Αναζητώντας μια σχέση με το χώρο (και τη χώρα)

Του Κώστα Λογαρά - Το Βήμα

Τι συνδέει έναν οδηγό που σαβουρντίζει το νάιλον ποτήρι νεσκαφέ απ’ το παράθυρο του αυτοκινήτου του κι έναν εμπρηστή που βάζει φωτιές στη Γαβρολίμνη; Τον χουλιγκάνο που ξεθεμελιώνει μάρμαρα στο Σύνταγμα και τον πολιτικό που (επιμένει ακόμα να) βολεύει ψηφοφόρους στο Δημόσιο; Ποια σχέση έχει ο καπνιστής που θάβει τις σβησμένες γόπες του στην παραλία του καλοκαιριού με το μαθητή που κουρελιάζει τα βιβλία του στο τέλος της χρονιάς;  
Ο κοινός παρονομαστής των φαινομενικά ασύνδετων αυτών ενεργειών βρίσκεται στη διάρρηξη των σχέσεων με τον δημόσιο χώρο· στην παντελή απουσία επαφής με τον κοινόχρηστο τόπο μέσα στον οποίο συμβιώνουμε οι πάντες. Ενώ τον ιδιωτικό, πολύ καλά τον προστατεύουμε όλοι.  Η αδιαφορία ωστόσο του Πολίτη για τη δημόσια περιουσία (δρόμους, πλατείες, κτίρια) κι η απαξίωση του αστικού του περιβάλλοντος είναι απόρροια διαβρωμένων ήδη σχέσεων με φυσικά πρόσωπα της εξουσίας, με εκπροσώπους και συγκεκριμένα όργανα του Κράτους: τον αργυρώνητο υπάλληλο της Πολεοδομίας, τον άρπαγα πολιτικό, τον αδιάφορο γιατρό του ΙΚΑ, τον προσβλητικό και είρωνα καθηγητή του Δημοσίου - όλοι έχουμε υπάρξει θύματα, κατά καιρούς, κι έχουμε γίνει θύτες, δεν λέω πράγματα άγνωστα.

Αν θέλουμε λοιπόν να επενδύσουμε σε κάποιο μέλλον, είναι απαραίτητο, θαρρώ ν’ ανακαλύψουμε μιαν άλλη σχέση με τον χώρο, να ορίσουμε συντεταγμένες διαφορετικές και ν’ αρχίσουμε (όσο παράδοξο κι αν ακουστεί αυτό) να τον μετράμε με μεγέθη άλλα: με έργα και με βλέμματα καλοπροαίρετα ανθρώπων, με τους πέντε-δέκα δημόσιους λειτουργούς που κάποτε σκιστήκανε για να μας εξυπηρετήσουν· κι ακόμα, με τις ακτές και τους μυχούς που έχει ο καθένας φυλαγμένα στο μυαλό του, με το καύμα του καλοκαιριού και τ’ αεράκι του Ιονίου, με τις μυρωδιές του πεύκου και της λεμονιάς στην Αργολίδα, με τον γλαυκό ορίζοντα της άνοιξης.  

Η νέα πατρίδα πρέπει να χωρέσει οσμές και γεύσεις φαγητών, μνήμες παιδικές και ηπειρώτικα τραγούδια, τα κείμενα του Παπαδιαμάντη, τη συσσωρευμένη σοφία των παλιότερων, την έμπνευση νεώτερων και το δυναμισμό τους. Δεν μπορεί να ανανήψει μια πτωχευμένη χώρα, αν δεν ανανεωθούν οι ‘μύθοι’ της·  αν δεν ορίσει απ’ την αρχή τη γλώσσα της. Δεν είναι μόνο τα πάμπολλα πολιτικά πρόσωπα που πρέπει να μπουν στο περιθώριο, αλλά να ανανεωθούν κι οι λέξεις της – αυτές προπάντων.

Να ορίσουμε απ’ την αρχή τι πα να πει «ντροπή», τι σημαίνει  «ευγνωμοσύνη», τι θα πει «υποχρέωση» ή «ευθύνη». Ποιο το «συμφέρον (δημόσιο κι ατομικό)»,  πού συναντιούνται αυτά τα δυο και πού χωρίζουν; Προκειμένου να κερδίσουμε τη σχέση πρώτα-πρώτα με τη γλώσσα και μέσω αυτής με τον εαυτό μας και τους άλλους. Και λίγο- λίγο, πόντο-πόντο ν’ αποκατασταθεί η επαφή με τον κοινό μας χώρο (και τη χώρα).

Δεν θα ’ταν άστοχο να ξεκινήσουνε οι δάσκαλοι που ξέρουν και μπορούν. Πέρα από σχολικά προγράμματα και καθορισμένες ύλες του Υπουργείου. Γιατί, αλίμονο, για όλα τα διοικητικά έχει προνοήσει το Νομοσχέδιο τού «Δια βίου..» αλλά ούτε για την ποιότητα της γνώσης άκουσα τίποτα, μήτε και πώς θα φτάσουνε οι λέξεις και οι έννοιες στα ζαβλακωμένα νεαρά φυντάνια· ώστε να ενεργοποιήσουν κριτικά τη σκέψη τους και να τεθεί σε λειτουργία ο στοχασμός τους.