ΣΤΗ ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΗΣ ΙΟΥΛΙΤΑΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΥΤΗ

Απόψε στο αμφιθέατρο της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στο Κολωνάκι, για την διάλεξη της Ιουλίτας Ηλιοπούλου, που διοργάνωσε η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, με θέμα: “Οδυσσέας Ελύτης. Στοιχεία μιας ποιητικής ταυτότητας”.

Η Ιουλίτα Ηλιοπούλου μας παρουσίασε με τρόπο άμεσο και συνάμα ουσιαστικό, μέσα από φωτογραφίες του ποιητή, την διαδρομή του στη ζωή και την ποίηση. Δεν ήταν μια "στημένη" διάλεξη, αλλά μια ελεύθερη - χωρίς την "τυραννία του χειρογράφου" - προσέγγιση του ποιητή που ευαγγελίστηκε όχι ένα τρόπο ποιητικής γραφής αλλά ένα ολόκληρο αξιακό σύστημα!

Η Ιουλίτα Ηλιοπούλου είπε μεταξύ άλλων. Αναγκαστικά σταχυολογώ:

- Η παιδική ηλικία του Ελύτη καθορίστηκε από τη σχέση του με τη φύση και από την ανάγκη του για εναντίωση στην τρέχουσα αντίληψη της ζωής. Αντίδραση στην συναισθηματική και μόνο αποτίμηση της ζωής.

- Η ποίηση του Ελύτη δεν περιγράφει την τρέχουσα πραγματικότητα, αλλά συνδυάζει το φυσικό και το μεταφυσικό. Ο ίδιος αφηγείται τις νεανικές του διακοπές στις Σπέτσες: «Ο πατέρας μου, θυμάμαι, οργάνωνε λειτουργίες σε εξωκκλήσια και αυτό μου είχε εντυπωθεί πολύ, γιατί ένιωθες ν’ ανακατεύεται το λιβάνι με το θυμάρι, μια αίσθηση που για μένα χαρακτηρίζει το συνδυασμό δύο στοιχείων, του φυσικού, ας πούμε και του μεταφυσικού».

- Ο Ελύτης είχε από παιδί έφεση στα γράμματα. Ο αδελφός του μάζευε μπάλες κι εκείνος περιοδικά.

- Δέχθηκε τον υπερρεαλισμό ως ένα ευρύτερο πνευματικό κλίμα που ήταν ενάντια στην λογικοκρατία των δυτικών, αλλά ποτέ δεν ασπάστηκε ολοκληρωτικά τις αρχές του.

- Η ποίηση του Ελύτη μετατόπιζε, καθώς εκδιπλωνόταν, την ποίηση από το είναι στο δυνατόν γενέσθαι, από το γήρας στη νεότητα.

Και η Ιουλίτα Ηλιοπούλου στάθηκε ιδιαίτερα σ' ένα απόσπασμα από τους Προσανατολισμούς, που δείχνει πόσο ο Ελύτης ευλαβείται το φαινόμενο Ζωή και προσπαθεί να το αποκωδικοποιήσει:

Ο χρόνος είναι γρήγορος ίσκιος πουλιών

Τα μάτια μου ορθάνοιχτα μες στις εικόνες του

Γύρω απ' την ολοπράσινη επιτυχία των φύλλων

Οι πεταλούδες ζουν μεγάλες περιπέτειες

Ενώ η αθωότητα

Ξεντύνεται το τελευταίο της ψέμα

Γλυκιά περιπέτεια Γλυκιά

Η Ζωή.

- Ο Ελύτης πολέμησε στην Αλβανία το 1940 κι αυτή η εμπειρία τον καθόρισε. Καθώς έγραψε ο ίδιος: "Η Αλβανία, για τη σωματική μου υπόσταση ήταν μια περιπέτεια αβάσταχτη, αλλά για την ψυχική μου όμως ιστορία, μια τομή βαθιά. Έγινε αιτία ο πόλεμος να συνειδητοποιήσω τι είναι ο αγώνας, ο ομαδικός πλέον και όχι ο προσωπικός".

Ο ποιητής έγραψε το ελεγείο "Άσμα ηρωϊκό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας", όπου αποτύπωσε την εμπειρία του στο μέτωπο και αρκετά αργότερα (1959) το "Αξιον εστι", που διαδόθηκε πλατιά από την μελοποίηση του Μίκη Θεοδωράκη. Και τα δύο αυτά έργα δεν είναι περιγραφικά, αλλά απολύτως ποιητικά. Τόσο που το "Αξιον εστι" όταν κυκλοφόρησε έτυχε αρνητικής κριτικής ακόμα και από ομοτέχνους του Ελύτη.

- "Έχω εξοργιστεί με τις ερμηνείες των σχολικών βιβλίων στο ποίημα Μικρή Πράσινη Θάλασσα του Ελύτη, από το Φωτόδεντρο, που είναι κι αυτό ένα βαθιά ελληνικό ποίημα", είπε η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, στιγματίζοντας ουσιαστικά την συμβατική και ανέραστη σχολική παιδεία μας.

- Ο Ελύτης έχει νησιωτική συνείδηση!
- Και η Ιουλίτα Ηλιοπούλου υπογράμμισε τη συνέπεια βίου και έργου στον Ελύτη, κάτι που είναι όντως θαυμαστό στην περίπτωσή του και δυσεύρετο σε πολλούς ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών.

Έκανε αναφορές στα ζωγραφικά έργα και στα κολάζ του ποιητή, στις μεταφράσεις του, στα βιβλία που κυκλοφορούν αυτή τη χρονιά που είναι Έτος Ελύτη, στο διεθνές συνέδριο που θα γίνει προς τιμήν του ποιητή 1 και 2 Νοεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής - τότε που συμπληρώνονται ακριβώς 100 χρόνια από τη γέννησή του - και στη συναυλία με μελοποιημένη Ελυτική ποίηση από τον Γιώργο Κουρουπό, πάλι στο Μέγαρο, στις 3 Νοεμβρίου.

Ακολούθησε συζήτηση με το κοινό. Η Ιουλίτα με γνώση, αλλά χωρίς μεγαλοστομίες και γενικεύσεις, απάντησε στις ερωτήσεις που υποβλήθηκαν από τους ακροατές, κι έτσι η βραδιά πλουτίστηκε και από ένα πολιτισμένο διάλογο.

Π.Α.Α. (κείμενο και φωτογραφίες)