ΓΛΩΣΣΑΙ ΔΕ ΝΥΝ ΕΣΟΦΙΣΘΗΣΑΝ!

Η σκέψη και η γραφή του φιλολόγου και μουσικολόγου Άγγελου Καλογερόπουλου με εκφράζουν, απολύτως θα έλεγα. Όταν δω κείμενό του σε περιοδικό είναι το πρώτο που διαβάζω.
Έτσι και τώρα. Πήρα το τελευταίο τεύχος της Σύναξης και πήγα κατευθείαν στον Α. Καλογερόπουλο: «Γλώσσα της ποίησης και γλώσσα της θεολογίας». Αναλύει διεισδυτικά το ποιητικό μανιφέστο του Αγίου Γρηγορίου του Ναζιανζηνού (ΛΘ’ Εις τα έμμετρα), τρισμέγιστου ποιητού και θεολόγου εν ταυτώ, προβαίνει σε ρεαλιστικές παρατηρήσεις για την υπό της Εκκλησίας και χριστιανικών οργανώσεων χρήση της ποίησης σήμερα και καταλήγει ως εξής:

«Αν λάβει κανείς υπ’ όψιν του ότι και η λεγόμενη θύραθεν λογοτεχνία συχνά θεολογικώς μας εκπλήσσει, αντιλαμβάνεται ότι η γλώσσα της ποίησης και η γλώσσα της θεολογίας δεν είναι απαραιτήτως δύο διαφορετικές γλώσσες.
Θέλω να προσθέσω δύο παραδείγματα τα οποία προσωπικώς με συγκινούν. Το ένα είναι τα ποιήματα του Ανδρέα Εμπειρίκου. Υπάρχουν ποιήματα του Ανδρέα Εμπειρίκου τα οποία θα μπορούσαν να σταθούν και ως λειτουργικά κείμενα της Εκκλησίας. Δεν λέω ότι θα ‘πρεπε, αλλά θα μπορούσαν. Είναι τέτοιος ο ρυθμός που πηγάζει και από τους ψαλμούς του Δαβίδ, αλλά τέτοια και η αναστάσιμη προοπτική τους, που δικαιολογούν αυτό που λέω, όσο κι αν φαίνεται αταίριαστο και προκλητικό.
Το δεύτερο παράδειγμα είναι ένας πεζογράφος. Ο Μισέλ Ουελμπέκ. Διαβάζοντάς τον ένιωσα ότι αυτός έχει καταλάβει πολύ καλά το έλλειμμα της αγάπης που οι χριστιανικές κοινωνίες της Ευρώπης – της δικιάς μας μη εξαιρουμένης – κληροδοτούν στις επερχόμενες γενεές».
Και αμέσως μου έρχεται στο μυαλό το ποίημα του Εμπειρίκου Τριαντάφυλλα στο παράθυρο (από την Υψικάμινο, 1935):

Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια. Υπάρχουν απειράκις ωραιότερα πράγματα και απ’ αυτήν την αγαλματώδη παρουσία του περασμένου έπους. Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη. Σκοπός της ζωής μας είναι η ατελεύτητη μάζα μας. Σκοπός της ζωής μας είναι η λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας και της κάθε μας ευχής εν παντί τόπω εις πάσαν στιγμήν εις κάθε ένθερμον αναμόχλευσιν των υπαρχόντων. Σκοπός της ζωής μας είναι το σεσημασμένον δέρας της υπάρξεώς μας.

Κι αμέσως σκέφτομαι, όχι τη ρυθμική συγγένεια, αλλά την απίστευτη συγγένεια νοημάτων με την θεολογία της ποιήσεως. Λέει ο Εμπειρίκος: «Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια». Κι ο ποιητής του Οίκου στο κοντάκιο της Μεταμορφώσεως: «Εγέρθητε οι νωθείς, μη πάντοτε χαμερπείς, οι συγκάμπτοντες εις γην την ψυχήν μου λογισμοί»!
Διαβάζω στον Εμπειρίκο: «Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη» και παραπέμπομαι αμέσως στον Γέροντα Σωφρόνιο: «Αγαπώ άρα υπάρχω». Κάτι που είχε γράψει, έτσι ακριβώς, και ο Νικηφόρος Βρεττάκος στο «Μεσουράνημα της Φωτιάς» (Α’ 111).
Συναντώ στον Εμπειρίκο την φράση: «εν παντί τόπω εις πάσαν στιγμήν» και τελείως αυτόματα, μηχανικά θα έλεγα, μου έρχεται μπροστά μου το του Αποδείπνου: «Ο εν παντί καιρώ και πάση ώρα».
Τον Μισέλ Ουελμπέκ τώρα τον διαβάζω. Εν καιρώ θα γράψω τις εντυπώσεις μου και από αυτόν τον «αιρετικό», ο οποίος τινάζει στον αέρα όλες τις ευκολίες μας. Μέχρι τότε δεν παύω να συνέχομαι απ’ αυτή την στενότατη σχέση ποίησης και θεολογίας, που επιβεβαιώνει την πρόταση: το νόημα χαρίζει την ομορφιά.