ΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

amen.gr

του Χρήστου Νικ. Ζήκου, Σχολικού Συμβούλου Θεολόγων Δυτικής Ελλάδας

Με αφορμή δημόσιες συζητήσεις για τα θρησκευτικά σύμβολα στην εκπαίδευση, θα ήθελα να καταθέσω τους προβληματισμούς μου, με στόχο πάντα το διάλογο, δίνοντας μια σύντομη κατά το δυνατόν εικόνα του πώς αντιλαμβάνομαι τα πράγματα για το παραπάνω κρίσιμο ζήτημα.

Θα επικεντρωθούμε σε τρεις βασικές σκέψεις-προβληματισμούς θρησκειοπαιδαγωγικής υφής, αλληλοσυνδεόμενες και αλληλοσυμπληρούμενες.

Αρχίζω με τον πρώτο προβληματισμό. Ποιο ψυχοπαιδαγωγικό πρόβλημα καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε; Πώς διαπιστώνουμε επί παραδείγματι ότι με την ανάρτηση των θρησκευτικών συμβόλων στην αίθουσα διδασκαλίας καταπιέζεται η συνείδηση των μαθητών μας; Μελετήθηκε εμπειρικά το ως άνω προβαλλόμενο επιχείρημα; Από όσο γνωρίζουμε, όχι. Δε γνωρίζουμε λοιπόν τις στάσεις των μαθητών μας - γηγενών και αλλοδαπών – για το παραπάνω θέμα. Στο βαθμό ωστόσο που είναι καλό και πρέπει να γνωρίζουμε τις απόψεις των μαθητών μας για το τι παιδεία θέλουνε, είναι νομίζω καθόλα δημοκρατικό να ερωτηθούν και για το παραπάνω ζήτημα. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο παραμένει ζητούμενη η ορθή παιδαγωγική διαχείριση του όλου ζητήματος, επειδή συνδέεται άμεσα με το τι Θρησκευτικά διδάσκονται σήμερα τα παιδιά. Ξεκινώντας από το τελευταίο τίθεται αμέσως το παρακάτω ερώτημα: Ποια θα ήταν επί παραδείγματι η παιδαγωγική συνεισφορά στην ψυχοπνευματική συγκρότηση των μαθητών μιας ενδεχόμενης απόφασης απομάκρυνσης των θρησκευτικών συμβόλων από την αίθουσα διδασκαλίας και εν προκειμένω του Ιησού Χριστού; Ποια θα ήταν εν τέλει η παιδαγωγική αξία μιας ενέργειας όπως η παραπάνω; Και εξηγούμαι περαιτέρω: Αφού οι μαθητές μας διδάσκονται αυτά τα θρησκευτικά που διδάσκονται ως υποχρεωτικό μάθημα και δεδομένου ότι σε όλη τη θεολογία που διδάσκονται διαπραγματεύονται νοήματα συνεκτικά του βίου, υψηλά και θεμελιώδη, διαχρονικές αξίες και ιδανικά αφενός και αφετέρου δεν υπάρχει ούτε μία γραμμή από αυτά που διδάσκονται που να μην παραπέμπει σε συμβολισμό, γιατί να μην είναι συμβατή με αυτά που διδάσκονται και η ανάρτηση των συμβόλων στην αίθουσα της διδασκαλίας τους;

Δεν μπορώ όμως ως Ορθόδοξος Θεολόγος να μην επεκταθώ και σε έναν δεύτερο προβληματισμό που σχετίζεται με τη συνύπαρξή μας ως προσώπων στο πλαίσιο της διευρυμένης και εμπλουτισμένης πολιτισμικά σημερινής ελληνικής κοινωνίας. Σε αυτή τη συν-ύπαρξη, πυρήνας της οποίας είναι η άνευ όρων και προϋποθέσεων αποδοχή της ετερότητας και κάθε μορφής ετερότητας, η Ορθοδοξία ως Συνάντηση Αγάπης, έχει πάρει άριστα διαχρονικά και σε αυτήν στηρίζει την ανάπτυξή της, τη διαρκή δηλαδή σάρκωση του Θεού μέσα στην Ιστορία. Κι ο Χριστός, ο Θεός ο εν σαρκί περιπολών, είναι η αγάπη, η δικαιοσύνη και η ειρήνη του κόσμου. Είναι με άλλους όρους η εσταυρωμένη συνείδηση της ανθρωπότητας, η συνείδηση δηλαδή που υπέφερε και υποφέρει από την προσφυγιά, το διωγμό, τη ξενικότητα, την ανεστιότητα και άλλα δεινά. Ταυτόχρονα είναι και σύμβολο απελευθέρωσης από τα παραπάνω, από κάθε μορφής καταπίεση και σύμβολο κατοχύρωσης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας όπου γης. Προβληματιζόμαστε όμως πρωτίστως ως παιδαγωγοί για τα αποδεδειγμένως αρνητικά για την ψυχοσωματική υγεία των παιδιών μας σύμβολα και πρότυπα που τους δίνει η σημερινή κοινωνία. Γνωστής ούσης της συμπράξεώς τους στην κακή ψυχολογική δόμηση του εγώ, δηλαδή στην στρεβλή ανάπτυξη. Και γνωρίζουμε ως παιδαγωγοί, ως ουσιώδη δηλαδή πρόσωπα για τα παιδιά, ως πρόσωπα αναφοράς, ότι η σχέση μας με τα παιδιά, δηλαδή η παιδαγωγική σχέση, είναι σχέση ψυχολογικής βοήθειας, σχέση δηλαδή διαμεσολάβησης για την οικειοποίηση όλων των θετικών συμβόλων και των συμβολικών συστημάτων που παρήγαγε και παράγει το ανθρώπινο είδος τόσο στη διαδικασία της φυλογένεσής του όσο και της οντογένεσης. Γνωρίζουμε δηλαδή τη μεγάλη ευθύνη μας για τον παιδαγωγικά ωφέλιμο χειρισμό τόσο των θετικών προτύπων όσο και των αντι-προτύπων που προβάλλονται στη συνείδησή τους.

Μας ανησυχούν όμως σφόδρα οι βάναυσες εικόνες με τις οποίες έρχονται τα παιδιά μας στο σχολείο, επειδή μειώνουν την θετική μας παιδαγωγική επιρροή. Μας ανησυχεί επί παραδείγματι η πλύση εγκεφάλου που υφίστανται τα παιδιά μας από τα διάφορα παράκεντρα που τα θέλουν ευκόλως χειραγωγήσιμα όντα και καταναλωτικά νευρόσπαστα. Προβληματιζόμαστε και για τις βάναυσες εικόνες στις οποίες εκτίθεται διαρκώς η συνείδησή τους και σκεφτόμαστε τι να κάνουμε με αυτές. Τις εικόνες του πολέμου, της προσφυγιάς, της φτώχειας, της πείνας, της ανεργίας, της αδικίας, της εκμετάλλευσης, της κακοποίησης, της καταστροφής του πλανήτη μας κ.ο.κ.

Όλες οι παραπάνω εικόνες θα πρέπει να φροντίσουμε να αποκαθηλωθούν από τη ζωή μας, συνεπώς και από τη συνείδηση των παιδιών μας και όχι η εικόνα του Χριστού. Αυτές είναι που καταστρέφουν την αυτο-εικόνα των παιδιών μας και φθείρουν τα πρόσωπά τους. Ιδού λοιπόν πεδίο δράσεως ευρύ και ουσιώδες για όλους μας.