστεί μάλλον το πρόσωπο του αγαπημένου του επισκόπου και όχι τόσο τη βαλλόμενη πίστη. Πώς να εξηγήσεις αλλιώς τις εμπαθείς έως απρεπείς του αποστροφές προς έναν πνευματέμφορο ορθόδοξο επίσκοπο, κατά την έξωθεν τουλάχιστον πληθωρική μαρτυρία του εκκλησιαστικού πληρώματος; Η εμμονική τάση του ανδρός σε απαξιωτικά αιχμηρές, υβριστικά ελεγκτικές και εκχυδαϊστικά κριτικές επιθέσεις κατά επισκόπων φαίνεται πως κατέστη μια παγιωμένη – φευ – στρατηγική του.

Θα παρακάμψω για τελευταία φορά από την οδό της αρχικής μου πρόθεσης, για να δούμε λίγο την παρέμβαση του Σιατίστης. Ο Σεβασμιώτατος προσπαθεί να προσεγγίσει το θέμα από τη διάσταση της εν Χριστώ τελειότητας. Αυτή είναι η μέριμνα, το μέλημα, η αγωνία και το κριτήριό του, ως φαίνεται μέσα από τα παρατιθέμενα κυριακά παραδείγματά του. Δε διστάζει, μάλιστα, να καταγγείλει τη Χ.Α. και όσους ανεξαιρέτως ταυτίστηκαν εν προκειμένω μαζί της. Και εδώ ακριβώς φαίνεται πως ‘τσίμπησε’ ο πολιός και επετέθη βάναυσα και σκαιότατα κατ’ αυτού, διότι εθίγη – ως πάλαι ποτέ - ο ηγαπημένος του μητροπολίτης. Ο πολιός θεολόγος, λοιπόν, κατά την πάγια τακτική του, έρχεται να καταρρακώσει ποικιλοτρόπως την απαρέσκουσα στον ίδιο επισκοπική παρέμβαση με παιδαριώδεις ευτελισμούς της προσωπικότητας και του κύρους του αρχιερέως ως συγγραφέα (τον ενόχλησε, για παράδειγμα, ότι ο τελευταίος εσφαλμένα λέει το έργο κινηματογραφικό αντί του ορθού θεατρικό!). Και πάλι, όμως, δεν αρκείται σε αυτά, αλλά διαστρεβλώνει κατά την προσφιλή του, ως φαίνεται, συνήθεια και τα γραφόμενα του Σιατίστης, όπως διέπραξε σχετικά και με τον Αλεξανδρούπολης[4]. Λέει αυτολεξεί: «γιὰ τὴν Πίστι ὁ Mητροπολίτης γράφει, ὅτι «κινδυνεύει» ἀπ’ αὐτούς, «ποὺ θέλουν νὰ λέγωνται πιστοί», ἐνῷ κατ’ αὐτὸν δὲν εἶνε πιστοί», ενώ ο Σεβασμιότατος: «η Πίστη κινδυνεύει από την αμετανοησία των χριστιανών, από την απουσία αγιασμού και αρώματος χάριτος σ’ αυτούς που θέλουν να λέγονται πιστοί». Πρόκειται για ακούσιο (ίσως δεν το κατάλαβε) ή εκούσιο σοφιστικό ολίσθημα του πολιού. Είναι προφανές ότι στην υπογραμμισμένη (εξ εμού) φράση εντοπίζεται η διαστροφική γενικευτική αλλοίωση των λόγων του επισκόπου, ο οποίος έτσι φέρεται να ισοπεδώνει τους αντιδρώντες, ενώ στην πραγματικότητα ο δεσπότης όχι μόνο δεν αμφισβητεί την πίστη τους, αλλά τους προτρέπει έντεχνα στην αποκάθαρσή της από δαιμονικά ζιζάνια και ποικίλα υπονομευτικά στοιχεία που την αμαυρώνουν και τη νοθεύουν. Τα ερμηνευτικά γυαλιά εδώ του καθένα οδηγούν σε εκ διαμέτρου αντίθετες ερμηνείες, ανάλογα πάντοτε με την προκαταληπτική ή μη διάθεση προσέγγισης του άλλου.

Στη συνέχεια, ο υπό κρίσιν και εις κατάκρισιν εναγόμενος θεολόγος προβαίνει σε μια επιχειρηματολογική ακροβατική πιρουέτα απροϋπόθετης, απρόκλητης, ασυνεχούς, ασυνειρμικής, σχεδόν παράλογης μετάβασης σε ύβρεις κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη (αρχαίο πάθος και παλιά βεντέτα) μέσα σε μια σόλοικη αντιθετική σύνδεση προτάσεων και νοημάτων, μαρτυρούσα τη συγχύζουσα εαυτόν «εμπάθεια στο έπακρο», δανειζόμενος τα λόγια εκείνου για τον Σιατίστης. Λίγο πιο κάτω υποπίπτει στο αυτό αμάρτημα για το οποίο ενεκάλεσε προ ολίγου τον επίσκοπο (για ‘χαρισματική’ διαίσθηση των προθέσεων των αντιδρώντων και την εξ αυτής άδικη επίθεση κατ’ αυτών) παριστάνοντας τον ετάζοντα και εγνωκότα την αρχιερατική καρδία εκείνου. Η παράγραφος κλείνει με την αφοριστική διατύπωση «παπίζετε, άγιε του Θεού!», την οποία αρνούμαι πεισματικά να ερμηνεύσω και αιτιολογήσω. Η ανόητη απρέπεια και αμετροέπεια συνεχίζεται στη σιγουριά του πως ο εν λόγω μητροπολίτης θα συμμετείχε αναδρομικά σε μια πιθανή καταδίκη του Χριστού, κάτι δηλαδή που αγγίζει τα όρια της αγένειας, χυδαιότητας και ασέβειας προς έναν ομόπιστο, πολλώ δε μάλλον σε έναν επίσκοπο.

Και φτάνουμε στα δυο πικάντικα σημεία του κειμένου. Στην ξαφνική εμφάνιση του Πειραιώς – της αφορμής και πλειοδοτούσας αιτίας του γραφομένου – που άργησε μεν λίγο να κάνει είσοδο, όμως μπήκε πανηγυρικά ως ο πρώτος και ο καλύτερος, εννοείται πάνω από τον φθονούντα (sic) και ζηλούντα τη δόξα εκείνου Σιατίστης! Αδελφέ Νικόλαε, εδώ δίνεις όντως ρεσιτάλ διορατικού χαρίσματος! Πέρα από το ευτράπελο της υπόθεσης, πάντως, μια τόσο ποιοτική και ποιητική πλοκή εγκωμίων στον Πειραιώς τελικά αδικεί και υποσκάπτει κάθε διάθεση καλόπιστης θέασης των προθέσεων και πράξεων του ανδρός και των συν αυτώ. Το ακολουθούν κρεσέντο προάσπισης, υμνολόγησης και εξαγιασμού των χρυσαυγιτών δε χρήζει, εννοείται, καν σχολιασμού, παρεκτός μιας μικρής παρενθετικής επισήμανσης:  η προς τούτους θετική στάση και συγχωρητική αμνήστευση δεν προέρχεται τόσο από αγάπη για το θρήσκευμα της πατρίδας, όπως διατείνεται ο πολιός, όσο από την προς εκείνους εύνοια και συνόδευση του Πειραιώς. Ας μην χαίρονται, επομένως, τα μέλη της, διότι άμα τη καταδίκη τους από τον συγκεκριμένο επίσκοπο, πάραυτα θα καταπέσουν στη συνείδηση του θεολόγου και θα περιπέσουν στο κατεστημένο οχετολόγιό του, από το οποίο δείγματα γραφής λάβαμε ουκ ολίγα το τελευταίο διάστημα.

Δεν περιμένω αντιδράσεις από τον πολιό. Το αυτό συνιστώ και στους εραστές των λόγων, του ύφους και της ιστορίας του. Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν είναι αυτός και ο κάθε όμοιός του. Είναι η παραφθορά του γνήσιου, του ορθόδοξου χριστιανικού μηνύματος και η έκπτωσή του σε σήματα ΓΟΧ. Είτε αυτό γίνεται από επισκόπους είτε από κάθε άλλον, κληρικό και λαϊκό. Πόσο ακόμα, αλίμονο, η Ιεραρχία μας θα εκτρέφει δια της ατολμίας της φαινόμενα εξτρεμιστικά και φονταμενταλιστικά; Πότε θα πάρει το φραγγέλιο και εκείνη να καθαρίσει τον Ναό του Θεού, την Εκκλησία;

Κ.Ν.

19-10-2012

  

---

[1] http://www.tanea.gr/latestnews/article/?aid=4760414

[2] http://aktines.blogspot.gr/2012/10/blog-post_5314.html

[3] http://aktines.blogspot.gr/2012/08/blog-post_464.html

[4] http://panagiotisandriopoulos.blogspot.gr/2012/08/blog-post_19.html