Η ΟΡΓΑΝΟΠΛΗΞΙΑ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Τιμώ τον Χρήστο Τσιαμούλη, τον Ευγένιο Βούλγαρη, τον Σωκράτη Σινόπουλο, τον Δημήτρη Γαλάνη, ως ανθρώπους και ως μουσικούς.
Διαφωνώ οριζοντίως και καθέτως με το χθεσινό εγχείρημά τους «το εξωτερικό μέλος στην βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική παράδοση», που παρουσίασαν στο Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών στο πλαίσιο των Πρωτοκλητείων.
Δεν παρακολούθησα τη συναυλία γιατί ήμουν εκτός Πατρών. Ως εκ τούτου θεωρώ ότι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα ήταν θαυμάσιο. Δεν το αμφισβητώ.
Αυτό που αμφισβητώ κατηγορηματικά είναι η «φιλοσοφία» του πράγματος.
Κατανοώ ότι οι άξιοι μουσικοί θέλησαν να δείξουν εμφαντικά την επιρροή του εξωτερικού, ήτοι ανατολικού μέλους στην βυζαντινή μουσική. Και αυτό είναι ένα γεγονός. Χωράει βέβαια πολλή συζήτηση το τι και το πώς, αλλά το παίρνω ως δεδομένο.
Γιατί όμως αυτό έπρεπε να γίνει με όργανα και μάλιστα με μια υπερτριακονταμελή ορχήστρα παραδοσιακών οργάνων; Ένας ψάλτης ο οποίος λέει ύμνους συνοδεία οργάνων. Κάτι που πρώτος έκανε πριν πολλά χρόνια ο Χριστόδουλος Χάλαρης και σύσσωμη η ψαλτική και μουσικολογική κοινότητα καταδίκασε κάποια στιγμή με δριμύτητα. Ποιο το νόημα; Τα μέλη αυτά, έντεχνα και «εξωτερικά» αν θέλετε, δεν γράφτηκαν για όργανα, παρά μόνο για την ανθρώπινη φωνή!
Κι ακόμα η μεγάλη ορχήστρα δεν υπήρχε τον 19ο αιώνα. Τις συνθέσεις των Ρωμηών της Πόλης παίζουν με μεγάλη ορχήστρα οι Τούρκοι εν εσχάταις ημέραις. Άρα;
Διαβάζω στο έντυπο πρόγραμμα της εκδήλωσης: «Η ερμηνεία μιας κατεξοχήν φωνητικής μουσικής μέσα από ορχηστρικές διευθετήσεις συνομιλεί ενδεχομένως με την προσωπική καλλιτεχνική έκφραση των δημιουργών της, αλλά κυρίως προβάλλει την εκκλησιαστική μουσική ως πεδίο δημιουργικής και ζωτικής συνύπαρξης ειδών, ανθρώπων και πολιτισμών».
Δηλαδή; Ομολογώ πως δεν καταλαβαίνω και πολλά. Διαβλέπω μια πρόθεση «διαλόγου» της εκκλησιαστικής μουσικής με ανθρώπους και πολιτισμούς. Μα αυτό έχει γίνει από τη στιγμή της σύνθεσης των συγκεκριμένων μελών για φωνή. Τα όργανα τι χρειάζονται; Θα προεκτείνουν τον «διάλογο»;
Τέτοιες ακροβασίες επιτείνουν, νομίζω, τη σύγχυση. Γιατί δηλ. να μην αρκεστώ στον διακο – Διονύση Φιρφιρή όταν ερμηνεύει το περίφημο κράτημα του Πέτρου Πελοποννησίου και να πρέπει να το ακούσω τη συνοδεία οργάνων; Τι προσθέτει στο μέλος; Απολύτως τίποτα. Ίσα ίσα που το μέλος αναδεικνύεται μόνο από μια εξαιρετική φωνητική ερμηνεία. Ενώ με τα όργανα το μέλος του Πέτρου είναι σα να έχει ανάγκη υποστήριξης.
Ειδικά αυτό το κράτημα, που εκτελέστηκε και στην χθεσινή εκδήλωση του Δημοτικού Ωδείου, έχει δεινοπαθήσει από αλλεπάλληλες οργανικές εκτελέσεις. Όλες ανούσιες, φλύαρες και άψυχες.
Και φυσικά δεν μπορώ να καταλάβω πως ερμηνεύτηκε ο καλοφωνικός ειρμός «Έφριξε γη» του Χαλάτζογλου. Ένα είδος, οι καλοφωνικοί ειρμοί, που είναι έντεχνο και ανεπτυγμένο (ελεύθερος ρυθμός) από τη φύση του. Τα όργανα εδώ τι εξυπηρετούσαν; Είμαι προβληματισμένος από το γεγονός. Σκέπτομαι ότι υπάρχουν τόσα εξωτερικά μέλη σε βυζαντινή σημειογραφία που δεν έχουμε ακούσει, όπως ο ύμνος για το Ραμαζάνι (βλ. φωτό), τα οποία θα μπορούσαν να είναι το πρόγραμμα μιας πρωτότυπης συναυλίας. Αν και πάλι πρέπει να καταδειχθεί η σχέση εξωτερικού και εκκλησιαστικού μέλους τι απλούστερο από το να προηγείται το μακάμι οργανικά και να έπεται ο ύμνος αυτούσιος, εν πάση τη φωνητική δόξη αυτού.

Δείτε τη συναυλία στην οποία αναφέρομαι στο www.intv.gr