ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: "Οι Ορθόδοξοι έχουν συνείδηση της αποστολής τους στον Διάλογο"

Του Μητροπολίτου Κωνσταντίας Βασιλείου

Όπως έχω τονίσει κατά τη συζήτηση του Κειμένου στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Κύπρου, το κείμενο της Ραβέννας καλύπτει τις εκλησιολογικές και κανονικές συνέπειες της μυστηριακής φύσεως της Εκκλησίας με την έννοια της εκκλησιαστικής κοινωνίας, της συνοδικότητας και της εξουσίας κατά την περίοδο προ του μεγάλου σχίσματος. Αυτή η διευκρίνιση είναι αναγκαία, δεδομένου ότι η μετά το σχίσμα κατάσταση θα συζητηθεί υπό της Επιτροπής του Διαλόγου στις προσεχείς συναντήσεις, όπως έχει ήδη προγραμματισθεί.

Οι τελευταίες παράγραφοι του κειμένου, 43 κ. εξ. προϊδεάζουν προς τούτο και θέτουν τα πλαίσια για την πορεία των συζητήσεων για το λεγόμενο «πρωτείο», αφ’ ενός μεν για το πώς κατενοήθηκε και βιώθηκε υπό της Ορθοδόξου Εκκλησίας, αφ’ ετέρου δε όπως τούτο προεβλήθηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Δεν σημαίνει οποιαδήποτε παραδοχή θέσεων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Οι Ορθόδοξοι εκπρόσωποι έχουν συνείδηση της αποστολής τους στο Διάλογο.

Κέντρον κατανοήσεως του κειμένου είναι ο 34ος Αποστολικός Κανόνας, ο οποίος παρατίθεται στην παρ. 24. Για την αποδοχή του κανόνα αυτού διεξήχθη έντονη συζήτηση στη Ραβέννα, και ο Μητροπολίτης Περγάμου είπε χαρακτηριστικά ότι, αν οι Ρωμαιοκαθολικοί δεν αποδέχονται την κανονική αυτή αρχή του Αποστολικού Κανόνα, τότε δεν υπάρχει λόγος συνεχίσεως του διαλόγου.
Από πλευράς Ορθοδόξου, επιδιωκόμενος στόχος είναι να τονιστούν τα κανονικά όρια των τοπικών Εκκλησιών και να απορριφθεί οποιαδήποτε παρουσίαση «παγκοσμιότητας» της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Για το λόγο αυτό εξετάσθηκαν τα τρία επίπεδα των σχέσεων του πρώτου μέσα στην Εκκλησία. Η ανάπτυξη του θεσμού της Πενταρχίας των Πατριαρχών, εξ άλλου, αποτελεί επιβεβαίωση ότι η Εκκλησία της Ρώμης δεν είχε πρωτείον εξουσίας εφ’ όλης της Εκκλησίας, είναι εν τούτοις γνωστό και από κανόνες Οικουμενικών Συνόδων ότι ο Επίσκοπος Ρώμης έχαιρε των πρεσβείων τιμής, πρεσβεία τα οποία αποδόθηκαν από την Δ΄ Οικουμενική . Σύνοδο και στον Επίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως.

Στο σημείο αυτό, δυστυχώς, υπεισέρχονται τριβές μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου Μόσχας, γιατί το τελευταίο αρνείται να δεχθεί τα πρεσβεία τιμής του Οικουμενικού και ό, τι απορρέει από αυτά, δηλαδή το συντονιστικό του ρόλο μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών.

Με το κείμενο της Ραβέννας επιτυγχάνεται η αποδοχή εκ μέρους των Ρωμαιοκαθολικών της ιστορικής και εκκλησιολογικής αυτής πραγματικότητας, ότι δηλαδή η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ήταν μία τοπική Εκκλησία, όπως οι λοιπές κατά τόπους Εκκλησίες, ή όπως έχει λεχθεί το Πατριαρχείο της Δύσεως. Γι’ αυτό άλλωστε και γίνεται έντονη συζήτηση στους κόλπους των Ρωμαιοκαθολικών για το κείμενο λόγω των θέσεων αυτών που δέχθηκαν και οι εκπρόσωποί τους. Η παραδοχή της τοπικότητας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας δεν σημαίνει και αυτομάτως αναγνώριση της εκκλησιολογίας της ή της θεολογίας της. Αυτά είναι τα πορίσματα της Επιτροπής του Διαλόγου και δεν δεσμεύουν τις Εκκλησίες, αλλά είναι προσπάθεια των Εκπροσώπων των Εκκλησιών να διερευνήσουν την ιστορική, τη θεολογική και την εκκλησιολογική κατάσταση.

Είναι προφανές ότι τα θεολογικά, εκκλησιολογικά, κανονικά κ.ά. προβλήματα μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και των Ρωμαιοκαθολικών είναι πολλά και είναι αδύνατο να καλυφθούν από το παρόν κείμενο.Έχω την πεποίθηση ότι στο κείμενο περιέχονται όλες οι Ορθόδοξες θεολογικές, εκκλησιολογικές και κανονικές θέσεις που κατοχυρώνουν την παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Επί μέρους ζητήματα στο κείμενο με τα οποία δεν συμφωνούμε είναι βέβαιο ότι υπάρχουν. Το πρώτο, το οποίο πρέπει να σημειωθεί είναι ότι παρατηρούνται διαφωνίες για προσωπικές θεολογικές απόψεις και μεταξύ ορθοδόξων. Το δεύτερο είναι ότι όντως και στη συγκεκριμένη περίπτωση, παρατηρήθηκαν και κατά τη διάρκεια της συζητήσεως του κειμένου διχογνωμίες για πολλά ζητήματα. Παρά ταύτα, κοινή ομολογία και των Ρωμαιοκαθολικών ήταν ότι το θεολογικό επίπεδο των Ορθοδόξων ήταν κατά πολύ ανώτερο εκείνου των Ρωμαιοκαθολικών.

*Σημείωση: Ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας Βασίλειος είχε εκπροσωπήσει το 2007 την Εκκλησία της Κύπρου στη 10η συνάντηση της Μεικτής Επιτροπής Θεολογικού Διαλόγου Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών, η οποία έγνε στη Ραβέννα της Ιταλίας.