Τετάρτη 6 Μαΐου 2009

ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΔΟΥΛΩΤΟ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟ

Ημερολόγιο του Περιθωρίου
Δευτέρα, Μάιος, 09, μεσάνυχτα


Φέτος είναι έτος Γιάννη Ρίτσου, το μάθανε και οι πέτρες. Πολύ σημαντικό γεγονός για μένα γιατί βοήθησε και ενέπνευσε τους πάντες να συμμετάσχουν στους εορτασμούς ο καθένας με το δικό του τρόπο. Αλλά ο Ρίτσος απέδειξε ότι ακόμα και μετά θάνατον ενοχλεί αρκετούς.

Ήταν κομμουνιστής - δικαίωμά του. Πού είναι το κακό; Να ρωτήσω τη γιαγιά του Αχελώου (το κανάλι εννοώ) και όλους όσοι εσκεμμένα παραβλέπουν το σημαντικό αυτό δεδομένο. Γιατί δεν βγάζουν μια λίστα με τα επιτρεπόμενα κόμματα στα οποία μπορούν να οργανωθούν οι ποιητές; Η γιαγιά μιλά από "θεολογική" δική της ματιά για τον κομμουνισμό και καλά κάνει. Μου έδωσε όμως την αφορμή για να θυμηθώ ότι όχι μόνο αυτή αλλά και γενικώς οι παραδοσιακοί θεολόγοι δεν έχουν μελετήσει ποτέ τον κομμουνισμό ούτε τη γραμματεία των διαλόγων που κάνανε μεγάλοι θεολόγοι με τους κομμουνιστές στις δεκαετίες του '60 και '70. Ο κομμουνισμός δεν είναι απλά μια αθεϊστική ιδεολογία που πολεμά τον χριστιανισμό. Τέτοια αντίληψη αποτελεί μόνο λαϊκισμό. Ο κομμουνισμός είναι μια υλιστική ιδεολογία, που καταπολεμά τον ιδεαλισμό, την ουτοπία, την μεταφυσική. Εγώ πιστεύω ότι αυτά είναι διαφορετικά πράγματα και κυρίως δεν έχουν να κάνουν με το χριστιανισμό. Αλλά πώς να πειστεί ένας κομμουνιστής ότι ο χριστιανισμός είναι άλλο πράγμα όταν όλη η θεολογία μετατράπηκε σε μια απελπιστική δεισιδαιμονία; Εδώ ο κομμουνισμός είναι μια προφητική φωνή που οφείλω εγώ να την ακούσω. Ποτέ δεν βλάπτει η κριτική, αντιθέτως με εξαγνεί και με φωτίζει. Αναρωτιέμαι επίσης, ο Ρίτσος, ο ποιητής της Ρωμιοσύνης, είναι το ίδιο κομμουνιστής όπως ο Λένιν; Μήπως δεν εξασφάλισε στον εαυτό του μια διαφορετική άποψη από όσα πρέσβευε το κόμμα; Π.χ. το ποίημα Το Υστερόγραφο της Δόξας, που αφιέρωσε στον Άρη Βελουχιώτη που αποκήρυξε το κόμμα, τι δηλώνει; Ο Ρίτσος ήξερε καλύτερα από τον καθένα να μείνει ελεύθερος και μέσα στις εξορίες. Αποκαλείται ως στρατευμένος. Μα όντως ήταν. Αλλά όχι με την έννοια της αιχμαλωσίας της ποιητικής του δημιουργίας. Δεν ήταν υπάλληλος, μισθωτός γραφειοκράτης της ιδεολογίας και του ΚΚΕ. Πίστευε σ’ αυτά που έγραφε. Τα πλήρωσε με τη ζωή του σε κινδύνους, πράγμα που δεν το κάνουν πολλοί κήρυκες - συνήθως αυτόκλητοι - θεολόγοι...

Κυκλοφόρησε με τη Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία, ένα λεύκωμα (Λέσχη Αθανάτων) καλαίσθητο και πλούσιο σε υλικό και πληροφορίες για τον Ρίτσο. Όμως κάποια σημεία δεν μπορώ να τα εξηγήσω. Γιατί στο κεφάλαιο Επιστολές από την Εξορία παρατίθενται μόνο επιστολές προς την Καίτη Δρόσου; Τι παρουσιάζουν όλες αυτές οι επιστολές αφού το ίδιο περιεχόμενο έχουν; Θυμήθηκα τον Ουμπέρτο Έκο, που είχε προφητεύσει τέτοιες πράξεις: «σπάνια οι συγγραφείς γράφουν προσωπικά γράμματα διαφορετικά από εκείνα των κοινών θνητών [...] μπορεί να γράψουν «στείλε μου το Γκουταλάξ» ή «σ’ αγαπώ σαν τρελός και σ’ ευχαριστώ που υπάρχεις» - πράγμα σωστό και φυσιολογικό και είναι λυπηρό ότι οι επερχόμενοι αναζητούν αυτές τις μαρτυρίες, για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο συγγραφέας ήταν κι αυτός ανθρώπινο πλάσμα» (Δεύτερο Ελάχιστο Ημερολόγιο, σ. 193).
Ωραία αυτή η αλληλογραφία: το γράμμα της 10-5-1949 (σ. 77) μαρτυρεί ότι ο Ρίτσος ανέφερε ως ημέρα γέννησης την Πρωτομαγιά και όχι την 14η Μαϊου, παρά το γεγονός ότι έχουμε περάσει πια στο νέο ημερολόγιο... Αλλά κάτι άλλο δεν έγραφε;
Πάντως αυτή η έκδοση αρμόζει στον Ρίτσο. Και μόνο τα ντοκουμέντα που δημοσιεύονται σ' αυτήν, μιλούν εύγλωττα για το μεγαλείο του Ρίτσου ως ποιητή του λαού, όπως ο ίδιος ο λαός εκφράζεται με λύπη, με ομορφιά, με χαρά και με βάσανα.
Προμηθεύς
Για το βιβλίο της Ελευθεροτυπίας βλ. εδώ.

7 σχόλια:

  1. Όλγα Νικολαϊδου6 Μαΐου 2009 στις 10:08 μ.μ.

    O Γιάννης Ρίτσος, και μόνο με τη «Σονάτα του σεληνόφωτος» και τη «Ρωμιοσύνη», ποιητής της χαρμολύπης και του ονείρου μιας αταξικής κοινωνίας, τραγικός και τρυφερός συνάμα, στέκεται ως ένας από τους μεγάλους Έλληνες ποιητές .

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καταρχάς ο μαρξισμός απόσο έχω καταλάβει εκφράζεται αρνητικά απέναντι στην θρησκεία με βάση πολιτικά επιχειρήματα, όπως πχ ότι θρησκευτικοί ηγέτες τα έχουν καλά με την άρχουσα τάξη κλπ. Ωστόσο οι θρησκείες έχουν ολόκληρη φιλοσοφική υπόσταση, το να αντιτάσσεις πολιτικά αντί για φιλοσοφικά επιχειρήματα δεν αρκεί για να μειώσει τις θρησκείες.
    Όσο για το ότι η θρησκεία είναι μέσο εκμετάλλευσης και καταπίεσης, τα χρόνια που στην Ρωσία το καθεστώς εδίωκε την θρησκευτική λατρεία, πολύς κόσμος είχε κρυφά την λατρεία του. Άρα η πίστη ειναι μια εσωτερική τάση, ανάγκη, επιδίωξη, αναζήτηση του ανθρώπου, όχι κάτι που το εφυήρε η άρχουσα τάξη για να εκμεταλλεύεται τον λαό.
    Όσο για τον κομμουνισμό, λέει κάποια ενδιαφέροντα αλλά ...αν ρωτήσουμε κι αυτούς που έζησαν σε χώρες που εφαρμόστηκε, θα δούμε τα υπερ και τα κατά του.
    Νομίζω το ιδανικό είναι η πραγματική δημοκρατία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. κε Ανδριόπουλε στη Διακίδειο σημερα μιλησε μια μορφή της Εκκλησιάς μας και της Θεολογίας με ενα σπουδαίο θεμα. Ο π. Γεώργιος Μεταλληνος. Δεν βλέπω να κανετε ενα ρεπορταζ! γιατι;;;;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Εγω "γνωρισα" τον Γιαννη Ριτσο μεσα παο το καταπληκτικο ποίημα του " Η σονατα του Σεληνοφωτος"...
    Τι εξαιρετικο...
    Αν μπορειτε κ.Παναγιωτη βαλτε το ποιημα αυτο...
    -----------------------------------
    Μ.Πεμπτη το απογευμα ημουν στην Αγ.Ειρηνη Αιολου με Λυκουργο Αγγελοπουλο...
    Τι πανδαισια ηταν αυτη?
    Καταπληκτικος ο ανθρωπος και η χορωδια του...
    Ηταν τελεια...
    Πρωτη φορα τον ακουγα στην εκκλησια του...
    Χριστος ανεστη.
    Ν.Σ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. @ Ολγα Νικολαΐδου, συνυπογράφω την άποψη που διατύπωσες, κυρίως ότι ο Ρίτσος είναι "ποιητής της αταξικής κοινωνίας" όπου καταλαβαίνω την αταξία ως μορφή δικαίωσης των αδικημένων.

    @ Ανώνυμε 10:43, ο μαρξισμός είναι και αυτός φιλοσοφία, και αντιτάσσεται φιλοσοφικά στο θρησκευτικό γεγονός. η θρησκεία δεν είναι εφεύρεση της άρχουσας τάξης κατά το μαρξισμό, απ' όσα ξέρω, συντηρείται όμως από την άρχουσα τάξη προς εκμετάλλευση του λαού, αλλιώς πώς εξηγείς την ανάμιξη των πολιτικών με τα εσωτερικά των θρησκείων και των θρησκευτικών ηγετών με της πολιτικής. όλοι ψεύτες και εκμεταλλευτές ουδείς πολιτικός ούτε δημοφιλής θρησκευτικός ηγέτης πιστεύει σε κάποιο θεό.
    αν και δεν είναι κομμουνιστής θα μ'άρεσε να δοκίμασω τα δημοκρατικά καθεστώτα. βρες μου ένα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Πάνω σε αυτό που είπε ο Προμηθέας, για την μη ύπαρξη δημοκρατικών καθεστώτων, ναι κατ' επίφαση δημοκρατία έχουν πολλές χώρες αλλά πραγματική δημοκρατία όντως δυσεύρετη. Εξάλλου η πραγματική δημοκρατία χρειάζεται παιδεία απτην πλευρά των πολιτών για να λειτουργήσει σωστά, και στις μέρες μας με την μαζική προβολή από τα μμε των προιόντων υποκουλτούρας αλλα και τις ελλείψεις απτο σχολείο η πραγματική παιδεία υπονομεύεται.
    Πάντως εγώ δεν βλέπω τον μαρξισμό σαν μια ''συμπαγή φιλοσοφία'', με την έννοια ότι αν δούμε, τα κόμματα που τον επικαλούνται είναι πολύ διασπασμένα, με ένα σωρό φράξιες ανά τον κόσμο. Ας δούμε για παράδειγμα στη Σοβιετική ιστορία την κόντρα Στάλιν-Τρότσκυ. Και οι δύο κομμουνιστές δήλωναν αλλά οι θεωρίες τους έχουν έντονες αντιθέσεις. Για αυτό εγώ προσωπικά πιο πολύ σαν ένα συνονθύλευμα θεωριών βλέπω τον κομμουνισμό, εξάλλου όποιος θέλει δηλώνει ΄΄κόκκινος'' - ας δούμε το τρανταχτό παράδειγμα της Κίνας, μιας χώρας που δηλώνει κομμουνιστική αλλά στην πραγματικότητα έχει ένα απτα πιο καπιταλιστικά συστήματα, και έχει αναδειχθεί σε οικονομική υπερδύναμη υποβάλλοντας τους εργαζόμενους σε σκληρές συνθήκες εργασιακού καθεστώτος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή