Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ

Το περασμένο Σάββατο το βράδυ (21/6) στην Πειραματική Σκηνή της Λυρικής για 3 σύγχρονες όπερες. Με φίλους συντελεστές και τον φίλο, εξαίρετο τσεμπαλίστα Μάρκελλο Χρυσικόπουλο, δίπλα μου, συν – ακροατή και συν – σχολιαστή.
Ο χώρος, ακατάλληλος για τέτοια σοβαρή εργασία – θεωρώ ήρωες τους μουσικούς -χωρισμένος σε τρία επίπεδα, ένα για κάθε όπερα. Μια έξυπνη πρόταση, που λειτούργησε παρά την προβληματικότητα του χώρου, που παραπέμπει σε αποθήκη τουλάχιστον…
Ευτυχώς η προσέλευση του κόσμου ήταν ικανοποιητική, παρά τη ζέστη.

Η πρώτη όπερα του Βαγγέλη Κατσούλη Ορφέας, σε λιμπρέτο του ίδιου, μου άρεσε αρκετά. Τόνισε την παρόρμηση του Ορφέα να κάνει τα πάντα, ακόμα και να κατέλθει «μέχρις Άδου ταμείων» για να σώσει την αγαπημένη του. Φώτισε τη δυσκολία της αποδοχής του θανάτου και ταυτόχρονα υπογράμμιζε διαρκώς την επιθυμία για ανατροπή του αναπότρεπτου. Οι μουσικές αναφορές του Κατσούλη σε Μπαχ, Γκλουκ, Μοντεβέρντι, Σούμαν, ήταν κατάλληλα ενταγμένες στο σώμα της μουσικής κι αυτό είναι μια συνθετική δεξιότητα.
Ο male – contralto Πωλ Ζαχαριάδης στο ρόλο του Ορφέα ήταν πάρα πολύ καλός! Και η επιλογή του Κατσούλη να γράψει τον ρόλο ενός σύγχρονου Ορφέα για τέτοια φωνή, λειτούργησε θετικά στο έργο. Η Αγγελική Καθαρίου ως Ευρυδίκη και η Άννα Αλεξοπούλου (Ελπίδα) μας έδωσαν με ευκρίνεια, νομίζω, τη μουσική του συνθέτη. Ο φίλος βαθύφωνος Πέτρος Μαγουλάς άκρως πειστικός – ρωμαλέος καθώς είναι - ως Άδης!

Η δεύτερη όπερα του Δημήτρη Συκιά «Μια συμφωνία με δρώσες φωνές – Ορφέας» ήταν σε τελείως άλλο ύφος. Καθόλου «μπαρόκ», ολότελα σύγχρονο εξωστρεφές ύφος που τονίζεται κυρίως από την ορχήστρα, με μια σκηνοθεσία, όμως, που παραπέμπει στον Μυστικό Δείπνο και τη Σταύρωση, αφού ο Ορφέας του Δ. Συκιά οδηγεί τους μαθητές του στον Κάτω Κόσμο, μια πορεία προς τη φώτιση που περνά μέσα από το απόλυτο σκότος.

Η μεσόφωνος Μαργαρίτα Συγγενιώτου (Ορφέας) απέδωσε ως πρωθιερέας όλο το μυστήριο του «θανάτω θάνατον πατήσας», αφού για τον Συκιά «ο Ορφέας πατάσσει το Θάνατο με θάνατο». Μια χριστιανική αντίληψη σε μια σύγχρονη οπερατική εκδοχή! Ο Βαγγέλης Μανιάτης ως Θάνατος/Αιών μας έδωσε ανάγλυφα τις ψυχολογικές αποχρώσεις του θανάτου και την δυναμική του ως κυριαρχούσας ιδέας στη ζωή. Ο «χορός των μαθητών» του Ορφέα, ένα κουαρτέτο φωνών, αναλαμβάνει διάφορους ρόλους, πάντα όμως μας παραπέμπει σε χορό αρχαίας τραγωδίας.

Η τελευταία όπερα της βραδιάς, «Ο Αυτοκράτορας της Ατλαντίδας» του Τσεχογερμανοεβραίου Βίκτωρ Ούλμαν (πρώτη εκτέλεση στην Ελλάδα), ήταν μια πραγματική αποκάλυψη! Ένα έργο δυνατό, τόσο από μουσικής απόψεως όσο και από ποιητικής. Γράφτηκε το 1943 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Τερεζίν. Το ποιητικό κείμενο είναι του Πέτερ Κην, ποιητή και ζωγράφου, συγκρατούμενου του Ούλμαν. Η παρτιτούρα γράφτηκε για τις μουσικές δυνατότητες του στρατοπέδου. Το έργο τελικά απαγορεύτηκε από τα Ες-Ες, που έκριναν ότι παρωδεί τον Χίτλερ. Η παρτιτούρα διασώθηκε, αποκαταστάθηκε και η όπερα πρωτοπαρουσιάστηκε στο Άμστερνταμ το 1975.
Σολίστ και ορχήστρα, υπό τον φίλο Ιάκωβο Κονιτόπουλο, απέδωσαν εξαιρετικά την όπερα του Ούλτμαν. Η Μ. Συγγενιώτου, οιονεί τυμπανιστής τσίρκου, λέει κάποια στιγμή με σαρκασμό: «Χάρε, που είναι το κεντρί σου; Κόλαση, που είναι η νίκη σου;» Και αυτομάτως μου έρχεται στο νου το εντελώς ανάλογο χωρίο από τον Κατηχητικό Λόγο του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου στο Πάσχα: «Πού σου θάνατε το κέντρον; Πού σου Άδη το νίκος;» Τι περίεργο σκέφτηκα... Ο Πέτερ Κην ήξερε τον Χρυσόστομο; Το πιθανότερο είναι πως όχι. Άρα ως ενορατικός ποιητής οδηγείται σε μια πάνω απ’ αυτόν αλήθεια.

Ο Πέτρος Μαγουλάς ως θάνατος μας αποκάλυψε το πλέριο ταλέντο του! Μέχρι τώρα στο ρεπερτόριό του δεν περιλαμβανόταν η σύγχρονη μουσική. Τώρα απέδειξε ότι τα καταφέρνει μια χαρά, και μάλιστα σ’ ένα έργο με απαιτήσεις και υποκριτικές.
Ο Μιχάλης Κατσούλης (μεγάφωνο), ο Κωνσταντίνος Κληρονόμος (Αρλεκίνος), ο Βαγγέλης Μανιάτης (αυτοκράτορας), η Άρτεμις Μπόγρη (κορίτσι), ο Χρήστος Στασινόπουλος (στρατιώτης) και η ορχήστρα υπό τον ακάματο Ιάκωβο Κονιτόπουλο, έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό. Γι’ αυτό, άξιον και δίκαιον το παρατεταμένο χειροκρότημα του κοινού.
Οι φωτογραφίες που τράβηξα είναι στιγμιότυπα από την βραδιά – μαραθώνιο σύγχρονης όπερας.