ΔΑΣΚΑΛΩΝ ΑΣΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ POT-POURRI

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου

"Ἀξιολύπητος ὁ μαθητὴς ποὺ
δὲν ξεπερνᾶ τὸν δάσκαλό του"
(L. Da Vinci)


Κάπου κάπου θυμόμαστε τοὺς παλιούς μας δασκάλους. Ἰδιαίτερα τοὺς καλούς, στοὺς ὁποίους ὀφείλουμε ἂν ξέρουμε κάποια γράμματα, ὅπως καὶ τοὺς γραφικούς, ποὺ ἄφησαν ἀνεξίτηλα ἴχνη στὴν παιδική μας καρδιά.
Στὸ σημείωμα αὐτό, ὁ γράφων θὰ περιορισθεῖ σὲ μερικοὺς μόνο ἀπὸ τοὺς πολλοὺς τῆς Ἀστικῆς Σχολῆς Χαλκηδόνος, ποὺ ὑπηρέτησαν ὡς δάσκαλοι ἢ διευθυντὲς κατὰ τὸ πρῶτο κυρίως μισὸ τοῦ 20οῦ αἰώνα. Μεταξὺ αὐτῶν μνημονευτέοι καὶ οἱ ἀκόλουθοι: Sabire Avgen, Κωνσταντῖνος Γεωργαντίδης, Μαρίκα Δανδρίδου (Μούτσογλου), Κασσάνδρα Θεοδωρίδου, Ἰωσὴφ Καμπούρογλου, Παρθενόπη Λαγούδη, Παῦλος Μαρινάκης, Mediha Minisker, Ἀλέξανδρος Πάγκαλος, Αἰμιλία Παντελάρα, Ἕλλη Παντελεοντίδου, Mükrime Şahinoğlu, Ὄλγα Σιδερίδου, Χρῆστος Τουργούτης, Εὐδοξία Φραγκοπούλου, Νικόλαος Χαρισιάδης κ.ἄ.
Μέσα σ’ αὐτοὺς χρωματιζόταν, ἔστω καὶ διὰ λόγου "ἀναστατικῆς ἀναγνωρισιμότητας" καὶ οἱ ἑξῆς:
Sabire Avgen. Δίδασκε Τουρκικά, Ἱστορία καὶ Πατριδογνωσία. Ἦταν ψηλή, εὐειδής, μὲ ξανθὰ (βαμμένα;) μαλλιά, φοβερὴ καὶ πολὺ αὐστηρή. Ἡ βαθμολογία της ἐξηρτᾶτο ἐκ τοῦ ἂν ἐλάμβανε ὁ μαθητὴς ἰδιωτικὰ μαθήματα ἀπ’ αὐτὴν ἢ ὄχι! Λέγεται ὅτι, τὸ φρούριον περιστοιχιζόμενον πιθανῶς ὑπὸ γλυκέων ὑδάτων, ἐπολιόρκει ὁ Κ. Γεωργαντίδης. Ὑπέφερε ἀπὸ φυματίωση. Χαρακτηριστικὲς δὲ ἦταν οἱ ἀποκρουστικὲς τσιρίδες της.
Κωνσταντῖνος Γεωργαντίδης: Δάσκαλος γνωστὸς ποὺ δίδαξε Ἑλληνικά, Μαθηματικὰ καὶ Καλλιτεχνικά. Ἦταν κανονικοῦ ἀναστήματος, καλοντυμένος, μὲ γυαλιὰ καὶ φυσική, γυαλιστερὴ φαλάκρα καὶ οὐχὶ μοντερνιστικῶς ἐξυρισμένη, ἡ ὁποία σχημάτιζε μισοφέγγαρο ἀπὸ πίσω. Εἶχε καὶ πεννοειδὲς νύχι στὸ μικρό του δάχτυλο τῆς δεξιᾶς. Φαίνεται, ὅτι ἦτο ἐραστὴς τοῦ "ἀργυρίου καὶ χρυσίου", καὶ γι’ αὐτὸ πουλοῦσε στὰ παιδιὰ βιβλιαράκια καὶ γραφικὴ ὕλη, ἀπαιτοῦσε δὲ καὶ ἰδιωτικὰ μαθήματα ἀπ’ αὐτόν. Γενικῶς ἦταν πολὺ αὐστηρός, ἀσυμπάθιστος, ἡ φωνή του διαπεραστικὴ καὶ οὐχὶ ἄμοιρος κακίας. Κρατοῦσε πάντοτε μιὰ σφυρίχτρα μὲ ἀλυσίδα. Πολλὲς δὲ φορὲς τὰ Σάββατα, τιμωροῦσε τὰ παιδιὰ στὸ τέλος τῶν μαθημάτων, τὰ ὁποῖα ἦταν ἀναγκασμένα νὰ ἀντιγράφουν 20 σελίδες μέσα σὲ 3-4 ὧρες.
Παρθενόπη Λαγούδη: Σεβαστὴ διευθύντρια καὶ δασκάλα τῶν Ἑλληνικῶν, τῆς Ἀριθμητικῆς καὶ κάπου κάπου τῆς Ἱστορίας. Ἔτσι ὑπαγόρευε θέματα καρδιακὰ γι’ αὐτήν, ὅπως οἱ Μηδικοὶ Πόλεμοι, τὸ ποτῆρι τοῦ Κρούμου, Βασίλειος Βουλγαροκτόνος κ.ἄ. Συνήθιζε μάλιστα, μιὰ φορὰ νὰ παραδίδει ἐκείνη καὶ μιὰ τὰ παιδιά. Ἐπειδὴ ὅμως ξεχνοῦσε, τὰ παιδιὰ τῆς ἔλεγαν ὅτι μίλησαν ἐκεῖνα καὶ ἔτσι εἶναι ἡ σειρά της! Δὲν γνώριζε καλὰ τὴν Τουρκική. Γι’ αὐτὸ ἡ Ἐφορεία διώρισε ὡς ὑπεύθυνο διευθυντή, πρῶτα τὸν Ἰ. Καμπούρογλου καὶ μετὰ τὴν Μ. Δανδρίδου. Ἦταν κοντή, παχουλή, εὐκίνητη μὲ ποδιά, χρωματιστὲς μπλοῦζες καὶ τακουνάκι, μοιάζουσα μιὰ κάπως τσατσαρώνα. Τὰ νυχάκια δὲ τῶν μικρῶν της χεριῶν, ἦταν αἰχμηρὰ καὶ ἀσφαλῶς ὄχι εὐχάριστα σ’ ὅσους "ἀγγίχθηκαν" ἀπ’ αὐτά. Κατοικοῦσε σ’ ἕνα σπιτάκι στὸ Μόδι, ποὺ δώρησε μετὰ τὸν θάνατό της στὴν Κοινότητα Χαλκηδόνος, γενομένη εὐεργέτις της.
Ἀλέξανδρος Πάγκαλος: Δίδαξε Ἑλληνικά, Σύνθεση, Μαθηματικὰ καὶ Θρησκευτικά. Ἦταν ἀξιόλογος δημοτικιστής, καὶ δίδασκε τὰ παιδιὰ στὴν κατεύθυνση αὐτή. Στὴν ἐμφάνιση ἦταν ψηλός, ξερακιανὸς καὶ πιθανὸν μ’ ἕνα κόμβο στὸ μέσο τῆς ρῖνας.
Ἕλλη Παντελεοντίδου: Δίδαξε Ἀριθμητική, Ζωγραφικὴ καὶ Θρησκευτικά. Εἶχε πάντα δυὸ πλεξίδες γύρω στὰ αὐτιά της χαρακτηριστικές, σὰν ὠτοασπίδες! Βλέπετε σεμνότητα ὑπῆρχε τότε καὶ στὸ χτένισμα. Ἀξέχαστη γιὰ τὴν αὐστηρότητα καὶ ψυχρότητά της. Τὰ μεγάλα ἀγόρια, ὅταν τὸ σχολειὸ ἔγινε μικτό, μόλις πλησίαζε ἔλεγαν: Ἔρχεται ὁ "SS". Εἶχε δὲ καὶ μιὰ μικρή, μαύρη σιδηρᾶ ράβδο γιὰ τιμωρίες, πάνω στὰ δάχτυλα τῶν μαθητῶν.
Εὐτυχία Σγοῦτα: Πολὺ χαρακτηριστικὴ δασκάλα ποὺ δίδαξε Ἔκθεση, Μαθηματικά, Γαλλικὰ καὶ Ζωγραφική. Ἦταν μᾶλλον κοντή, ξερακιανή, καμπουρίτσα μὲ μαύρη ποδιά, λευκὸ γιακαδάκι καὶ μαζεμένο γκρίζο μαλλὶ καὶ περιδιάβαινε σιγὰ μέσα στὴν τάξη. Στὸ ἀριστερὸ τσεπάκι της βρισκόταν ἕνα μικρούτσικο χοντρὸ σημειωματάριο, ὅπου καταχωροῦσε "ἠδονικῶς" τὰ "μαργαριτάρια" τῶν μαθητῶν. Μιὰ φορὰ τὴν ἑβδομάδα καλοῦσε ἕνα μαθητὴ στὸν "μαῦρο" πίνακα, γιὰ ὀρθογραφία ὅπως ἔλεγαν "ἀμελέτητη". Δίδασκε τὰ σύμφωνα μελωδικὰ καὶ χρησιμοποιοῦσε καὶ ἀρχαῖα ρητά. Ἦταν δύσκολος ἄνθρωπος καὶ φυσικὰ στὴ βαθμολογία, ἰδίως στὰ νειάτα της. Εἶχε καὶ ἕνα ὄμορφο, ψηλὸ γυιὸ ποὺ θαύμαζε. Ὡς ἐχθρὸς τοῦ Βενιζέλου, ἀνήρτησε μιὰ μεγάλη φωτογραφία τοῦ Βασιλιᾶ Κωνσταντίνου στὸ σπίτι της.
Δημήτριος Τρυφίδης: Χρημάτισε, μαζὶ μὲ τὸν ἀδελφό του Ἐδουᾶρδο, δάσκαλος τῆς Γυμναστικῆς καὶ Μουσικῆς στὸ ἀρρεναγωγεῖο Χαλκηδόνος. Ἦταν ἐπίσης ζωγράφος καὶ κυνηγός. Ἐξετέλεσε μὲ λάδι πάνω σὲ ξύλο καὶ χαρτὶ ἑκατοντάδες πίνακες, μεταξὺ τῶν ὁποίων ὑπάρχουν θαλασσογραφίες ἐφάμιλλες τοῦ I. Aiwasowski, πελάγη ἀφρισμένα καὶ φεγγαρόλουστα, τοπία ἐξωτικὰ καὶ λαγγεμένα ἡλιοβασιλέμματα, γυμνά, πορτραῖτα καὶ νεκρὲς φύσεις. Φιλοτέχνησε καὶ ἰχνογραφήματα τῶν βιβλίων τοῦ Μ.Γ. Γεδεών, ἐξώφυλλα βιβλίων καὶ τὸν διάκοσμο Ἡμερολογίων Συσσιτίων. Ἔργα του βρίσκονται σὲ ἰδιῶτες τῆς Πόλης. Ἀκολουθοῦσε τὴ νατουραλιστικὴ τεχνοτροπία μὲ μικρογραφικὸ χαρακτῆρα. Διακρινόταν γιὰ τὴν ποικιλία θεμάτων καὶ χρωμάτων. Στὰ τελευταῖα του ἔβαζε ἐνέσεις γιὰ νὰ ζήσει!
Νικόλαος Χαρισιάδης (Χαροῦτσας): Δίδαξε Γαλλικά, Ὠδική, Ζωγραφικὴ καὶ ἔπαιζε βιολί. Ἦτο συγγενὴς τοῦ Γέροντος Δέρκων Κωνσταντίνου. Εἶχε καλὴ μουσικὴ παιδεία, κάνοντας μάλιστα μέσ’ τὴν τάξη καὶ συνθέσεις, ἦταν πολὺ μελετηρός, καὶ ἀγαποῦσε τὸ βιβλίο. Δυστυχῶς δὲν ἤξερε νὰ λανσάρει τὴν "πραμάτειά" του. Σωματώδης ὤν Ἠπειρώτης μὲ γκρίζα μαλλιὰ καὶ γυαλιά, ἀποκαλοῦσε συχνὰ τὰ παιδιὰ "μοσχάρια τοῦ διαόλου". Εἶχε δὲ βαρειὰ χέρια, τὰ ὁποῖα ἤξεραν ὅσοι γεύθηκαν τὶς σφαλιάρες του ἐπειδὴ γελοῦσαν ἢ ἀτακτοῦσαν, καθ’ ὅσον ἐκεῖνος καθόταν μπροστὰ στὰ θρανία.

Συμπερασματικά, ἀπὸ τὰ παραπάνω ἐξάγεται:
1- Ὅτι οἱ περισσότερες ἦταν πιθανῶς ἀπὸ λόγους ψυχολογικοὺς δασκάλες.

2- Ὅτι ἔκαναν σωστὰ τὴ δουλειά τους. Ἀπόδειξη, ὅτι ἡ Ἀστικὴ Σχολὴ Χαλκηδόνος ἦταν φημισμένη σ’ ὁλόκληρη τὴν Πόλη, οἱ δὲ ἀπόφοιτοί της διακρινόταν παντοῦ.

3- Εἰς τοῦτο, ἀσφαλῶς συνέβαλε καὶ τὸ ὅτι δὲν μετέτρεψαν τὸ σχολειὸ σὲ "φολκλοριστικὸ ἄντρο"!

4- Ὅτι ἦταν ἴσως σκληρὲς ἀλλ’ ὡς τὸ κόκκαλο Ρωμηές, τύπος καὶ ὑπαγραμμός. Δὲν ἔδειχναν ἔμπρακτα τὴν ἀγάπη τους πρὸς τὰ παιδιά. Πάντως, ἐδῶ πρέπει νὰ θέσει κανεὶς τὸ ἐρώτημα, τί συμβαίνει μὲ τὰ σημερινὰ παιδάκια, τοὺς "νεοσσοὺς" τοῦ μέλλοντος, ποὺ τόση ἀγάπη ἐπιδεικνύεται σ’ αὐτά. Βέβαια "Tempora mutantur, nos et mutamur". Ἴσως.

5- Ὅτι τὰ "φροντιστήρια" ἤδη ὑπῆρχαν καὶ ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη, πρᾶγμα ποὺ δείχνει τὴν τότε οἰκονομικὴ δυσπραγία τους.
Αἰωνία τους ἡ μνήμη

Ὁ γράφων εὐχαριστεῖ καὶ ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ τὸν ἅγιο Δέρκων καὶ τοὺς Πρωτοπρ. Δ. Ἀναγνωστόπουλο, Φ. Κάφτογλου, Ἄρχ. Γ. Στεφανόπουλο, Α. Παντελάρα, Ἀ. Ἀργυροῦ καὶ Ρ. Σαρηγιαννίδου, γιὰ τὰ στοιχεῖα ποὺ τοῦ ἔδωσαν.

Πίνακας, Τα παιδιά του Παρνασσού του Σπύρου Βασιλείου