ΒΑΣΙΛΗ ΛΑΔΑ: ΜΟΥΣΑΦΕΡΑΤ Ή ΧΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΥΧΤΕΣ ΕΝΟΣ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟΥ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

Tου Νίκου Μπακουνάκη

Από Το Βήμα της Κυριακής

Μουσαφεράτ στη γλώσσα φαρσί σημαίνει ταξίδι. Μουσαφερίμ είναι οι ταξιδιώτες, οι επισκέπτες, οι μουσαφίρηδες στη δική μας γλώσσα των πολιτιστικών επιμειξιών. Μουσαφεράτ είναι ο τίτλος του βιβλίου του πατρινού συγγραφέα Βασίλη Λαδά (εκδόσεις Futura), ένα μοναδικό στο είδος του αφήγημα για τον επικό βίο και τη δραματική πολιτεία αρκετών εκατοντάδων, ίσως κοντά 2.000, μεταναστών και φυγάδων, κυρίως Αφγανών, που ζουν σε έναν από τους μεγαλύτερους καταυλισμούς μεταναστών της χώρας, δίπλα στο λιμάνι της Πάτρας. «Αυτός είναι το αξιοθέατο της πόλης τα τελευταία χρόνια. Γιατί αποτελεί ένα κεφάλαιο τρέχοντος έπους, κι ας μην το καταλαβαίνουν οι πολλοί» γράφει ο συγγραφέας. Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα μία ολόκληρη σελίδα της γαλλικής εφημερίδας Le Μonde παρουσίαζε την Πάτρα αποκλειστικά μέσα από τον καταυλισμό της. Πολλοί ξένοι τηλεοπτικοί σταθμοί έχουν αφιερώσει ρεπορτάζ στο θέμα αυτό. Τέτοια δημοσιότητα δεν είχε η Πάτρα (αρνητική ή θετική, δεν πειράζει) ούτε όταν ήταν καρικατούρα-Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, πριν από τρία χρόνια. Η πυρκαϊά που ξέσπασε στον καταυλισμό το βράδυ της περασμένης Τετάρτης, καίγοντας δεκάδες παραπήγματα, φώτισε κυριολεκτικά ένα μείζον θέμα που η πατρινή κοινωνία, όπως όλες άλλωστε οι κοινωνίες, προσπαθεί να κρύψει κάτω από το χαλί.

Το Μουσαφεράτ του Βασίλη Λαδά γίνεται ένα βιβλίο δραματικά επίκαιρο. Για δέκα μήνες, από τον Οκτώβριο του 2007 ως τον Ιούλιο του 2008, ο Βασίλης Λαδάς παρατηρεί αυτή τη μικροκοινωνία των προσφύγων. Ταυτόχρονα παρατηρεί την ίδια την πόλη, την υποκρισία της αλλά και την αλληλεγγύη της (η υποκρισία μεγαλύτερη από την αλληλεγγύη), τον ρατσισμό της αλλά και την ελεήμονα διάθεσή της. Αναδεικνύει ιδιαίτερα τη δημιουργία κλίματος από τα τοπικά μέσα ενημέρωσης αλλά και την αδυναμία (πολιτική, ανθρωπιστική, ηθική) των τοπικών αρχών να δουν κατάματα το θέμα. Ο συγγραφέας δουλεύει γι΄ αυτό το βιβλίο όπως ένας δημοσιογράφος. Συλλέγει στοιχεία, δημοσιεύματα, καταγράφει εκδηλώσεις, παίρνει συνεντεύξεις. Αν θέλαμε να κατατάξουμε το βιβλίο του Βασίλη Λαδά, θα αναζητούσαμε σίγουρα αμερικανικούς όρους, non-fiction novel ή καλύτερα cultural journalism ή ακόμη καλύτερα philosophical journalism, δηλαδή το είδος της έρευνας που μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον «άλλον», τον «διαφορετικό», προσεγγίζοντας τη δική του ζωή και το δικό του αξιακό σύστημα. Πριν ήταν οι Κούρδοι. Από το 2002 άρχισαν να «εισβάλλουν» οι Αφγανοί. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι ο καταυλισμός τους στήθηκε δίπλα σε μια εγκαταλελειμμένη ντισκοτέκ που άκουγε στο όνομα «Καλκούτα», και της οποίας το ντεκόρ, δύο κόκκινοι μιναρέδες, έμοιαζαν με συμβολικές αψίδες υποδοχής του. Μόνο που ο φαντασιακός εξωτισμός της «Καλκούτας» μετετράπη σε μια οδυνηρή πραγματικότητα. Πάντοτε η Πάτρα ήταν πύλη εξόδου. Αρκεί να θυμηθούμε, τουλάχιστον όσοι δεν μπορούμε να ξεχάσουμε την Ιστορία, τους χιλιάδες Ελληνες, Αλβανούς, Σλάβους που συγκεντρώνονταν εδώ στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού για να φύγουν στην Αμερική. Για τους Αφγανούς η Πάτρα είναι επίσης ο μεγάλος διαμετακομιστικός σταθμός, απ΄ όπου ελπίζουν ότι θα μπορέσουν να φύγουν, κρυμμένοι στην καρότσα κάποιας νταλίκας, προς την Ιταλία και από εκεί στη Γαλλία ή στην Αγγλία. «Αν βρει τρόπο να φύγει, φεύγει, μπορεί να συλληφθεί, να πάρει λάθος φορτηγό που πηγαίνει Αθήνα κι όχι Ιταλία. Κατά τις δύο τη νύχτα, αν δεν έχει φύγει, επιστρέφει στον καταυλισμό. Κάθε λεπτό πρέπει να είναι σε ένταση. Πώς να φάει καλύτερα, πώς να δικτυωθεί, πώς να μαχαιρώσει, αν χρειαστεί, για να μη μαχαιρωθεί».

Το Μουσαφεράτ του Βασίλη Λαδά μάς φέρνει πρόσωπο με πρόσωπο με έναν κόσμο που προσποιούμεθα ότι δεν υπάρχει και μας αναγκάζει να σκεφτούμε ότι η ελπίδα (των άλλων) και ο φόβος (ο δικός μας) είναι το ίδιο και το αυτό πράγμα.

- Η φωτογραφία των Ν. Μπακουνάκη και Β. Λαδά είναι από εκδήλωση στην Πάτρα πριν λίγο καιρό (φωτό: Π.Α.)

Με το Μουσαφεράτ του Βασίλη Λαδά μόλις αρχίζουμε. Έπεται συνέχεια απρόβλεπτη!... Χαίρομαι ιδιαίτερα διότι την διόρθωση του βιβλίου επιμελήθηκε –κυριολεκτικά– ο φίλος του ιστολογίου Δ. Κ.