ΤΑ ΣΥΚΑ ΣΚΑΦΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΚΑΦΗ ΣΥΚΑ

Όταν, αγαπητοί φίλοι, η Ιδιωτική Οδός μιλάει για σάπιο "εκκλησιαστικό" κατεστημένο, με αβίαστη ευκολία καταγγέλλεται για προσωπική εμπάθεια και τυφλή προκατάληψη. Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύει σήμερα στην εφημερίδα Τα Νέα ο ποιητής και συνεκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Η λέξη Θανάσης Θ. Νιάρχος. Ο ποιητής ορθοτομεί με την πένα του τον λόγον της αληθείας!

Aν λέγαμε πως αυτό που θα γράψουμε αμέσως παρακάτω το είπε ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός ή ο Γρηγόριος o Νύσσης, τουλάχιστον όσοι δεν πιστεύουν, θα το θεωρούσαν αναμενόμενο, εν πολλοίς, δηλαδή, άσφαιρο. Αν σημειώσουμε όμως πως το είπε ο γνωστός (πασίγνωστος για την ακρίβεια) μουσικός και τραγουδιστής Γιώργος Νταλάρας, ασφαλώς θα προβληματίσει, ιδιαίτερα, τον καθένα, πιστεύει δεν πιστεύει. Χωρίς ο Γιώργος Νταλάρας να μπαίνει στη σειρά των μέγιστων αυτών μορφών της Ορθοδοξίας, επειδή, ως καλλιτέχνη (τον κάθε καλλιτέχνη, άλλωστε) τον φαντάζεται κανείς, εκ προοιμίου, άθρησκο ή έστω αμφισβητία, το να ομολογεί πως «η θρησκεία είναι ένα εργαλείο που το χρειαζόμαστε, δεν το πετάμε», νιώθεις αυτήν την ομολογία να αξίζει καθαρό χρυσάφι. Tόσο, όσο σκέτο μπακίρι θα ηχούσε η ρήση αυτή, αν την έλεγε ένας παπάς ή μοναχός, που έχει πρωταγωνιστήσει ή πρωταγωνιστεί τις μέρες αυτές στα γνωστά οικονομικά σκάνδαλα. Για να συντομεύουμε, μάλιστα, τις διαδικασίες ώστε να φτάσουμε στο καθαυτό θέμα μας, ας θυμηθούμε μιαν αποστροφή του ποιητή Τάκη Σινόπουλου, πριν από τριάντα χρόνια, σ΄ ένα κείμενό του για τη σημασία της λογοτεχνίας. Είπε ο ποιητής του «Νεκρόδειπνου»: «Εν αρχή ην ο λόγος. Και μετά (για να ξεμπερδεύουμε) ο Ζαν Πωλ Σαρτρ».

Για να ξεμπερδεύουμε, λοιπόν, ο Χριστός υπήρξε ο δημιουργός μιας θρησκείας που, αν αναλογιστεί κανείς την ιστορική στιγμή, γίνεται ακόμη πιο αποκαλυπτικός και χαρισματικός ο χαρακτήρας της καθώς τίποτε δεν την προοιωνιζόταν. Αναρριγεί κανείς σύγκορμος όταν σκεφτεί πώς προφέρεται ένας λόγος που αν δεν είχε συκοφαντηθεί, σπιλωθεί και εμπορευματοποιηθεί, θα πραγματοποιούσε με τον πιο ανεπιτήδευτο τρόπο την έννοια του παράδεισου (να το προσέξουμε αυτό) εν ζωή. Κανείς δεν φαίνεται να υποψιάζεται, ή αν το καταλαβαίνει να φροντίσει να το διατυμπανίσει (από τους «λειτουργούς» του τουλάχιστον) ότι η έννοια του θαύματος στον Χριστό δεν έχει μόνο το νόημα της αυτόματης αλλαγής των πραγμάτων προς το καλύτερο. Η έννοια του θαύματος περικλείει ταυτόχρονα μια αίσθηση του χρόνου εντελώς ανατρεπτική, ποιητική, πρωτοπόρα εις το διηνεκές. Ο Χριστός δεν αναβάλλει. Γιατρεύει τους αρρώστους την ίδια στιγμή που τους συναντά, χορταίνει όσους πεινάνε την ίδια στιγμή που νιώθουν το στομάχι τους να γουργουρίζει. Η συγκλονιστικότητα και η αποκαλυπτικότητα του θαύματος έγκειται στην έννοια ενός χρόνου που δεν γνωρίζει αναβολή, μετάθεση στο μέλλον και, πολύ περισσότερο, στους ουρανούς. Δεν θα ήταν πιο φυσιολογικό όσοι τον διακονούν αντί να διαχειρίζονται οικονομικά ή ακόμη και να προσεύχονται, να έχουν εγκατασταθεί, για να μην πούμε να συνωθούνται, στις τρεις-τέσσερις (δέκα έστω) εισόδους των λαθρομεταναστών, ώστε να τους διασφαλίζεται πάραυτα ένα ανθρώπινο μέρος για διαμονή, καλό φαγητό και άφθονο νερό;

Γεγονός που δεν θα σήμαινε βέβαια θαύμα, αλλά έναν υποτυπώδη σεβασμό στην πρακτική εκδοχή της δουλειάς τους. Γιατί θαύμα σημαίνει να ξεδιψάς τους άλλους ενώ δεν έχεις καν νερό για τον εαυτό σου. Όμως αν φαίνεται να στερούνται όχι βέβαια την προοπτική του θαύματος, αλλά τη στοιχειώδη ευφυΐα να σεβαστούν τα καθήκοντα που ελευθέρως έχουν επιλέξει, είναι γιατί όταν υπογράμμιζαν ως μέλημά τους τα καθήκοντα αυτά, την ίδια στιγμή ωρίμαζε μέσα τους η απόφαση να μην «ιδρώσει το αυτί τους» για οτιδήποτε και αν εξακριβωμένα τους καταμαρτυρούσαν. Πριν γνωρίσουν τον κόσμο τους, είχαν συνειδητοποιήσει πως η δημοσιότητα λειτουργεί ως ένας τεράστιος απορροφητήρας που ακόμη και το πιο κατάπτυστο σκάνδαλο, το μεταβάλλει σ΄ ένα ζήτημα που γι΄ αυτό ποικίλλουν απλά οι απόψεις. Όταν αυτή η «αλήθεια» γίνεται συνείδηση σε ανθρωπάκια που έχουν κατακτήσει στο μεταξύ αξιώματα, έχουμε ηθικά το «τέλος» της ζωής.

Βέβαια παραμένει απορίας άξιον πώς σ΄ έναν κόσμο που προϋποθέτει ως στοιχεία της συγκρότησής του πλέον τον Χάιντεγκερ, τον Βολταίρο, τον Ντοστογιέφσκι, τον Μπέργκμαν, είναι δυνατόν να υπάρχει περιθώριο ώστε το περιβόλι της Παναγίας να μεταβάλλει την ίδια σε σημαιοφόρο σε οικονομικά σκάνδαλα και να μην ξεσηκώνονται ακόμα και οι πέτρες. Δεν είναι δυνατόν τα ονόματα που αναφέραμε και εκατοντάδες άλλα που παραλείψαμε, να μην έχουν συγκροτήσει έναν κώδικα που σε κάποιον βαθμό, αν δεν την εξοστρακίζει, κάνει ύποπτη την αγυρτεία ώστε να μην μπαινοβγαίνουμε, σαν να μη συμβαίνει τίποτε, μέσα σ΄ έναν διαρκώς ανανεούμενο σκοταδισμό. Απλά για να μη μας λένε τα σύκα σκάφη και τη σκάφη σύκα και να μην αναρωτιόμαστε καν.

Ο πίνακας είναι η "Μονή Βατοπαιδίου" του Σπύρου Παπαλουκά (1892-1957). "Τι να διαβάσω για να καταλάβω το Όρος; Τους συγγραφείς Παπατζώνη, Πεντζίκη, Θεοτοκά, τον ζωγράφο Παπαλουκά..." (από την επιφυλλίδα του Νίκου Ξυδάκη "Άγιον Όρος: FAQs" στην Καθημερινή της Κυριακής 14/9/08)