Από τα ηχεία η φωνή διαχεόταν στο δωμάτιο. Η μουσική του λόγου. Οι πτυχώσεις και οι αιωρήσεις της φωνής, οι αναστροφές και οι διακυμάνσεις της, ήταν τόσο λιτές όσο να στρέφεις την προσοχή σου στη στιβαρή βυζαντινή ψαλμωδία, στα λόγια που τη συνόδευαν και δευτερευόντως στην εξαίσια μουσική του πένθους.
Η μουσική της φωνής δευτερεύει, για να αναδειχθούν τα λόγια που συνιστούν τη θρησκεία της σπουδής του θανάτου. Αν η μουσική έθελγε τον πιστό, τα λόγια θα χάνονταν μέσα της. Ακουγα τα νεκρώσιμα και επιμνημόσυνα μέλη, ερμηνευμένα από τον μέγα πρωτοπρεσβύτερο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, πατέρα Γεώργιο Τσέτση. Τη νεκρώσιμο ακολουθία του «πατριαρχικού ύφους» τού ψάλλειν με τις προσθήκες, παρέκταμα κατανύξεως στο σώμα των ύμνων, του Σεραφείμ Φαράσογλου, των «λυπητερών», του Μιχαήλ Χατζηαθανασίου, του Θρασύβουλου Στανίτσα, του Πέτρου Πελοποννήσιου, του «θρηνώ και οδύρομαι», του Μανουήλ Δούκα, του Χρυσάφη, και του ψαλμού «ο Θεός ήλθοσαν», του ιδίου. Η φωνή του Γεωργίου Τσέτση έχει τις ιδιότητες της νεκρώσιμης ακολουθίας. Ταυτίζεται με το ιδιαίτερο γεγονός. Την κάθοδο του νεκρού σώματος στον τάφο και την άνοδο της ψυχής προς τη θεία ευσπλαχνία. Η φωνή του πρωτοπρεσβύτερου έχει τη διττή χροιά του πένθους, του αποχωρισμού και της χαράς για το πέρας του ματαιοκοπήματος της ζωής.
Ολη η νεκρώσιμος ακολουθία είναι ένα ποίημα. Ενα ποίημα από τα σπανιότερα σε νοήματα και αρτιότερα σε αξία της ελληνικής ιστορίας της ποίησης. Είναι το απαύγασμα της σοφίας μιας παράδοσης και μιας αλήθειας. Μιας ατραπού προσωπικής σωτηρίας. Της χριστιανικής αλήθειας και της χριστιανικής «καθόδου» προς την κορυφή του Γολγοθά.
Ο Μανόλης Χατζηγιακουμής εξέδωσε την κασετίνα που κρατάω στα χέρια μου, που τιτλοφορείται «Σύμμεικτα εκκλησιαστικής μουσικής 6» και περιλαμβάνει ένα cd με το μέρος της νεκρωσίμου ακολουθίας, γνωστό ως «άμωμος». Το cd περιλαμβάνει και άλλα μνημόσυνα και επιμνημόσυνα μέλη, άγνωστα στο ευρύτερο κοινό. Μουσικά μέλη, που συντέθηκαν για τη νεκρώσιμη ακολουθία από ψαλτάδες και υμνογράφους της πατριαρχικής σχολής. Στο τέλος υπάρχει ένα ειδικό μέλος, που γράφτηκε για την Αλωση της Πόλης, σαν απονενοημένη προσευχή για μια τελευταία ελπίδα να κρατηθεί αυτό που τελικά κρατήθηκε σαν κεκτημένο εσωτερικό. Σαν μνήμη ακατάσβεστης παιδείας, μαθητείας και διδασκαλίας. Κανείς ποτέ δεν μπόρεσε να καταστρέψει τον προφορικό και τον γραπτό πλούτο ενός πολιτισμού, που μόνο κατ' επίφασιν δεν υπάρχει. Είναι μερικές σελίδες μακριά μας, βιβλία άφταστης λογοτεχνικής αξίας και θεολογικής φιλοσοφίας ή ευρύτερης φιλοσοφίας. Είναι δίπλα στα cd που ψωνίζουμε στο ράφι με τα παρωχημένα και παραμελημένα. Ενας πλούτος, που σαν το θησαυρό οφείλεις να τον ανακαλύψεις μόνος σου. Το διακύβευμα της ταπεινότητας δεν μπορεί παρά να συνοδεύεται από σιωπή. Την πιο πλούσια σιωπή στον ανθρώπινο πολιτισμό.
Μαζί με το cd, σφραγισμένο στην ίδια κασετίνα, βρίσκεται ένα μικρόσχημο βιβλίο, γεμάτο πληροφορίες για την πατριαρχική παράδοση και το πατριαρχικό ύφος μουσικής. Συναπαρτίζουν αυτά τα δύο το δόγμα της βυζαντινής μουσικής. Οπως οι μυστικές διδασκαλίες των σαμάνων περνάνε από αυτί σε αυτί και από στόμα σε στόμα, χωρίς τη δυνατότητα γραπτής σημείωσής τους και στη συνέχεια διάδοσής τους, έτσι ακριβώς και το πατριαρχικό ύφος της μουσικής χρειάζεται τους επιγόνους ως αυτήκοους μάρτυρες των προγόνων τους ψαλτάδων, για να μάθουν. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αποκλείεται να μάθεις το δόγμα της βυζαντινής μουσικής μέσα στα βιβλία, γιατί, όπως και η πίστη στον Χριστό, η μουσική είναι στο μεγαλύτερο μέρος της ένα κάλεσμα για βιωματική της προσέγγιση. Στο συνοδευτικό βιβλίο, με τα σημεία της βυζαντινής μουσικής είναι γραμμένοι όλοι αυτοί οι επιπρόσθετοι ύμνοι στο σώμα της κλασικής νεκρώσιμης ακολουθίας.
Η ποίηση της νεκρωσίμου ακολουθίας είναι μια βαθιά συμμετοχική ποίηση, μέθεξη του πιστού και αναγνώστη στη ματαιότητα και την πτώση του κόσμου των αισθήσεων. Παραδοχή του πιστού στην αναπόφευκτη αποδοχή του ρόλου του μέσα στην κοινωνία. Θεληματικό λύγισμα προς τη φθοροποιό πράξη και την αναζήτηση εξιλασμού και μεταρσίωσης στην ευσπλαχνία του Χριστού. Ολοι φυλάσσουμε μέσα μας την ανάμνηση του χαμένου παραδείσου. Μερικοί δεν πιστεύουν πως ο κόσμος μας είναι κόσμος πτώσης. Καμιά φορά αναρωτιέμαι για τα δίκια και τα σφάλματά μου. Αυτή η αδυναμία μου να τα ορίσω, με οδήγησε στην πίστη του Θεού. Στη μεγάλη απάντηση στα αναρίθμητα ερωτηματικά της ζωής μου ξέρω ότι το πλήρωμα των δυσαναπλήρωτων μυστικών αινιγμάτων είναι Εκείνος. Πολλοί άνθρωποι, διαβάζοντας αυτό το κείμενο, ανεξαρτήτως της θρησκείας τους, νοσταλγούν πρωθύστερα μια ουτοπία. Σαν να ήξεραν την αρχαία της ύπαρξη, διαβάζοντας τους στίχους της νεκρωσίμου ακολουθίας και με αταβιστική βεβαιότητα ξέρουν ότι αυτά τα λόγια υποδηλώνουν τις μελλοντικές ευτυχισμένες μέρες του πανανθρώπινου πεπρωμένου. Στη ζωή ή και μετά τον θάνατο.
Ακολούθα τους δρόμους, αναγνώστη, και όταν κλαις να με θυμάσαι. Το κλάμα της χαρμολύπης του ζωντανού είναι το πιο υπέροχο πράγμα. Τόσο υπέροχο όσο να μην αρκεί για να λοιδορήσω μια ολόκληρη ζωή. Τη ζωή τη θέλουμε και 'σείς που φεύγετε μας λείπετε. Ισως να μπορούμε να ζήσουμε και με τα δύο. Με τον Θεό και με τη ζωή. Να πράττεις και να δρας μέσα από την αγάπη στον Θεό. Να τον αφήνεις να σε ωθεί σε πράξεις δικές Του. Η αφοσίωση στον άνθρωπο και η συμπόνια είναι δρόμοι της αγιότητας. Δεν έχει νόημα μια πίστη χαυνωμένης ενατένισης του Θεού. Ζωή που λησμονά να κοιτάξει τον άνθρωπο. Αυτό συνιστά φυγοπονία. Ο κληρικαλισμός οφείλει να προσεγγίσει τον χριστιανισμό περισσότερο. Η σημερινή απόσταση του πρώτου από τον δεύτερο τον καθιστά αίρεση στις διδαχές και τις πράξεις του Χριστού. Φυσικά δεν αναγγέλλω κάποιο κανόνα. Διατυπώνω μια διαπίστωση, που μέσα της εμφωλεύει ένα φωτισμένο μειοψηφικό σύνολο κληρικών. Ο πατέρας Γεώργιος Τσέτσης, με τη στραμμένη στον άνθρωπο κίνηση της συνεργασίας του με τον μελετητή και μεγάλο φιλόλογο Μανόλη Χατζηγιακουμή, φέρνει στ' αυτιά και πιο μετά στην ψυχή μας τη σεμνότητα. Ευχαριστούμε.
Δες και την ανάρτηση Ο θρήνος του Χρυσάφη για την Άλωση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου