ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΔΥΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ ΣΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Η πρώτη Κατάδυση του Σταυρού στον Κεράτιο κόλπο, στα χρόνια μας, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο (Θεοφάνεια 2003) - φωτογραφία Νικολάου Μαγγίνα

Αναδημοσιεύουμε από την Απογευματινή Κωνσταντινουπόλεως δύο ενδιαφέροντα κείμενα, που αποτελούν ταυτόχρονα και μαρτυρίες, για τον Αγιασμό των Υδάτων στην Πόλη στις μέρες μας. Δημοσιεύθηκαν στο χθεσινό (12.01.2012) και το σημερινό φύλλο (13.01) της ιστορικής Ομογενειακής εφημερίδας.

Πώς αλλάζουν οι καιροί

Κείμενο-φωτογραφίες: Θρασύβουλος Ορ. Παπαστρατής

Δεν είχα ξαναβρεθεί σε Αγιασμό των υδάτων στο θρακικό προάστιο του Αγίου Στεφάνου – Γεσίλκιοϊ και συνεπώς δεν έχω μέτρο σύγκρισης των προγενέστερων τελετών. Κάποια χρόνια πριν είχα βρεθεί στο Τσεγκέλκιοϊ του Βοσπόρου – όταν είχε επιτραπεί εκ νέου η κατάδυση του σταυρού στη θάλασσα μετά από πολλά χρόνια. Διότι η πανάρχαια τελετή είχε πάψει να πραγματοποιείται μετά τα Σεπτεμβριανά – καίτοι ατύπως ο Άγιος Στέφανος αποτελούσε εξαίρεση. Τα τελευταία χρόνια εν τούτοις οι συγκλονιστικές αλλαγές που συμβαίνουν στη χώρα και οπωσδήποτε αποδίδουν στις μειονότητες μέγα μέρος των δικαιωμάτων τους, ανοίγουν νέους ορίζοντες. Έτσι λοιπόν, η κατάδυση του σταυρού έχει πια καθιερωθεί.

Ο ναός του Αγίου Στεφάνου ήταν κατάμεστος από Πολίτες, εντεύθεν και απόδημους. Το αριστοκρατικό προάστιο ήταν στις δόξες του. Ο διαπρεπής νέος Μητροπολίτης Γέρων, Δέρκων Απόστολος Δανιηλίδης, που χοροστατούσε στη λειτουργία, σηματοδοτεί μια νέα σελίδα ελπίδας.

Αίφνης αντιλαμβάνομαι μαζική είσοδο στο ναό φυσιογνωμιών άγνωστων και άσχετων στο χώρο. Δεν ήταν βεβαίως οι γνώριμες σεμνές πολίτικες φυσιογνωμίες. Προφανώς επρόκειτο για γκρουπ ελλαδιτών, που δεν ήξεραν να φερθούν ανάλογα. Κάποια στιγμή ακούω κάποιους εξ αυτών να κα- τευθύνονται για καφέ σε γειτονικό κέντρο. Λίγο αργότερα κάποιος άλλος τους δίνει το σύνθημα να φύγουν. Προφανώς το Παζάρι θα είχε την τιμητική του και δεν απέμενε ικανός χρόνος για τον Άγιο Στέφανο. Η έλλειψη σεβασμού προφανής, όπως σε πλείστες ανάλογες περιπτώσεις. Ο προσκυνηματικός τουρισμός των ελλαδιτών πνίγεται στα παζαριώτικα γιουρούσια…

Παρά ταύτα, όταν η πομπή εξήλθε από το ναό και βγήκε στην παραλιακή ζώνη, έμεινα έκθαμβος. Το πλήθος που ανέμενε στην παραλία, υπέρβαινε κάθε φαντασία μου. Αποτελείτο προφανώς από μικτή σύνθεση, συμπεριλαμβανομένων Αρμενίων, πολυπληθών στο χωριό και εορταζόντων τα Χρι- στούγεννα, αλλά και ντόπιων μουσουλμάνων, που με πολύ σεβασμό ανέμεναν την κατάδυση. Χαρά στα πρόσωπα όλων. Ως και οι αστυνομικοί, απαραίτητοι ασφαλώς για την τήρηση κάποιας τάξης, βιντεοσκοπούσαν το γεγονός, όχι βεβαίως με άνωθεν εντολή ή ποταπά κίνητρα, αλλά από ειλικρινές ενδιαφέρον. Ευχάριστο ξάφνιασμα.

Φεύγοντας, είδα στην είσοδο της Αρμενικής εκκλησίας δυο κυρίους να μοιράζουν ευχετήριες κάρτες του CHP με ευχές του Kemal Kılıcdaroğlu και του τοπικού προέδρου του κόμματος της περιφέρειας Μπακίρκιοϊ: “Tum Hristiyan dunyasıı Noel Bayramııictenlikle kutluyor” και άλλα πολλά για ειρήνη, υγεία και ευτυχία.

Βρε πως αλλάζουν οι καιροί: Οι μειονοτικοί αρχίζουν να γίνονται ισότιμοι πολίτες…

Οι καιροί πράγματι αλλάζουν προς το καλύτερο. Η φλόγα της ελπίδας δυναμώνει για καλύτερες μέρες της Ομογένειας.

Οι καιροί δεν αλλάζουν μόνοι τους!

Νικολάου Μαγγίνα

Στις ευχάριστες διαπιστώσεις του αγαπητού Θρασύβουλου Παπαστρατή στο άρθρο του με τίτλο Πώς αλλάζουν οι καιροί θα ήθελα να προσθέσω, για την Ιστορία, μερικές σκέψεις στα όσα ωραία γράφει.

Σχετικά με την αναβίωση του εθίμου του αγιασμού των υδάτων στο Τσεγκέλκιοϊ του Βοσπόρου, έχω να σημειώσω ότι αυτό ξεκίνησε, μετά από μακρά διακοπή, ύστερα από τα γεγονότα του ΄55, τα Θεοφάνεια του έτους 1991. Για πρώτη φορά, ο τότε Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Βαρθολομαίος (ο νυν Οικουμενικός Πατριάρχης) με ενέργειές του προς τις αρμόδιες τοπικές αρχές επανέφερε το έθιμο αυτό που ο χρόνος και οι συνθήκες είχαν αφήσει στο παρελθόν και στις μνήμες της Ρωμηοσύνης. Κατόπιν αυτού τόσο ο διάδοχός του στην Επαρχία Χαλκηδόνος Μητροπολίτης Ιωακείμ όσο και ο σημερινός Ποιμενάρχης Αθανάσιος συνέχισαν το έθιμο αυτό στου Βοσπόρου τα αγιονέρια.

Η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού άρχισε να τελείται στην Ευρωπαϊκή πλευρά του Βοσπόρου το έτος 1996. Ο τότε νεοχειροτονηθείς Μητροπολίτης Αγαθονικείας (σήμερα Γέρων Δέρκων) Απόστολος, ύστερα από προτροπή και ευλογία του Πατριάρχου Βαρθολομαίου έριξε τον Σταυρό στην ακτή της Κοινότητας Ξηροκρήνης (Κουρούτσεσμε). Έκτοτε συνεχίζεται μέχρι σήμερα σε διάφορες Κοινότητες της περιφέρειας αυτής από τον Επόπτη της Μητροπολίτη Μυριοφύτου και Περιστάσεως Ειρηναίο.

Τό έθιμο αναβιώνει από το 1997 και στα Πριγκηπόννησα όταν ο Μητροπολίτης Λαοδικείας (σήμερα Πριγκηποννήσων) Ιάκωβος τελεί την κατάδυση του Τιμίου Σταυρού στα νερά του Μαρμαρά από το νησί της Πρώτης. Ακολουθούν καταδύσεις και στη Χάλκη από τον Ηγούμενο της Μονής της Αγίας Τριάδος Μητροπολίτη τότε Μοσχονησίων (από Αγαθονικείας) Απόστολο. Ο Μητροπολίτης Ιάκωβος συνεχίζει το έθιμο αυτό μέχρι και σήμερα ως Ποιμενάρχης πλέον των νησιών από το 2002, εκ περιτροπής σε όλα τα νησιά.

Από τα φετινά Θεοφάνεια στα Πριγκηπόννησα

Τέλος, να αναφέρουμε την περίπτωση του Αγίου Στεφάνου (Γιεσίλκιοϊ). Στην Κοινότητα αυτή δεν έπαυσε και μετά τα αποτρόπαια γεγονότα του ΄55 να τελείται αδιάκοπα και απρόσκοπτα το έθιμο της κατάδυσης. Αυτό βρίσκει εξήγηση μέσα από ένα πλέγμα πολύπτυχο συγκυριών το οποίο συνοψίζεται στο εξής: Στη διάρκεια των γεγονότων του ΄55 η Κοινότητα του Αγίου Στεφάνου και ιδιαίτερα ο ομώνυμος Ναός δεν υπέστησαν καμμία ζημία διότι πολλοί Τούρκοι χωριανοί, κυρίως ψαράδες, δεν επέτρεψαν την καταστροφή του, ενώ άλλοι εμπόδισαν την είσοδο των οργανωμένων βανδάλων στο εσωτερικό μέρος του ιστορικού αυτού χωριού. Οι καλές σχέσεις μεταξύ Μουσουλμάνων και Χριστιανών κατοίκων του Αγίου Στεφάνου επιβεβαιώνονται και από το γεγονός πως στην τελετή της κατάδυσης ανάμεσα σε αυτούς που έπεφταν στα παγωμένα νερά να ανασύρουν τον Σταυρό υπήρχαν και μερικοί Μουσουλμάνοι οι οποίοι ήθελαν να δείξουν αλληλεγγύη προς τους Ρωμηούς συγχωριανούς τους. Αξιοσημείωτος χαρακτηρίζεται και ο ζήλος που έδειχνε ο αείμνηστος Μητροπολίτης Γέρων Δέρκων Ιάκωβος (Αζίζ Ιάκωβος) ο οποίος και μετά τα γεγονότα εξακολούθησε να ρίχνει το Σταυρό στα ύδατα του Μαρμαρά όπως και οι διάδοχοί του Μητροπολίτες Κωνσταντίνος και Απόστολος.

Νεώτερη περίπτωση,για την οποία δε γνωρίζουμε εάν υπήρχε προγενέστερη παράδοση, είναι αυτή του Κερατίου κόλπου στο Φανάρι όπου τα Θεοφάνεια του 2003 με πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου ξεκίνησε η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού από την προκυμαία που βρίσκεται λίγα μόλις μέτρα μακρυά από την έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Πώς αλλάζουν οι καιροί! Όντως αλλάζουν! Αλλά όχι μόνοι τους. Αλλάζουν με τα πρόσωπα και από τα πρόσωπα που διαθέτουν όραμα, τόλμη και πρωτοβουλίες. Αυτό που μένει σταθερό είναι η Πόλη η οποία, διατηρώντας τα ήθη και τα έθιμά της αναλοίωτα, συνεχίζει να βασιλεύει ως παντοτινή Βασιλίδα στην άκρη της Ιστορίας και στο κέντρο των καρδιών μας.