Το σημερινό κείμενο του καθηγητού Χρήστου Γιανναρά στην Καθημερινή, δια του οποίου εισηγείται την κατάργηση του μαθήματος των Θρησκευτικών, αποτελεί για όλους μας μια πρόκληση. Θα αποπειραθώ να διαλεχθώ μαζί του, μη αντιστεκόμενος στον πειρασμό.Γράφει ο καθηγητής Γιανναράς: "Αν οι αξιωματούχοι του κλήρου στην Ελλάδα σήμερα διασώζουν εκκλησιαστική συνείδηση, θα είναι αυτονόητο να απαιτήσουν από την πολιτεία την κατάργηση του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία.
Με το μάθημα των θρησκευτικών εκχώρησε η ελλαδική Εκκλησία ζωτικό της λειτούργημα, την κατήχηση των παιδών και των εφήβων, σε έμμισθους υπαλλήλους του κράτους εκπαιδευμένους σε κρατικές «θεολογικές» Σχολές. Αλλά όταν η κατήχηση αποσπάται από τον φυσικό βιωματικό της χώρο, τη λειτουργία ζωντανού σώματος ενορίας και επισκοπής, αλλοτριώνεται νομοτελειακά σε ιδεολογική χειραγώγηση, ανιαρή προπαγάνδα".
Με το μάθημα των θρησκευτικών εκχώρησε η ελλαδική Εκκλησία ζωτικό της λειτούργημα, την κατήχηση των παιδών και των εφήβων, σε έμμισθους υπαλλήλους του κράτους εκπαιδευμένους σε κρατικές «θεολογικές» Σχολές. Αλλά όταν η κατήχηση αποσπάται από τον φυσικό βιωματικό της χώρο, τη λειτουργία ζωντανού σώματος ενορίας και επισκοπής, αλλοτριώνεται νομοτελειακά σε ιδεολογική χειραγώγηση, ανιαρή προπαγάνδα".
Νομίζω ότι οι "αξιωματούχοι του κλήρου στην Ελλάδα", πλην ελαχίστων ή μερικών αν προτιμάτε, δεν διασώζουν τέτοια εκκλησιαστική συνείδηση που να τους οδηγήσει "να απαιτήσουν" την κατάργηση του μαθήματος. Αν είχαν κάποιας μορφής συνείδηση θα εργάζονταν συστηματικά και υπεύθυνα στις ενορίες τους, τις οποίες θα είχαν ζωντανέψει, γιατί τώρα είναι νεκρές εξαιτίας τους.
Επίσης, μη ξεχνάμε ότι οι πλείστοι των κληρικών είναι και αυτοί απόφοιτοι των κρατικών "θεολογικών" σχολών, και μάλιστα διδάσκουν στα σχολεία ως εκπαιδευτικοί. Μην αυταπατώμεθα όμως. Ούτε αυτοί ούτε άλλοι λαϊκοί θεολόγοι μπορούν να χειραγωγήσουν ιδεολογικά τα παιδιά του σήμερα. Αντίθετα, η ανία ή η πλάκα, ανάλογα με τον διδάσκοντα, είναι μια πραγματικότητα, που όμως μπορεί να συμβεί και σε πολλά άλλα "δευτερεύοντα" μαθήματα. Σήμερα, θεωρώ ότι υπάρχουν αρκετοί νέοι θεολόγοι με κατάρτιση και βούληση για τη διαφορά, πράγμα που επιτυγχάνεται σε πολλές περιπτώσεις. Ο κατηχητικός χαρακτήρας του μαθήματος δεν μπορεί να σταθεί πιά. Το μάθημα πρέπει να ενσωματώνει όλα αυτά που προτείνει ορθότατα ο καθηγητής Χρ. Γιανναράς να διδάσκονται στη θέση των Θρησκευτικών: "Κάθε παιδί που τελειώνει την εγκύκλια εκπαίδευση σε ελληνικό σχολείο οφείλει να γνωρίζει ποια μεταφυσική γέννησε τον Παρθενώνα, το άγαλμα, την τραγωδία και ποια μεταφυσική γέννησε την Αγια-Σοφιά, τη βυζαντινή Εικόνα, τη βυζαντινή λειτουργία. Σπουδάζοντας στο σχολείο ποια «γιγαντομαχία περί της ουσίας» οδήγησε σε αυτές τις κορυφαίες εκφάνσεις πολιτισμού των Ελλήνων, δεν σημαίνει και ότι υποχρεώνεται το παιδί να ασπαστεί συγκεκριμένη μεταφυσική πρόταση".
Τα λέει θαυμάσια ο καθηγητής Χρ. Γιανναράς, απλώς ταπεινά φρονώ ότι αυτό μπορεί να γίνει μέσα στο μάθημα των Θρησκευτικών, αν οι διδάσκοντες έχουν διευρυμένους ορίζοντες, ουσιαστικά αυτό είναι προαπαιτούμενο, ή εξοπλιστούν κατάλληλα ήδη από τις πανεπιστημιακές τους σπουδές. Σε κάθε περίπτωση, η δια βίου σπουδή των θεολόγων σήμερα είναι ολωσδιόλου απαραίτητη.
Με δεδομένο ότι η ελληνική κοινωνία εμφανίζεται εντελώς και απολύτως ακατήχητη, όπως ευστοχότατα διαπιστώνει ο Χρ. Γιανναράς, οι θεολόγοι πρέπει να ξεκινούν από την αλφάβητο της παράδοσής μας, χωρίς βέβαια ιδεολογικές παρωπίδες - όσο εν πάση περιπτώσει είναι κάτι τέτοιο δυνατό - και με επίγνωση της σύγχρονης πραγματικότητας. Και με το ρίσκο, προσθέτω, να "επικαιροποιήσουν" την θεολογία, πράγμα που μπορεί να επιφέρει ...αναταράξεις.
Το θέμα είναι ορθάνοιχτο ενώπιόν μας, φίλοι μου. Ο καθείς ας μπει στον κόπο της ανησυχίας και της γόνιμης αγωνίας.
Κάποια στιγμή η Εκκλησία θα πρέπει να
ΑπάντησηΔιαγραφήξεκαθαρίσει τί σημαίνει κατήχηση,και σε ποιούς πρέπει πρωτίστως να απευθυν
θή,γιατί συνήθως "κατηχεί" τα παιδιά
θεωρώντας πως οι ενήλικες είναι κατη
χημένοι.Και να προσδιορίσει επίσης και το περιεχόμενο της κατήχησης,και να το εντάξει στα σημερινά δεδομένα
ζωής.Η κατήχηση θα πρέπει να είναι μια επανάσταση κι όχι η κατασκευή άβ
ουλων και υπάκουων χριστιανών,χωρίς
πραγματική γνώση και άρα χωρίς υπεύ θυνη γνώμη και συνειδητή ζωή μέσα στην Εκκλησία.Οι φανφαρονισμοί και ο στόμφος στο κήρυγμα,η ηθικολογία
στο κατηχητικό,το "καρακιτσαριό" και το "φολκλόρ",στη λατρεία,ίσως α
ποτελούν τα πρώτα που πρέπει να αποβληθούν απο το Εκκλησιαστικό σώμα,για να δρομολογηθούν λύσεις
και απαντήσεις ζωτικές στα σύγχρονα
προβλήματα του ανθρώπου...α!και να
πάψει να θεωρείται η θεολογία έργο
για λίγους κουλτουριάρηδες,και να γίνει η φωνή της συνείδησης της Εκκλησίας.
ΕΠΙΤΡΕΨΤΕ ΜΟΥ ΝΑ ΑΝΑΡΤΗΣΩ ΟΛΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ-ΕΙΝΑΙ ΘΑΥΜΑΣΙΟ! Ο,ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΧΤΥΠΗΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΚΕΦΑΛΕΣ ΜΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΙΧΟ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΝα καταργηθεί το μάθημα των θρησκευτικών
Tου Xρηστου Γιανναρα
Αν οι αξιωματούχοι του κλήρου στην Ελλάδα σήμερα διασώζουν εκκλησιαστική συνείδηση, θα είναι αυτονόητο να απαιτήσουν από την πολιτεία την κατάργηση του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία.
Με το μάθημα των θρησκευτικών εκχώρησε η ελλαδική Εκκλησία ζωτικό της λειτούργημα, την κατήχηση των παιδών και των εφήβων, σε έμμισθους υπαλλήλους του κράτους εκπαιδευμένους σε κρατικές «θεολογικές» Σχολές. Αλλά όταν η κατήχηση αποσπάται από τον φυσικό βιωματικό της χώρο, τη λειτουργία ζωντανού σώματος ενορίας και επισκοπής, αλλοτριώνεται νομοτελειακά σε ιδεολογική χειραγώγηση, ανιαρή προπαγάνδα.
Ο φυσικός χώρος της κατήχησης δεν μπορεί να είναι άλλος από τον χώρο όπου πραγματώνεται και φανερώνεται η Εκκλησία ως άθλημα σχέσεων κοινωνίας της ζωής. Και φυσικός λειτουργός της κατήχησης είναι ο πατέρας της εκκλησιαστικής κοινότητας: αυτός που «γεννάει» τα μέλη του σώματος στον «καινό» της Εκκλησίας τρόπο της ύπαρξης.
Η πολιτεία αποδέχθηκε ασμένως να επιβάλει στα σχολεία μάθημα θρησκευτικών. Και αυτό γιατί από τη σύστασή του το ελλαδικό εθνικό κράτος λογάριαζε την Εκκλησία όπως και ο ιδεολογικός του γεννήτορας Αδαμάντιος Κοραής: Σαν θεσμό ηθικοδιδακτικής χρησιμότητας – θεσμό που «εξημερώνει τα ήθη» και επιβάλλει, αποτελεσματικότερα και από τον χωροφύλακα, κανονιστικές αρχές συλλογικής ευταξίας.
Το ελλαδικό εθνικό κράτος δεν κατάλαβε ποτέ την καισαρική διαφορά της Εκκλησίας από τη θρησκεία. Γι’ αυτό μέχρι και σήμερα, διατηρείται στο Σύνταγμα η οξύμωρη διατύπωση ότι «επικρατούσα εν Ελλάδι θρησκεία (sic) είναι η της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας»! και τα λοιπά συμφραζόμενα παιδαριώδη. Η χώρα όπου γεννήθηκε κάποτε η λέξη «εκκλησία» για να σημάνει την πραγμάτωση και φανέρωση του κοινού «αθλήματος της αληθείας», που συνιστά την «πόλιν», εμφανίζεται στο Σύνταγμά της να αγνοεί την ασυμβίβαστη αντίθεση Εκκλησίας και θρησκείας, Εκκλησίας και ιδεολογίας.
Ο σφετερισμός από το κράτος του ζωτικού εκκλησιαστικού λειτουργήματος της κατήχησης των παιδιών έχει δύο συνέπειες καίριες και πασιφανείς: Πρώτη συνέπεια, ο ευτελισμός, συχνά και η διακωμώδηση του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία. Μοιάζουν ελάχιστες εξαιρέσεις οι Νεοέλληνες που διατηρούν αναμνήσεις από τα θρησκευτικά του σχολείου διαφορετικές από αυτές της ανίας ή «της πλάκας».
Δεύτερη συνέπεια, το γεγονός ότι η ελλαδική κοινωνία που τα εγγράμματα μέλη της έχουν διδαχτεί υποχρεωτικό μάθημα θρησκευτικών σε όλες τις τάξεις του σχολείου και βομβαρδίζονται από καταιγισμό δημόσιων κηρυγμάτων προφορικών, έντυπων, ραδιοφωνικών, τηλεοπτικών, αυτή η κοινωνία εμφανίζεται εντελώς και απολύτως ακατήχητη. Δεν έχει ούτε τη στοιχειώδη, εγκυκλοπαιδική έστω πληροφόρηση για το τι είναι η Εκκλησία, ποιες οι επαγγελίες της, η ιστορία της, με ποιον πολιτισμό σφράγισε την ανθρώπινη σκέψη και Τέχνης. Τα διαγγέλματα ή οι δηλώσεις των πολιτικών και η αρθρογραφία των δημοσιογράφων τις μέρες των Χριστουγέννων, του Πάσχα, του Δεκαπενταύγουστου ή όταν συζητούνται θέματα σχέσεων κράτους και Εκκλησίας, μαρτυρούν άγνοια και παρανοήσεις ασυγχώρητες για ανθρώπους έστω υποτυπώδους παιδείας.
Και το τραγικότερο, η ίδια άγνοια, η σύγχυση της Εκκλησίας με τη θρησκεία, σφραγίζει τον λόγο και των περισσότερων αξιωματούχων του κλήρου. Είναι γνωστοί στην ελλαδική κοινωνία επίσκοποι που φιλοδοξούν να παίζουν ρόλο όχι εκκλησιαστικού ποιμένα αλλά θρησκευτικού ηγέτη, ρόλο Αγιατολάχ με απαιτήσεις θεοκρατικού ελέγχου της πολιτικής εξουσίας. Αυτοί μάχονται και για τη διατήρηση της υποχρεωτικής κατήχησης των μαθητών στα σχολεία.
Στη θέση του μαθήματος των θρησκευτικών το υπουργείο Παιδείας θα μπορούσε να θεσμοθετήσει μάθημα ικανό να πληροφορήσει τον μαθητή και να τον εξοικειώσει με τα κίνητρα των αναζητήσεων που συγκρότησαν την παράδοση πολιτισμού των Ελλήνων. Η λογική ενός τέτοιου μαθήματος υποχρεωτικού για όλους τους μαθητές (άσχετα με διαφορές θρησκευτικές, φυλετικές, ιδεολογικές) θα μπορούσε να συνοψιστεί στην ακόλουθη πρόταση:
Κάθε παιδί που τελειώνει την εγκύκλια εκπαίδευση σε ελληνικό σχολείο οφείλει να γνωρίζει ποια μεταφυσική γέννησε τον Παρθενώνα, το άγαλμα, την τραγωδία και ποια μεταφυσική γέννησε την Αγια-Σοφιά, τη βυζαντινή Εικόνα, τη βυζαντινή λειτουργία. Σπουδάζοντας στο σχολείο ποια «γιγαντομαχία περί της ουσίας» οδήγησε σε αυτές τις κορυφαίες εκφάνσεις πολιτισμού των Ελλήνων, δεν σημαίνει και ότι υποχρεώνεται το παιδί να ασπαστεί συγκεκριμένη μεταφυσική πρόταση.
Πρώτη, καίρια δυσκολία σε μια τέτοια θεσμική πρωτοβουλία είναι: ποιοι θα συντάξουν το «αναλυτικό πρόγραμμα» διδασκαλίας του καινούργιου μαθήματος – από την πρώτη τάξη του Δημοτικού ώς την τελευταία του Λυκείου. Το υπουργείο Παιδείας και τα παιδαγωγικά του επιτελεία δεν διαθέτουν την ποιότητα του ανθρώπινου υλικού για τέτοια ουσιώδη τολμήματα, τη διαπίστωση επαληθεύουν τα «αναλυτικά προγράμματα» διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και Ιστορίας: πραγματική συμφορά. Μην ξεχνάμε ότι η επί ΠΑΣΟΚ άλωση του υπουργείου από τις «προοδευτικές δυνάμεις» του «εκσυγχρονιστικού» μηδενισμού και των «πολυπολιτιστικών» δολιοτήτων της «Νέας Τάξης» συνεχίζεται εδραιούμενη και επί «Νέας Δημοκρατίας», με τα ονόματα Γιαννάκου, Στυλιανίδη, Λυκουρέντζου να σηματοδοτούν τον τέλειο απελπισμό για τυχόν αντίσταση.
Δεύτερη, ακόμα μεγαλύτερη δυσκολία είναι: ποιοι θα διδάξουν ένα τόσο απαιτητικό καινούργιο μάθημα στα παιδιά. Οσοι πολίτες έχουν οποιασδήποτε μορφής επαφή με το σχολείο στην Ελλάδα σήμερα μπορούν να βεβαιώσουν πόσο ανατριχιαστικά (στην κυριολεξία) χαμηλό είναι το επίπεδο των πτυχιούχων που παράγονται στις εκπαιδευτικές σχολές των ελλαδικών πανεπιστημίων. Και πόσο αποτελεσματική η πλύση εγκεφάλου που έχει υποστεί ο δάσκαλος ή πόσο έντρομος είναι από την ιδεολογική τρομοκρατία που του ασκείται.
Με αυτά τα δεδομένα μπορεί να δικαιολογηθεί και η απύθμενης μωρίας συζήτηση για αντικατάσταση του μαθήματος των θρησκευτικών από μάθημα «θρησκειολογίας» και «συγκριτικής των θρησκειών»!!! Ωσάν να είναι ποτέ δυνατό να διδαχτεί ο πολιτισμός με όρους ιδεολογίας και να «συγκριθούν» οι μεταφυσικές αναζητήσεις που τον γέννησαν χωρίς να υπάρχει εμπειρική γεύση τέτοιας αναζήτησης._
"αυτό μπορεί να γίνει μέσα στο μάθημα των Θρησκευτικών, αν οι διδάσκοντες έχουν διευρυμένους ορίζοντες". Έχουν;
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπιτρέψτε μου να παραθέσω μια παλαιότερη αναφορά του Χρ. Γιανναρά για το μάθημα των θρησκευτικών:
ΑπάντησηΔιαγραφή«Αν αυτό το μάθημα (των θρησκευτικών) έχει τον χαρακτήρα θρησκευτικής ‘‘κατήχησης’’, ενώ διδάσκεται από ανθρώπους και με αναλυτικά προγράμματα που δεν έχουν καμιά οργανική σχέση με την ενοριακή και επισκοπική άρθρωση του γεγονότος της εκκλησιαστικής εμπειρίας, είναι ευκολότατο να αλλοτριωθεί σε νοησιαρχική διδαχή αφηρημένων ιδεολογημάτων, διδαχή που επιπλέον παραβιάζει την ελευθερία του θρησκευτικά αδιάφορου ή αγνωστικιστή μαθητή. Η πολιτεία δεν μπορεί να δεχθεί μια τέτοια παραβίαση της ελευθερίας του μαθητή και η Εκκλησία είναι αδιανόητο να συναινεί στην αλλοτρίωση της εμπειρίας της σε ιδεολόγημα.
Τόπος της εκκλησιαστικής κατήχησης είναι μόνο το σώμα της ευχαριστιακής κοινότητας (ενορίας και επισκοπής). Όμως, το πολιτικό πρόβλημα, το πρόβλημα της πολιτείας, δεν λύνεται με την κατάργηση του συγκεκριμένου μαθήματος στα σχολεία. Αν η πολιτεία ενδιαφέρεται να συγκροτεί στην παιδεία τον άξονα της πολιτιστικής και κοινωνικής συνοχής των Ελλήνων, θα απαιτήσει από το Ελληνόπουλο (όποιο θρήσκευμα κι αν έχει ή όποιες ατομικές ‘‘πεποιθήσεις’’) κάποιες βασικές γνώσεις για τον πολιτισμό που άρθρωσε επί αιώνες τη δυναμική της ελληνικότητας και που εξακολουθεί να συνιστά, ακόμα σήμερα, ενεργό πρόταση με πανανθρώπινη εμβέλεια.
Όπως, λοιπόν, είναι αδιανόητο να τελειώνει ένα Ελληνόπουλο την «εγκύκλια» εκπαίδευσή του αγνοώντας ποια μεταφυσική γέννησε τον Παρθενώνα και την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία, έτσι είναι αδιανόητο και να αγνοεί ποια θεολογία γέννησε την Αγια-Σοφιά, τη βυζαντινή εικόνα, την ποίηση και τη λατρευτική δραματουργία της Ορθοδοξίας, που προκαλεί, ακόμα σήμερα, πάγκοινο ενδιαφέρον και θαυμασμό. Δεν θα απαιτήσει η πολιτεία από τον μαθητή να ασπασθεί βιωματικά την αρχαιοελληνική μεταφυσική ή την ορθόδοξη θεολογία. Θα του απαιτήσει όμως τις επαρκείς γνώσεις για την κατανόηση των επιτευγμάτων και προτάσεων του πολιτισμού των Ελλήνων».
(ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ
επιφυλλίδα «Δικαιώματα ατόμων και κοινωνία πολιτών»
εφ. «Η Καθημερινή» 29.06.97)
Έτσι, έτσι! Λόγος να γίνεται! Κάτι να κινείται επιτέλους!
ΑπάντησηΔιαγραφήΔυστυχώς ο Γιανναράς μάς απογοητεύει άλλη μία φορά. Δεν ξέρω γιατί, αλλά πολλές φορές κάνει το "άλλοθι του άλλοθι". Έτσι λειτουργεί, δυστυχώς. Αντί δηλαδή να βελτιωθεί το μάθημα, να καταργηθεί. Και τι θα μείνει στο τέλος όρθιο; Τα σκέφτεστε καθόλου αυτά;
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια διαβάστε και δύο ωραίες απαντήσεις στις θεωρίες του Γιανναρά:
ΑπάντησηΔιαγραφή1. Του π. Σταύρου Τρικαλιώτη
http://thriskeftika.blogspot.com/2008/10/blog-post_31.html
και 2. του Ομοτίμου καθηγητού κ. Κορναράκη
http://thriskeftika.blogspot.com/2008/10/blog-post_5515.html