Το περασμένο Σάββατο το βράδυ πήγα στο ΠΑΛΛΑΣ και είδα την πολυαναμενόμενη σύμπραξη Λένας Πλάτωνος και Δημήτρη Παπαϊωάννου με αφορμή και πάνω στην ποίηση του Κ.Π. Καβάφη.
Οι πρωταγωνιστές είχαν δώσει στην προσέγγισή τους τον τίτλο Κ.Κ., από τα αρχικά του ποιητή, και σκέφτηκα πως η Λένα Πλάτωνος μετά από τον πρώτο της Κ.Κ., δηλαδή τον Κώστα Καρυωτάκη – η μελοποίησή του αποτελεί πραγματικό σταθμό στο ελληνικό τραγούδι – επιστρέφει σ' έναν Κ.Κ., δηλ. στον Κωνσταντίνο Καβάφη.
Δεν ξέφυγε τελικά ούτε αυτή από το αμφίβληστρο του μεγάλου Αλεξανδρινού, ο οποίος πρέπει να είναι ο πλέον μελοποιημένος από τους έλληνες ποιητές, ασχέτως του αν δεν έχουν φτάσει στο ευρύ κοινό τα μελοποιημένα ποιήματά του, όπως π.χ. του Ελύτη, του Ρίτσου, του Σεφέρη κ.α.
Οι περισσότεροι συνθέτες που έχουν ασχοληθεί με τον Καβάφη είναι κυρίως της λόγιας ελληνικής μουσικής, με πρωτοπόρο βέβαια τον μέγιστο Δημήτρη Μητρόπουλο, ο οποίος τόλμησε να μελοποιήσει Καβάφη το 1924, ζώντος του ποιητή και εν μέσω ποικίλων αντιδράσεων γι' αυτή του την επιλογή σε μια Αθήνα “αντι – Καβαφική” εκείνη την εποχή.
Η Λένα Πλάτωνος μελοποιεί Καβάφη το 2010 και μας αποδεικνύει πόσο διαχρονικός είναι τελικά αυτός ο ποιητής. Αντέχει στον κλασικό ήχο, που χρησιμοποιούν οι λόγιοι συνθέτες, αλλά και στον ηλεκτρικό που προτιμά η Πλάτωνος. Μόνο που ελάχιστα ήταν τα νέα μουσικά στοιχεία που μας πρότεινε εδώ η καλή συνθέτις. Επανέλαβε ουσιαστικά το γνωστό εαυτό της, χωρίς να αντιμετωπίσει τον Καβάφη αποτελεσματικά. Σίγουρα υπήρχαν καλές στιγμές, αλλά ο ακροατής έφευγε με την αίσθηση της επανάληψης και του ανικανοποίητου. Η σχέση Πλάτωνος – Καβάφη δεν ολοκληρώθηκε, νομίζω, όπως έγινε στην περίπτωση Πλάτωνος – Καρυωτάκη.
Ο Γιάννης Παλαμίδας, που ερμήνευσε τα 13 ποιήματα τα οποία επέλεξε η Λένα Πλάτωνος, ήταν πολύ καλός, αλλά νομίζω ότι τον αδίκησε η ηχοληψία. Ήχος μουντός, που δεν αναδείκνυε την θαυμάσια φωνή του. Απορώ γιατί συνέβη αυτό, σε μια τέτοια φροντισμένη παραγωγή.
Και έρχομαι στον Δημήτρη Παπαϊωάννου, ο οποίος αυτή τη φορά, και για πρώτη φορά, δεν χορογράφησε, αλλά πειραματίστηκε με video art. Θεωρώ πως και εδώ έχει ταλέντο. Μερικά βίντεο ήταν εξαιρετικά! Εκεί που διαφωνώ πλήρως είναι με ένα, στην ουσία, ερωτικό βίντεο, που δεν είχε λόγο ύπαρξης, παρ' ότι και “πειραγμένο”. Ο ερωτισμός του Καβάφη δεν είναι εκκωφαντικός μα ανεπαίσθητος... Άκρως υπαινικτικός τις περισσότερες φορές. Μια ή λίγες ακόμη λέξεις για να δώσουν το κλίμα. Αυτό δεν οπτικοποιείται. Αν γίνει θα πρέπει να γίνει “ανεπαισθήτως”, όπως το έκανε ο Παπαϊωάννου σε δυο, αν θυμάμαι καλά, βίντεο. Ένα τολμηρό βίντεο για ένα τραγούδι και να χαρακτηριστεί η παράσταση “ακατάλληλη για ανηλίκους”, δεν έχει νόημα.
Άλλωστε η Πλάτωνος δεν επέλεξε μόνο ερωτικά ποιήματα του Καβάφη για να μελοποιήσει, όπως έκανε ο Δ. Μητρόπουλος. Ανάμεσά τους ήταν “Τα κεριά”, “Τα τείχη”, “Η πόλις”, “Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον” κ.α. που ανήκουν στον “διδακτικό” ή “ιστορικό” σύμφωνα με τους φιλολόγους Καβάφη.
Εν τέλει, η παράσταση αυτή μας έδωσε να καταλάβουμε για άλλη μια φορά πόσο δύσκολο είναι να προσεγγίσει κανείς τον Καβάφη και την αλήθεια του.
Νομίζω ότι για την ποίησή του ισχύουν “Τα παράθυρά” του.
Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ
για νάβρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει
ένα παράθυρο θάναι παρηγορία.—
Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ
να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.
Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.
Η κριτική που δημοσιεύει το τελευταίο "Ποντίκι", τα λέει εντελώς διαφορετικά. Μήπως δεν είδατε την ίδια παράσταση;
ΑπάντησηΔιαγραφήΑνώνυμε 21-12-10 9:36πμ,
ΑπάντησηΔιαγραφήΔιάβασα το Ποντίκι και νομίζω πως τα ίδια λέμε άλλαις λέξεσιν.
Που βλέπεις την απόκλιση;
Αναδημοσιεύω το κείμενο από το Ποντίκι:
Πολυδιαφημισμένος ο μελοποιημένος Καβάφης της Λένας Πλάτωνος, βρέθηκε – πέντε μήνες μετά την καλοκαιρινή του πρεμιέρα στη Μικρή Επίδαυρο – για λίγες παραστάσεις στο «Παλλάς». Πρώτη εντύπωση από την ακρόαση; Πολύ χλιαρή. Γιατί; Είτε γιατί ο Καβάφης και η αρχαιοπρεπής γλωσσική του κομψότητα αντιστέκονται στη μελοποίηση, εν αντιθέσει π.χ. με τον Καρυωτάκη – ο οποίος εκπροσώπησε μια μεγάλη μελοποιητική επιτυχία της «Ηγερίας της ελληνικής ελεκτρόνικα». Είτε γιατί η Πλάτωνος απλώς επανέλαβε τη μανιέρα της, φτιάχνοντας αλλόκοτα ηχητικά τοπία μέσα στα οποία ο Γιάννης Παλαμίδας, πότε απλώς απαγγέλλοντας, πότε αναπαράγοντας ατονάλ κορώνες, ίδρωνε για να δικαιολογήσει τον όρο «ηλεκτρονικά λίντερ». Είτε απλά γιατί το αποτέλεσμα ακουγόταν σαν ανιαρό εγκεφαλικό κατασκεύασμα. Πάντως νοσταλγήσαμε την επιθετική ηλεκτρονική παρουσία της Πλάτωνος στο «Σαμποτάζ» και την ambient παραδοξότητα των «Ημερολογίων» της. Βαρεθήκαμε και γυρίσαμε σπίτι να διαβάσουμε Καβάφη. Σε απόλυτη σιωπή, εννοείται.
_ Μια προσωπική βιντεο-ανάγνωση του Καβάφη, σε 13 επεισόδια, με αφορμή το μουσικό έργο της Λένας Πλάτωνος, επιχείρησε να κάνει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου στο «Παλλάς». Στόχος του ήταν προφανώς να επιτεθεί σε κάθε είδους κλισέ που αφορούν τον Αλεξανδρινό, αλλά και να αποκαταστήσει ευθέως και ωμά την gay ιδιότητα του ποιητή, την οποία τείνουμε να παραβλέπουμε. Τελικά ούτε η hardcore σκηνή ομοφυλοφιλικού σεξ, ούτε τα ωραία γυμνά αγόρια που έπαιζαν στα νερά, ούτε οι ασπρόμαυρες αναφορές στο αμερικανικό ανεξάρτητο σινεμά, τα μονοπλάνα, τα έρημα βιομηχανικά τοπία και η αισθητική 60s κατόρθωσαν να φέρουν κάτι καινούριο πάνω στον Καβάφη. Αντίθετα αυτός παρέμεινε πλουραλιστικός και διαχρονικός κι ο Παπαϊωάννου, σκοντάφτοντας στα δικά του κλισέ, ούτε μας σόκαρε (όπως ίσως να ευχόταν), ούτε μας συγκίνησε, ούτε μας είπε τίποτα καινούριο.