Ο ΓΕΡΩΝ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΕΡΙ ΠΟΙΚΙΛΩΝ ΛΑΘΩΝ...

"ΓΕΝΕΣΙΟΥΡΓΑ" ΠΛΗΜΜΕΛΗΜΑΤΑ 

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

Ὡς γνωστόν, λάθη ὑπάρχουν παντοῦ, εἰς πλείστους τομεῖς ὡς τῆς ἐπιστήμης, τῆς τεχνολογίας, τῆς τεχνικῆς, τῆς παιδείας, τῆς πολιτικῆς, τῆς οἰκονομίας, τῆς συμπεριφορᾶς, τῆς ὁμιλίας, τῆς διατυπώσεως, τῆς ἐπιλογῆς, τῆς τυπογραφίας κ.ἄ. Καὶ τοῦτο διότι errare humanum est. Ἀκόμη καὶ οἱ θεοὶ τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων ἔκαναν λάθη! Τέλειος γὰρ μόνον ὁ Θεός, ὁ τὰ πάντα δημιουργήσας καὶ μηδενὸς δεόμενος. 

Καὶ βεβαίως ποικίλα εἶναι τὰ αἴτια τῶν σφαλμάτων, ὅπως τὰ ἐκ τῆς θελήσεως ἢ οὔ, τὰ ἐξ ἀπαιδευσίας, τὰ ἐξ ἀπροσεξίας, τὰ ἐξ ἀπειρίας, τὰ ἐξ ἀδιαφορίας καὶ ραστώνης κ.ἄ., τὰ ὁποῖα δυνατὸν νὰ εἶναι ἀναστρέψιμα ἢ οὔ! Ἐδῶ θὰ περιορισθῶμεν μόνον εἰς τὰ λάθη τοῦ "τυπογραφικοῦ δαίμονος", τὰ λεγόμενα καὶ "παραγωγικὰ" τοιαῦτα. 

Πρὸ ὅμως αὐτοῦ, θὰ ἦτο καλὸν νὰ ἀναφέρει τις τὸ θέμα τῶν λαθῶν τῶν συγγραφέων (lapsus calami) καὶ κυρίως τὰ λάθη τῆς συγχρόνου "φυτιώσης" νεολαίας τῆς μέσης καὶ ὄχι μόνον "παιδείας καὶ διὰ βίου μάθησης"!, ἡ ὁποία ἐμφανίζει δραματικὴν ὄψιν, καὶ ἀπὸ ἀπόψεως γνώσεων, γλώσσης καὶ ὀρθογραφίας. Αἴτιοι δὲ αὐτῶν εἶναι ὁπωσδήποτε τὰ διαρκῶς μεταλλασσόμενα ἐκπαιδευτικὰ συστήματα, τὰ πολυμέσα, καὶ ἀρκετοὶ διδάσκαλοι, οἱ ὁποῖοι οὐδὲ κἂν ἠμποροῦν νὰ συγκριθοῦν μὲ τοὺς προγενεστέρους. Μὲ ἄλλας λέξεις ἐπικρατεῖ ἡ παραμόρφωσις καὶ ἀγραμματοσύνη, ἐνῶ θριαμβεύουν ἐξωφρενικῶς τὰ "πολιτισμικά". 

Τὰ τυπογραφικὰ λάθη ὑπάρχουν βεβαίως καὶ εἰς τὰ βιβλία, διὰ τοῦτο καὶ οἱ Σίναι ἀφήνουν νὰ "παρεισφρύσει" εἰς ἓν βιβλίον καὶ λάθος τι διὰ νὰ φαίνηται ὅτι τοῦτο εἶναι ἔργον ἀνθρώπινον. Ἰδιαιτέρως ὅμως εἰς τὰς καθημερινὰς ἐφημερίδας, ὅπου ἐπικρατεῖ μεγάλη βία, ὥστε νὰ μὴν ἠμπορεῖ νὰ ἀναγνωσθεῖ καμμία πλέον δευτέρα διόρθωσις. 

Οὕτω παραμένουν ἐκεῖνα τὰ νέα σφάλματα, τὰ ὁποῖα λεκτικῶς προσχωροῦν εἰς τὸν παλαιότερον λινοτύπην, ἢ μονοτύπην κατὰ τὴν πρώτην διόρθωσιν, χαριεντικῶς καὶ μόλις τὴν τελευταίαν πρωΐαν εἰς τὸν ἀναγνώστην ἀπὸ τὸν ὁποῖον ἢ παραβλέπονται ἢ γίνονται ἀποδεκτὰ ὡς ἔχουν: ὡς λάθη τυπογραφικά. Ἐνδιαφέρουσα πάντως γίνεται ἡ περίπτωσις, ὅταν ὁ χειριστὴς τοῦ computer παρεμβαίνει τόσον "πονηρῶς", ὥστε νὰ ἐξάγεται ἕνας ἄλλος πιθανῶς βαθύτερος, θετικὸς ἢ ἀρνητικὸς νοηματισμός. 

Ὡς παράδειγμα δύναται νὰ ἀναφερθεῖ ἀπὸ τὰ ἄπειρα τοιαῦτα, τὸ ὅτι εἰς ἓν μικρὸν δημοσίευμα διὰ τὸν "σοφὸν συγγραφέα" T. S. Eliot, ὁ ὁποῖος εἶχεν ἀποβιώσει καὶ παρὰ τὴν φωτογραφίαν του ἐσημειώθη, ὅτι ὡς ἀριστοτέχνης ἐγνώριζε νὰ διατυπώνει εἰς τὰ δοκίμιά του ὅλως ὠχρῶς (lucid) καὶ ἐν τούτοις νὰ ἐκφράζει τὸ σκοτεινόν. Νοητέον ἦτο πάντως ἡ Lucid μὲ τὰ c ἢ z καὶ οὐχὶ τοῦ r, διότι lucidus λατινιστὶ σημαίνει σχεδὸν "φωτεινῶς, σαφῶς". Πῶς ὅμως ὁ λινοτύπης ἢ μονοτύπης ἔθεσε εἰς τὸ μέσον τῆς λέξεως ἀντὶ τοῦ c τὸ r, ὥστε ἡ ἀλλαγὴ ἑνὸς καὶ μόνον ψηφίου νὰ δίδει μίαν ἄλλην, καὶ δὴ διαφορετικὴν σημασίαν, γνωρίζει μόνον ὁ "δαίμων τῆς τυπογραφίας", διότι luridus δηλοῖ τὸ "ὠχρόν, ἁδρόν κιτρινωπὸν" καὶ ἡ κυριολεξία Luror χρησιμοποιεῖται διὰ τὴν "ὠχρότητα τοῦ θανάτου" (J. L.). Βεβαίως ἡ τυπογραφία σήμερον ἔχει κάμει τεραστίας καὶ εὐκολιακὰς ἐξελίξεις μὲ τοὺς ὑπολογιστάς, τὰ CD, τὰ Offset καὶ ἄλλα. Ὅμως ὑπάρχουν καὶ διάφορα νέα ὑπολογιστικὰ προβλήματα πηγάζοντα ἐκ τῶν ποικίλων γραμματοσειρῶν, τὸ πλημμελὲς κλείσιμον τοῦ κειμένου (PDF), τὴν μεταγραφὴν ἐκ τῶν συστημάτων PC καὶ McIntosh καὶ ἄλλα, τὰ ὁποῖα δημιουργοῦν ὅπως εἰς τὰς ξενογλώσσους λέξεις, τραγελαφικὰς καὶ ὅλως ἀκαταλήπτους τοιαύτας. 

Κατόπιν ὑπάρχουν λάθη προερχόμενα ἐκ τῆς πενιχρᾶς κατὰ τὰ ἔτη ἐκεῖνα παιδείας ἢ καὶ ἐνδεικτικὰ τῆς ταπεινότητος τῶν ἁγιογράφων τῆς μεταβυζαντινῆς περιόδου, καθὼς τοῦ μεγάλου Θεοφίλου καὶ ἄλλων. 

Τέλος λάθη ἠθελημένα λεκτικῶς καὶ ὀρθογραφικῶς καὶ εὐφυῶς ἐπινοηθέντα ὡς τοῦ διαπρεποῦς λαϊκοῦ ζωγράφου Μ. Μποσταντζόγλου (Μπόστ), ἀποσκοποῦντα εἰς τὴν δημιουργίαν προκλήσεων καὶ θυμηδίας τῶν θεατῶν–ἀναγνωστῶν. 

Ἐκτὸς τούτων ὑφίσταται καί τι εἰσέτι διαφορετικόν: ἡ μεταστροφή, ἐλλειπὴς καὶ λοιπὴ παραμόρφωσις ἢ καὶ σμίκρυνσις, ἡ χρωματικὴ ποικιλία γραμμάτων τινῶν, ἰδία εἰς τὴν νεωτέραν διαφημιστικὴν ὡς τοῦ Λ ἀντὶ τοῦ Α, τοῦ B ἀντὶ τοῦ Β, τοῦ Я ἀντὶ τοῦ R, τὰ ὁποῖα συναντῶνται εἰς τὰς ἐπιγραφάς, μὴ ἀποκλειομένης καὶ τῆς ἐσκεμμένης μεταδόσεως ἑτέρων "μηνυμάτων". Καὶ τοῦτο πιθανῶς χάριν ἐντυπωσιασμοῦ, τὸ ὁποῖον ὅμως τυραννεῖ καὶ περιπλέκει τὸν ἐγκέφαλον τοῦ ἀνθρώπου, τὸν ἐθισμένον εἰς ὁρισμένας μορφὰς γραφῆς. Εἰς ταῦτα προσθετέα καὶ ἡ αἰσθητικὴ καὶ θηλυπρεπὴς παραμόρφωσις τῶν ψηφίων ὑπὸ τῆς Art Nouveau, ἡ ὁποία ὅμως συγχρόνως γοητεύει τὸν εὐαίσθητον θεατὴν καὶ ἴσως ἀκόμη αἱ συντμήσεις διαφόρων ὀργανισμῶν καὶ ὄχι μόνον, λίαν συνήθεις κατὰ τὴν ἐποχήν μας, ποὺ προβάλλουν ὡσὰν "αἰνίγματα".
Προσοχὴ λοιπόν, scripta γὰρ manent!