ΟΙ ΣΥΝΟΔΙΚΕΣ ΕΓΚΥΚΛΙΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΗΜΕΡΑ

Σε ένα πρόσφατο κείμενο του αγαπητού π. Βασιλείου Θερμού με τίτλο Γιατί δεν απαιτείται συνοδική έγκριση για την μετάφραση της Λατρείας διαβάζω, μεταξύ άλλων πολύ σημαντικών παρατηρήσεων, και τα εξής:

Μείζονες λειτουργικές ἀλλαγές ἔλαβαν χώρα χωρίς συνοδική ἀπόφαση. Ἡ ριζική μεταβολή τελέσεως τοῦ Χρίσματος (ἀπό τή ἐπίθεση τῶν χειρῶν τοῦ ἐπισκόπου στό ἅγιο μῦρο) σέ ποιά συνοδική ἀπόφαση μνημονεύεται; Ἡ κατάργηση ψαλμωδήσεως τοῦ Ψαλτηρίου ἔτυχε συνοδικῆς ἐγκρίσεως; Μήπως ἡ ἔκλειψή του ἀπό τούς ἐνοριακούς ναούς ἐπίσης; Ἡ ἀντικατάσταση τοῦ ἀσματικοῦ τυπικοῦ ἀπό τό μοναχικό; Τό πέρασμα ἀπό τήν ψαλμωδία τῶν κανόνων στήν ἁπλῆ ἀνάγνωσή τους (καί αὐτή κολοβωμένη) πού ἐπικρατεῖ στίς μέρες μας ποιά Σύνοδος τό ἀποφάσισε; Τήν τέλεση ἀγρυπνιῶν στίς ἐνορίες, κάτι ἄγνωστο στό παρελθόν; Τήν ἀνατροπή τῆς τελετουργικῆς σειρᾶς κατά τό Βάπτισμα σέ ἀντίθεση μέ τήν τάξη πού ἀναγράφεται στά λειτουργικά βιβλία; Τήν ἀντικατάσταση τοῦ συνήθους κοινωνικοῦ ἀπό ἄλλα ψαλμωδήματα; Τήν ἐξαφάνιση τῆς εἰσαγωγικῆς ἀκολουθίας κατά τό μυστήριο τῆς μετανοίας καί ἐξομολογήσεως; Καί ἄλλα ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός.
Ἄς μοῦ ἐπιτραπῆ ἐδῶ νά ἰσχυριστῶ πώς ἡ παράλειψη κανόνων, ψαλτηρίου, εὐχῆς κτλ. εἶναι ἀπείρως πιό τολμηρό βῆμα ἀπό τήν μετάφραση τῆς Λατρείας, διότι ἀποφασίζει ὅτι κάτι δέν θά ἀκουστῆ καθόλου. Ὄχι νά ἀκουστῆ σέ ἄλλο γλωσσικό ἰδίωμα ἀλλά νά τό στερηθῆ τό ἐκκλησίασμα ἐντελῶς! Καί αὐτό τό τολμηρό βῆμα γίνεται ὄχι μέ ἄδεια Συνόδου, ὄχι μέ ἄδεια μητροπολίτη, ἀλλά μέ τήν ἁπλῆ πρωτοβουλία τοῦ ἱερέα ἤ τοῦ ψάλτη! «Ἀκριβοί στά πίτουρα καί φτηνοί στό ἀλεύρι» ἔχουν γίνει κάποιοι.

Ο π. Βασίλειος Θερμός έχει απόλυτο δίκιο στα παραπάνω. Και προσάγω χαρακτηριστικά παραδείγματα:

- Ποια Συνοδική Εγκύκλιος καθιέρωσε πανηγυρικά το Σιμωνοπετρίτικο "Αγνή Παρθένε Δέσποινα" αντί κοινωνικού και εις πάσαν ευκαιρίαν σε πολλούς ναούς ανά την Ελλαδική επικράτεια;

- Η Τριθέκτη και το Κοντάκιον των Χριστουγέννων, που ανασυστάθηκε από τον καθηγητή Γρηγόριο Στάθη και περιεβλήθη Συνοδική έγκριση δια σχετικής εγκυκλίου, σε ποιο βαθμό τελείται σήμερα; Ελαχιστότατες οι περιπτώσεις, κυρίως από μαθητές του Γρ. Στάθη, δηλ. ούτε καν με την πρωτοβουλία επισκόπων.

- Η Εγκύκλιος υπ. αρ. 2791: τα Αγιογραφικά αναγνώσματα και το κήρυγμα εις την Θείαν Λειτουργίαν (30/6/2004) από πόσους τηρείται σήμερα; Στην εγκύκλιο αυτή υπάρχει και η προτροπή για το κήρυγμα που καταπατείται από όλους σχεδόν τους επισκόπους και τους ιεροκήρυκες: Τό Θεῖον κήρυγμα πρέπει νά γίνεται ἀπαραιτήτως μετά τήν ἀνάγνωσιν τοῦ Εὐαγγελίου καί ὄχι κατά τήν ὥραν τοῦ Κοινωνικοῦ. Οἱ προβαλλόμενοι λόγοι τῆς ἐξοικονομήσεως χρόνου καί τῆς βραδύτητος τῆς προσελεύσεως τοῦ λαοῦ εἰς τήν Θείαν Λειτουργίαν δέν εὐσταθοῦν.

- Η Εγκύκλιος υπ. αρ. 2793: Εκφωνητική σημειογραφία εν τη πράξει της Ορθοδόξου Λατρείας (30/6/2004) νομίζω ότι είναι παντελώς άγνωστη στην πλειοψηφία των κληρικών, και δη των καλλιφώνων, οι οποίοι προς επίδειξιν λένε το Ευαγγέλιο σε όλους τους ήχους, ενώ οι πιο "ευσεβείς" απλά το διαβάζουν. Και η εν λόγω εγκύκλιος τονίζει: Ἡ ἐκφώνησις τῶν ἀναγνωσμάτων ἀποτελεῖ κορυφαίαν στιγμήν τοῦ διαλόγου καί προσλαμβάνει ὑψίστην ἐπισημότητα. Διά τοῦτο ἡ ἐκφορά των δέν εἶναι ὑπόθεσις ὑποκειμενική τοῦ καθενός, ἀλλά ὑπαγορεύεται ἀπό τήν ψαλτικήν τέχνην, τήν ὁποίαν ὁριοθέτησεν ἡ φύλαξ παράδοσις τῆς ᾿Εκκλησίας μας.

- Η Εγκύκλιος υπ. αρ. 2825:περί λιτότητος και απλότητος εις την συμπεριφοράν και την αμφίεσιν Επισκόπων, Πρεσβυτέρων και Διακόνων (29/11/2005) νομίζω ότι είναι γραμμένη -δυστυχώς - στα παλαιότερα των υποδημάτων των κληρικών μας.

- Επίσης, η επί μακαριστού Σεραφείμ εγκύκλιος δια της οποίας απαγορευόταν η χρήση του μηχανήματος "ισοκράτης" από τους ψάλτες κατά τις ακολουθίες, δεν ελήφθη υπ' όψιν από όσους είχαν αποφασίσει τη χρήση του. Και οι προϊστάμενοι επίσκοποι ή κληρικοί ουδόλως παρενέβησαν για να εφαρμόσουν την Συνοδική Εγκύκλιο.

Τα παραδείγματα άπειρα, λοιπόν. Εγκύκλιοι Συνοδικές υπάρχουν και δεν εφαρμόζονται. Άρα, το θέμα μας δεν είναι μια Συνοδική απόφαση που θα "νομιμοποιήσει" την μετάφραση, αλλά η ουσία του ζητήματος που πρέπει να απασχολήσει σοβαρά όλους μας, και πρωτίστως την Διοικούσα Εκκλησία.