ΟΙ ΠΑΤΡΙΝΕΣ ΣΥΝΘΕΤΡΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ!

Και ενώ η Πάτρα θα αναστενάξει σε λιγότερο από ένα εικοσιτετράωρο στους ρυθμούς της Έφης Θώδη (!!) στην Αθήνα τη Δευτέρα 3 Μαρτίου η εξαιρετική πιανίστρια Έφη Αγραφιώτη και η διάσημη σοπράνο Μάρθα Αράπη θα παρουσιάσουν στην ιστορική αίθουσα του φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» ένα πρόγραμμα με τραγούδια γυναικών συνθετριών που συνέθεσαν μουσική από το 1840 μέχρι τις μέρες μας.
Συνθέτριες κυρίως άγνωστες, με εξαίρεση την αδελφή του Μέντελσον, τη Φάννυ Χένζελ και την σύζυγο του Σούμαν, την Κλάρα Βίκ, παραμένουν στην αφάνεια μέχρι σήμερα αν και εξαιρετικά σημαντικές. Στο πρόγραμμα οι δύο διακεκριμένες Eλληνίδες ερμηνεύτριες προτείνουν μελωδίες από πολλά διαφορετικά σημεία του πλανήτη, την Ευρώπη, την Αυστραλία, την Ιαπωνία, τη μαύρη και τη λευκή Αμερική.

Η Eλληνίδα συνθέτρια της οποίας παρουσιάζεται έργο είναι η Πατρινή Ελένη Οικονομοπούλου, η μοναδική συνθέτριά μας που έχει ασχοληθεί αποκλειστικά με το Ορατόριο.Η συναυλία θα ηχογραφηθεί από την EBU. Είναι αφιερωμένη στα 100 χρόνια από την ίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου Ελληνίδων (ΕΣΕ).

Από το ιστολόγιό μας έχουμε παρουσιάσει την Ελένη Οικονομοπούλου, η οποία ανήκει στη χορεία των Πατρινών συνθετών. Αυτούς τους συνθέτες που αγνοούν συστηματικά οι Πρόεδροι της ΔΕΠΑΠ, οι Αντιδήμαρχοι Πολιτισμού, οι Δήμαρχοι Πατρέων κ.ο.κ.

Γιατί να τους μάθουν; Αυτοί οι συνθέτες που αποτελούν κομμάτι της ιστορίας της πόλης δεν κολακεύουν τη ματαιοδοξία τους. Ενώ η Έφη Θώδη; Τους κάνει και διαφήμιση!

Γι’ αυτό η Ιδιωτική Οδός προτείνει Έφη Αγραφιώτη. Την πιανίστρια που έχει γράψει το σημαντικό βιβλίο «Η Μουσική δεν είναι γένους θηλυκού;» όπου υπάρχει ένα κεφάλαιο με τίτλο «Στη Πάτρα, μια αξιοσημείωτη μουσική πραγματικότητα». Εκεί η Έφη Αγραφιώτη μας συστήνει τις λησμονημένες συνθέτριές μας: Χαρίκλεια Μπογδάνου, Αντιγόνη Παπαμικροπούλου, Ελένη Οικονομοπούλου. Την ευχαριστούμε για τη συμβολή της στη μουσική ιστορία της πόλης μας. Η «άλλη Πάτρα» υπάρχει… Και ασχολούνται μαζί της οι μη Πατρινοί!

ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΔΟΣΙΘΕΟΥ: ΥΠΕΡ ΦΑΝΑΡΙΟΥ ΛΟΓΟΣ

Ο ηγούμενος της Ι. Μονής Τατάρνης αρχιμανδρίτης Δοσίθεος, είναι ένας εραστής της Πόλης και έχει αποτυπώσει την αγάπη του γι’ αυτήν σε βιβλία και κείμενα, τα οποία αποδίδουν την πραγματικότητα του χθες και του σήμερα. Κι όλα αυτά σε μια ωραιότατη, ρέουσα, πεποικιλμένη γλώσσα, αντάξια της εγκωμιαζομένης Βασιλίδος των Πόλεων και του τηλαυγούς Φαναρίου. Το γνωστότερο πόνημά του – ας σημειωθεί ότι έχει γράψει σπουδαίες μελέτες σε θέματα λειτουργικής και Τυπικού – είναι το περίφημο «Θέλω να πιω όλο τον Βόσπορο», το οποίο και σας προτείνουμε εκθύμως, αγαπητοί φίλοι της Ιδιωτικής Οδού.
Εν συνεχεία παραθέτουμε αυτούσια επιστολή του ηγουμένου Δοσιθέου, που δημοσιεύεται σήμερα στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ και αποτελεί τεκμηριωμένη απάντηση σε αιτιάσεις κάποιου κυρίου, εμφορουμένου υπό του μυωπικού Ελλαδικού πνεύματος, και άρα μη δυναμένου να δει καθαρώς το του Φαναρίου φως. Η επιστολή του π. Δοσιθέου έχει ως εξής:

Ανέγνωσα επιστολήν υπογραφομένην υπό του κ. Ι. Θ. Γεωργούση, καθ΄ ην προβλέπει «ζοφερό το μέλλον». Θεωρεί δε ο αξιότιμος κύριος επιστολογράφος ότι είς εκ των μεγάλων εχθρών της Ελλάδος είναι το... Φανάρι. Ωσάν να είναι οι εκεί διακονούντες προδόται, ριψάσπιδες, τουρκόδουλοι και μισέλληνες. Έχω επισκεφθή κατ΄ επανάληψιν την Πόλιν. Μπορώ να αρθρώσω λόγον περί του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου, του οποίου επιμελώς ο κ. Γεωργούσης αποφεύγει τον όρον «Οικουμενικόν», στοιχών εν τούτω προς τας αντιλήψεις των επέκεινα του Αιγαίου. Φαίνεται δε εκ των γραφομένων ότι θεωρεί το Οικουμενικόν Πατριαρχείον εχθρικώς προς την Ελλάδα διακείμενον και ταυτιζόμενον προς την τουρκικήν πολιτικήν. Δυστυχώς δι΄ εμέ αδυνατώ ίνα εγγράφως αποδείξω το έωλον ταύτης της υποθέσεως. Η ΜΙΤ καιροφυλακτεί, ετοίμη ίν΄ αδράξη ευκαιρίαν επιθέσεως κατά του Πατριαρχείου. Προ ημερών τουρκική εφημερίς έγραφε ότι και αι τελευταίαι γωνίαι του Πατριαρχείου έχουν «κοριούς». Τα πάντα παρακολουθούνται. Αυτό αποδεικνύει το όλως αντίθετον περί τουρκοδουλείας και άλλων τερθρειών. Ισως η κακοδαιμονία του 1841 της διακρίσεως ετεροχθόνων και αυτοχθόνων ταλανίζει τινές των ενταύθα εισέτι. Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον δεν έχει επεκτατικάς βλέψεις. Απλώς επιθυμεί την πιστήν τήρησιν του τόμου του 1850 (όστις πλειστάκις παρεβιάσθη) και της Πράξεως του 1928 (ήτις υπό τινών εθεωρήθη «κουρελόχαρτον»). Εστερήθη ένεκα της άφρονος πολιτικής των τότε κυβερνήσεων του εν Μικρά Ασία ζωτικού του χώρου. Δεν απομένει εις αυτό να δώση τίποτε αλλ΄ ούτε και απαιτεί τίποτε. Δεν γίνονται οι μητροπόλεις Βορείου Ελλάδος, Αρχιπελάγους, Δωδεκανήσων και Κρήτης, ως και το Αγιον Ορος, τουρκικόν προτεκτοράτον, όπως και το Οικουμενικόν Πατριαρχείον δεν είναι ουδ΄ υπήρξε ποτέ τουρκικόν προτεκτοράτον. Τουναντίον πυξ, λαξ και οδάξ αμύνεται διά να διατηρήση και εξωραΐση τους 87 ιερούς ναούς και τα 90 αγιάσματα. Κτυπά τις καμπάνες εις πείσμα διαμαρτυρομένων φανατικών. Αγωνίζεται διά να απαλλάξη τα ευαγή ιδρύματά του (βακούφια) από το επαχθές mazbut. Καταφεύγει εις το Ευρωπαϊκόν Δικαστήριον διά το Ορφανοτροφείον της Πριγκήπου. Διατηρεί ανοικτά τα σχολεία. Επιγράφει ελληνιστί νέας κατασκευάς (όρα Ζωοδόχος Πηγή Μπαλουκλή, Αγίασμα Βλαχερνών, Ναός Αγίας Ευφημίας Χαλκηδόνος κτλ.). Ομιλεί τον ελληνικό λόγον καλύτερον παρ΄ όσον οι πλείστοι εξ ημών. Διατηρεί αρίστας σχέσεις μετά της ομογενείας, ης είναι ο φυσικός προστάτης. Πληρώνει κληρικούς, υπαλλήλους, νεωκόρους. Ασκεί φιλανθρωπίαν. Οι πάντες εκεί έχουν φρόνημα ρωμαλέον από του χρέους μη κινούντες. Και ταύτα εν μέσω κινδύνων, απειλών, προπηλακισμών, εχθρότητος. Οι κρατούντες ουδέ την νομικήν υπόστασιν του Οικ. Πατριαρχείου αναγνωρίζουν. Οπότε τούτο δεν δύναται να αγοράση επ΄ ονόματί του ούτε οδοντογλυφίδας. Δεν πταίει το Πατριαρχείον διά την συρρίκνωσιν της ομογενείας. Πταίει η εκάστοτε ελληνική κυβέρνησις, ήτις υπείκουσα τοις ρήμασι της αμερικανικής και επιπολαίως ναρκισσευομένη ηδιαφόρησε εντελώς διά την εν τη Πόλει ομογένειαν, όπως ηδιαφόρησε και διά πολλάς άλλας περιοχάς της Ρωμηοσύνης. Εχει πολλά προβλήματα το Πατριαρχείον μας. Ας μη του προσθέτομεν και άλλα. Η Αγία Ορθοδοξία μας, και δη η ελληνόφωνος, διατρέχει πολλούς κινδύνους. Πολύ περισσοτέρους εξ όσων υποπτευόμεθα. Δόξα τω Θεώ τω πάντα καλώς οικονομούντι. Τα νεφύδρια παρήλθον και λάμπει ο ήλιος της ενότητος και της ειρήνης. Παρακαλώ δε τον κύριον Γεωργούσην: Μια επίσκεψις προσκυνηματική και ουχί τουριστική εις την Πόλιν θα ανέτρεπε πολλά εκ των όσων εξ αγνοίας έγραψε.

Αρχιμ. ΔΟΣΙΘΕΟΣ

Ηγούμενος Ι. Μονής Παναγίας Τατάρνης Ευρυτανίας

ΟΙ ΔΙΚΟΙ ΜΑΣ 29ΑΡΗΔΕΣ

Ο μεγάλος μας ποιητής Γιώργος Σεφέρης γεννήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου (με το παλαιό ημερολόγιο) του 1900 στη Σμύρνη. Γιόρταζε λοιπόν τα γενέθλιά του κάθε τέσσερα χρόνια, όταν το έτος ήταν δίσεκτο. Αν ζούσε σήμερα θα ήταν 108 χρονών!
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος γεννήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 1940 στο χωριό Άγιοι Θεόδωροι της Ίμβρου. Αύριο συμπληρώνει τα 68 χρόνια του.
Στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ διάβασα τα εξής για τους «29άρηδες», όσους γιορτάζουν δηλ. τα γενέθλιά τους κάθε τέσσερα χρόνια: «Οι Αμερικανοί, όπως πάντα πρακτικότεροι, φρόντισαν να βγάλουν από τη μύγα ξίγκι κι έτσι βάφτισαν το Άντονι του Τέξας, μια πολίχνη 3.850 κατοίκων, ως την Παγκόσμια Πρωτεύουσα των Δίσεκτων Ετών, ξεκινώντας και το ομώνυμο φεστιβάλ στο οποίο κάθε τέσσερα χρόνια το κοινό συρρέει κατά χιλιάδες. Έχουν δε οργανώσει το κλαμπ των «29άρηδων» με δικό τους δικτυακό τόπο και λίστα διασήμων μελών ζώντων και τεθνεώτων, μεταξύ των οποίων τον Πάπα Ιωάννη Γ', που ξεκίνησε την Αντιμεταρρύθμιση του 1468, τον ιταλό συνθέτη Τζοακίνο Ροσίνι, που έγραψε τον «Κουρέα της Σεβίλλης», τον γερμανό αρχιτέκτονα Λέο φον Κλένζε (1864) που σχεδίασε το Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη και τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Κι ακόμα τη Χάτι Μακ Ντάνιελ, που στα 1940 ήταν η πρώτη αφροαμερικάνιδα ηθοποιός που κέρδισε Οσκαρ για τη συμμετοχή της στο «Οσα παίρνει ο άνεμος».

Αυτά συμβαίνουν στις Αμερικές! Η Ιδιωτική Οδός συνδέοντας τον Γ. Σεφέρη και τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, σας προτείνει το εξαιρετικό βιβλίο του καθηγητή Γιώργου Γεωργή «Η Κωνσταντινούπολη του Γιώργου Σεφέρη». Δεκατέσσερεις επισκέψεις, άλλες μονοήμερες και άλλες πολυήμερες, πραγματοποίησε ο ποιητής στην Πόλη. Και όπως παρατηρεί ο Γεωργής «για τον μεγάλο Έλληνα διπλωμάτη και ποιητή η Κωνσταντινούπολη ήταν χώρος συνεκφοράς και συνύπαρξης των πολιτισμών και όχι πεδίο σύγκρουσης ή ανταγωνισμού τους».

ΣΟΥΜΠΕΡΤΙΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ

Το νέο ελληνικό κουαρτέτο αγαπητοί φίλοι της Ιδιωτικής Οδού κάνει μια συναυλία εθνικού περιεχομένου!! Ιδού!
Σουμπερτιάδα

Το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο θα παρουσιάσει την Δευτέρα 3 Μαρτίου 2008 και ώρα 20.30 στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, ένα αφιέρωμα στον Franz Schubert.

Θα ακουστούν τα εξής έργα:

Κουϊντέτο σε ντο μείζονα έργο 163
β’ βιολοντσέλο: Βύρων Φιδετζής

Κύκλος Τραγουδιών
An die Musik (Schober) op.88 no 4
Gretchen am Spinnrade (Goethe) op.2
An den Mond (Hölty) op.57 no 3
Lied der Mignon No I (Goethe) “Heiss mich nicht reden” op.62 no 2
Lied der Mignon No II (Goethe) “So lasst mich scheinen” op.62 no 3
Lied der Mignon (Goethe) “Nur wer die Sehnsucht kennt” op.62 no 4
Heidenröslein (Goethe) op.3 no 3
Der Wegweiser (Müller) από το «Χειμωνιάτικο ταξίδι», op.89 no 20
Die Post (Müller) από το «Χειμωνιάτικο ταξίδι», op.89 no 13
Auf dem Wasser zu singen (von Stollberg) op.72
Ganymed (Goethe) op.19 no 3
Die Forelle (Schubart) op.32
τραγούδι Χριστίνα Γιαννακοπούλου
πιάνο Θανάσης Αποστολόπουλος

Κουϊντέτο σε λα μείζονα έργο 114 «η πέστροφα»
πιάνο Θανάσης Αποστολόπουλος
κοντραμπάσο Βασίλης Παπαβασιλείου

Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο
Γιώργος Δεμερτζής,βιολί
Δημήτρης Χανδράκης, βιολί
Αγγέλα Γιαννάκη, βιόλα

Άγγελος Λιακάκης, βιολοντσέλο

ΟΙ ENCARDIA ΑΠΟ ΚΑΡΔΙΑΣ!

Τον Κώστα Κωνσταντάτο τον γνώρισα πριν δέκα χρόνια περίπου όταν φίλος μού τον συνέστησε ως ειδικό στα θέματα της ελληνόφωνης Κάτω Ιταλίας. Τότε είχα ανακαλύψει την προσπάθεια αναβίωσης της Ορθοδοξίας στην περιοχή και ήθελα κάποιον να μιλήσει στη Διακίδειο Σχολή Λαού Πατρών για το σήμερα, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούσα να παρουσιάσω και «το χθες», μέσα από τους Ιταλοέλληνες μοναχούς που έφτασαν στην Πάτρα τον 9ο αιώνα.
Ο Κώστας ήρθε με τη γυναίκα του τη Δαμασκηνή και μίλησαν από καρδιάς, μεταφέροντάς μας την εμπειρία τους, μιας και έχουν κάνει δεκάδες ταξίδια στην περιοχή κι έχουν πραγματικά δουλέψει με την ψυχή τους για μια δυναμική μαρτυρία του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας εκεί.
Μετά συναντώ τον Κώστα ως ιδρυτικό μέλος του συγκροτήματος encardia, το οποίο έχει συμβάλει πολύ και με σοβαρό τρόπο στην ανάδειξη της μουσικής του Ιταλικού νότου και της ευρύτερης μουσικής της Μεσογείου.
Από τα ξεχασμένα χωριά της Καλαβρίας μέχρι τις εύφορες πεδιάδες της Grecia Salentina και από τα παράλια της Σικελίας μέχρι τα σοκάκια της Νάπολης, οι encardia ταξιδεύουν αναζητώντας ρίζες παράξενες ενός πολιτισμού που εκφράζεται ιδιαίτερα μέσα από διαλέκτους τοπικές, ελληνικές και μη, με τραγούδια που ακούγονται από τη μια άκρη ως την άλλη.
Τις επόμενες μέρες στην Αθήνα, στο Κέντρο Τεχνών στο ACS στο Χαλάνδρι, με τη συμμετοχή γνωστών ελλήνων καλλιτεχνών (Θηβαίος, Μπακιρτζής, Ξυδάκης, Θωμαΐδης) αλλά και ιταλών, οι encardia θα παρουσιάσουν μουσικές της Κάτω Ιταλίας.
Τους εύχομαι καλή επιτυχία από καρδιάς. Μακάρι να μπορέσω να είμαι εκεί.

http://www.encardia.gr/

ΔΡΟΜΑΙΟΣ 16 - ΑΝΤΙBLOG!

- Δεν πρόλαβα να αναρτήσω στο παρόν ιστολόγιο τις σκέψεις μου για τη «θέση της Εκκλησίας» και ο δημοσιογράφος Λάμπρος Σμαΐλης τις αναδημοσίευσε - πριν περάσει καλά καλά μιάμιση ώρα – στο http://ecclesianet.blogspot.com/ Πράγματι στις επάλξεις της ενημέρωσης ο ιστολόγος της όντως ταχύτατης και πολύπλευρης περί τα εκκλησιαστικά ενημέρωσης του ECCLESIAnet. Καλά ταξίδια στη μπλογκόσφαιρα φίλτατε.

- Όλη η χώρα ένα blog!!! Οι συζητήσεις για την ανωνυμία και τις αρνητικές συνέπειες από τη χρήση της υπό των ιστολόγων δίνουν και παίρνουν! Η Ιδιωτική Οδός μας είναι από την αρχή επώνυμη! «Εκτίθεστε κ. Ανδριόπουλε!» μου έγραψε αναγνώστης του ιστολογίου, διότι δεν δημοσίευσα υβριστικό σχόλιό του. Ακριβώς! Το blog το έφτιαξα για να εκφράζομαι ελεύθερα. Αν κάποιοι φίλοι ανώνυμοι διαφωνούν με τις θέσεις μου, ας φτιάξουν ένα αντι-blog! Με απείλησαν κάποιοι με αυτό. Να ‘ναι καλά οι άνθρωποι.

Πάντως, φίλοι της Ιδιωτικής Οδού, από κάποια μηνύματα καταλαβαίνω ότι υπάρχει ένας «μύθος» γύρω από το πρόσωπό μου! Κανονικός άνθρωπος είμαι με κύριο χαρακτηριστικό μου την κοινή, κοινότατη λογική. Αν άλλοι άλλα νομίζουν τι να κάνω; Εμένα ο ποιητής με καθορίζει: «Ποιος είναι λοιπόν αυτός που χώνει στον λογισμό των θρησκευομένων την αμφιβολία, στις επιδόσεις των αθλητών τ’ αναβολικά και στο νου των ποιητών τη γλύκα της ήττας;»

"Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ"

Πολύς λόγος γίνεται αυτές τις μέρες για τη θέση της Εκκλησίας στο Σκοπιανό. Ο Αρχιεπίσκοπος δυσαρεστεί κάποιους με την προσεκτική του στάση, ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης μιλάει για «ένα – δυο καλά συλλαλητήρια», ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων δηλώνει πως δεν θα παίξει το παιχνίδι των δημοσιογράφων παίρνοντας «θέση», ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας θεωρεί ότι τα συλλαλητήρια απάδουν προς το εκκλησιαστικό ήθος και ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου εκτιμά πως το θέμα έχει πολλές όψεις και η Πολιτεία πρέπει να το χειριστεί, κυρίως ως προς την διπλωματική του πλευρά.
Πολύς κόσμος ρωτά - ενστερνιζόμενος ουσιαστικά μια δημοσιογραφική λογική - τόσο για το Σκοπιανό, όσο και για τα εθνικά θέματα γενικότερα, «ποια είναι η θέση της Εκκλησίας». Φυσικά δεν είναι δυνατόν η Εκκλησία να εκφράζει θέσεις «στο πεζοδρόμιο» ούτε έχει μαγικές λύσεις για τα ανθρώπινα προβλήματα. Όταν μάλιστα πρόκειται για σύγχρονα ζητήματα που αφορούν στην υπόσταση του ανθρώπου, όπως αυτά της Βιοηθικής, διατυπώνει την θέση της με πολλή προσοχή, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τόσο την τρέχουσα πραγματικότητα όσο και την μακραίωνη θεολογία της.
Υπάρχουν, όμως, και θέματα σωτηριολογικού χαρακτήρα, που άπτονται της ίδιας της φύσεώς της και, δυστυχώς για λόγους καιροσκοπικούς συνήθως, μπορεί να μη τα αγγίξει! Τρανό παράδειγμα η Μητρόπολή μας.
Πολλοί συμπολίτες εξέφρασαν δημόσια την απορία τους ή και τη διαμαρτυρία τους για φαινόμενα και συμπεριφορές που παρατηρήθηκαν στο πρόσφατο παρελθόν:
- Πρέπει να γίνονται διαλέξεις ιατρικού περιεχομένου μέσα στο ναό; Με αφορμή την πρακτική που είχε υιοθετήσει ο ναός του Πολιούχου.
- Πρέπει να διώχνουμε τους Καθολικούς από τους ορθόδοξους ναούς μας και να αποκαλούμε τον ηγέτη τους «ομοφυλόφιλο» ή όπως αλλιώς νομίζουμε; Με αφορμή τις ανάλογες ενέργειες του αρχιμ. Κύριλλου Κωστόπουλου.
- Πρέπει να υιοθετούμε την άποψη ότι ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος πέθανε επειδή επισκέφθηκε τον Πάπα; Με αφορμή σχετικές αναφορές του αρχιμ. Τιμοθέου Παπασταύρου, ο οποίος απηχούσε «εκκλησιαστικούς κύκλους».
- Ποια είναι η θεολογική θέση της Εκκλησίας, με συνακόλουθο πρακτικό αντίκρισμα φυσικά, απέναντι στους Μετανάστες;

Για όλα αυτά η τοπική Εκκλησία των Πατρών δεν άρθρωσε ούτε λέξη! Καμία τοποθέτηση! Ή μάλλον μία: ο δικός μου διωγμός επειδή τόλμησα να τοποθετηθώ δημοσίως. Ακόμα κι αυτόν δεν τον… υποστήριξε. Σιωπή ένοχη…
Αν όμως η Εκκλησία δεν παίρνει θέση σε ζητήματα όπως τα παραπάνω, γιατί να «πάρει θέση» για τα εθνικά θέματα; Έχει άπειρα άλλα για να ασχοληθεί, αφού οι πνευματικές και υλικές ανάγκες των ανθρώπων συνεχώς πολλαπλασιάζονται και οι συνθήκες στον κόσμο γύρω μας μεταβάλλονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Δεν αρνούμαι την έκφραση γνώμης της Διοικούσης Εκκλησίας και για τα εθνικά θέματα, αλλά προέχουν οι ψυχές των ανθρώπων. Γιατί ξεχνάμε, δυστυχώς, ότι «η Βασιλεία του Θεού εντός ημών εστί»!

Η φωτογραφία είναι του Κώστα Μπαλάφα

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, Ο ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ

Aποδεχόμενος ασμένως την πρόσκληση του σεβαστού μου π.κ. (ιστολόγιο Στον ίσκιο του Ήσκιου) επιλέγω ένα απόσπασμα από το βιβλίο του σπουδαίου μουσικολόγου Κωνσταντίνου Φλώρου «Ο άνθρωπος, ο έρωτας και η μουσική» (εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ). Ο Κ. Φλώρος διαπρέπει εδώ και δεκαετίες στη Γερμανία και τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης. Ανοίγοντας στη σελ. 123 του βιβλίου του διαβάζω για τον Άγγλο συνθέτη Gustav Holst (1874-1934) που είναι γνωστός για το εντυπωσιακό του έργο Οι Πλανήτες:

O Gustav Holst είναι σχετικά άγνωστος στη Γερμανία. Στην Αγγλία συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πιο πρωτότυπους συνθέτες του 20ου αιώνα. Ο κατάλογος έργων του περιλαμβάνει συνθέσεις πολλών ειδών. Οι φίλοι του τον περιγράφουν ως ένα διπρόσωπο άνθρωπο, ο οποίος ήταν ταυτόχρονα ευγενής και απόμακρος, χαρούμενος και συγκρατημένος. Αναμφίβολα είχε μυστικιστικές τάσεις. Πίστευε ακράδαντα σε υπεράνθρωπες δυνάμεις και επηρεαζόταν έντονα από τον ανατολικό τρόπο σκέψης. Γνώριζε την ινδουιστική λογοτεχνία και φιλοσοφία, μάθαινε σανσκριτικά, έγραψε την όπερα Savitri, μελοποίησε τους ύμνους από τις Βέδες… Ενθουσιαζόταν από το σύμπαν και του άρεσε να μετατρέπει τους διακριτούς αστρολογικούς χαρακτήρες (Άρης, Αφροδίτη, Ερμής, Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδώνας) σε μουσικές εικόνες.

ΟΙ ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΘΑΝΟΥ

Αγαπητοί φίλοι,

Σας προτείνω απόψε τις Μουσικές ιστορίες του Θάνου Μικρούτσικου με σολίστ στο βιμπράφωνο τον διάσημο τζάζμαν Gury Burton, ο οποίος έπαιξε το έργο και στην Πάτρα στην εναρκτήρια συναυλία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2006. Ο Θάνος Μικρούτσικος δεν ήταν παρών. Είχε παραιτηθεί λίγες μέρες πριν - και είχε αργήσει πολύ να το κάνει, προσθέτω. Αυτές τις μέρες με αφορμή μια συνέντευξη του Θ. Μικρούτσικου σε τοπική εφημερίδα, "ξεσηκώθηκαν" εναντίον του κάποιοι πολιτικοί παραγοντίσκοι κατηγορώντας τον ως υπεύθυνο για το "ναυάγιο" της Πολιτιστικής. Δεν θα γράψω κι άλλα για το θέμα. Τα έχω γράψει διεξοδικώς στο παρελθόν. Οι επικριτές του Θ. Μικρούτσικου αν είχαν την απαιτούμενη ευαισθησία και μπορούσαν να ακούσουν τις Μουσικές ιστορίες του θα ήσαν καλύτεροι γενικώς. Τώρα έχουν "πιάσει στασίδι" για να απολαύσουν την αγαπημένη τους Έφη Θώδη!!! Θού Κύριε!

Θάνος Μικρούτσικος (γενν. 1947)
Μουσικές Ιστορίες
για βιμπράφωνο, ορχήστρα εγχόρδων, κλαρινέτο και κρουστά
1. Εισαγωγή
2. Ιστορία Μπαλλέτου
3. Τραγούδι
4. Δραματικό Λάργκο
5. Ταξιδεύοντας
6. Ρυθμός και Ρυθμός

Σολίστ: Gary Burton, βιμπράφωνο

Το έργο Music Stories του Θάνου Μικρούτσικου απηχεί την προσωπική μυθολογία του συνθέτη, τόσο για τον κόσμο της μουσικής όσο και για τον κόσμο των ιδεών. Οι «Ιστορίες» διηγούνται την περιπέτεια ενός προσκυνητού της μουσικής, ο οποίος, ταξιδεύοντας, ανακαλύπτει την γοητεία της «αμαρτίας», που έγκειται στην χρήση ετερογενών γραφών και αρμονικών μέσων. Μέσα από την περιπλάνηση στην ατονικότητα, την τονική απροσδιοριστία, τις πυκνές νεοκλασσικίζουσες εναλλαγές τονικοτήτων, τα ξεσπάσματα πλούσιων αρμονικών συγχορδιών, την πολυφωνική αντίστιξη, την ενορχήστρωση μοναδικών οργανικών συνδυασμών, ο συνθέτης γράφει συμπυκνωμένα την μουσική ιστορία του. Ο μουσικολόγος Gregory Fritze σημειώνει για το έργο: «Το κάθε μέρος είναι προγραμματικό στη φύση του, εκθέτοντας ένα φάσμα ιδεών που εξελίσσονται μέσα στα ξεχωριστά μέρη. Τα μέρη αλληλοσυμπληρώνονται σε τέμπο, δυναμική και ύφος ώστε να σχηματίσουν μια μεγάλη συμπαγή σύνθεση». Μια σύνθεση που ιστορεί την μουσική διαδρομή ενός δημιουργού, ο οποίος αφήνει ζωηρό το χνάρι του στην πορεία προς το της τέχνης άπειρο.

GARY BURTONΓεννήθηκε το 1943 στην Ιντιάνα των Η.Π.Α. και έμαθε από μικρός να παίζει βιμπράφωνο. Σε ηλικία μόλις 17 ετών συνεργαζόταν σταθερά με δασκάλους τού είδους τής country music και αμέσως μετά πήγε στο Berklee College για σπουδές αποκλειστικά τζαζ μουσικής. Το 1968 αναγνωρίζεται ως ένας από τους πιο σημαντικούς μουσικούς της νέας τζαζ. Ένας δεξιοτέχνης στο βιμπράφωνο, αλλά και ένας καλλιτέχνης που ανανεώνει πλήρως τον ήχο του, συνδυάζοντας τζαζ, country αλλά και ροκ στοιχεία, με ευρηματικό και αυτοσχεδιαστικό τρόπο. Έτσι, το πρώτο δικό του γκρουπ δεν μοιάζει με κανένα άλλο συμβατικό σχήμα της τζαζ. Το 1967 συνεργάζεται με την πιανίστρια και συνθέτρια Carla Bley και το άλμπουμ A Genuine Tong Funeral είναι, ουσιαστικά, ένα κοντσέρτο για ορχήστρα και τζαζ γκρουπ. Το 1968 το περιοδικό Down Beat τον ανακηρύσσει «τζάζμαν», της χρονιάς και οι αναγνώστες τον ψηφίζουν καλύτερο βιμπραφωνίστα. Το 1971 γίνεται καθηγητής κρουστών και αυτοσχεδιασμού στο Berklee και τα επόμενα χρόνια χτίζει μια μόνιμη συνεργασία με τη γερμανική δισκογραφική εταιρεία ECM. Τη δεκαετία του ’70 η μουσική του Burton θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «τζαζ δωματίου», ενώ στη δεκαετία του ’80 «επιστρέφει» στην καθαρή –πολυμορφική πάντα- τζαζ. Ο Burton ανανεώνει το γκρουπ του και συνεργάζεται με σπουδαίους μουσικούς (Chick Corea, Makoto Ozone, Pat Metheny). Τη δεκαετία του ’90 διατηρεί τα κορυφαία ερμηνευτικά του στάνταρντ και την αποδοχή του κοινού του, δημιουργώντας κομψοτεχνήματα που πλουτίζουν την παγκόσμια μουσική.

Η ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ

Ο... ανταποκριτής της Ιδιωτικής Οδού στην Αθήνα, ο για την αντιγραφή, μόλις μου έστειλε ρεπορτάζ από την παρουσίαση του νέου πονήματος του καθηγητή Γλωσσολογίας Γ. Μπαμπινιώτη. Έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση, που λένε και τα δελτία ειδήσεων!

Ένα μεγάλο και εκλεκτό ακροατήριο τίμησε με την παρουσία του τη χθεσινοβραδινή παρουσίαση του νέου Ορθογραφικού Λεξικού του καθηγητή Γεωργίου Μπαμπινιώτη στη Στοά του Βιβλίου. Ανάμεσα στους «εραστές της ελληνικής γλώσσας» (όπως χαρακτηριστικά τους αποκάλεσε ο κ. Μπαμπινιώτης) βρίσκονταν ο πρύτανης και οι αντιπρυτάνεις του Πανεπιστημίου Αθηνών, η τέως πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, ο πρόεδρος του Ωνασείου, τέως υπουργοί, βουλευτές, ακαδημαϊκοί, πανεπιστημιακοί καθηγητές, πνευματικοί άνθρωποι (μεταξύ τους ο Σαράντος Καργάκος), ο Μανώλης Γλέζος («ο συνάδελφός μου» είπε ο κ. Μπαμπινιώτης, γιατί ασχολείται με τη γλώσσα και πρόσφατα τιμήθηκε από το Πανεπιστήμιο), εκπαιδευτικοί των Αρσακείων, φοιτητές, κ.ά.

Ο κ. Μπαμπινιώτης, απολαυστικός ομιλητής όπως πάντα, παρουσίασε αναλυτικά τη νέα έκδοση του Κέντρου Λεξικολογίας και εξήγησε γιατί αποτελεί πρωτοτυπία για τα λεξικογραφικά δεδομένα της χώρας. Αναφέρθηκε στις δυσκολίες που αντιμετώπισε αυτός και η ομάδα του στη διάρκεια της σύνταξης του ορθογραφικού λεξικού (που άλλωστε συνιστούν και δυσκολίες της ελληνικής γλώσσας καθαυτήν) και τεκμηρίωσε τη χρηστικότητα του λεξικού επικαλούμενος πλήθος παραδειγμάτων μέσα απ’ αυτό.

Το νέο ορθογραφικό λεξικό για πρώτη φορά εξηγεί με σχόλια την ορθογραφία των λέξεων και τη διδάσκει συστηματικά μέσα από ένθετους πίνακες. Ενώ βασίζεται στη σχολική γραμματική (για να προλάβει τη σύγχυση που θα προκαλούνταν στους μαθητές), τολμά να υιοθετήσει τις γραφές λέξεων, όπως αυτές τις έχει αποδείξει η σύγχρονη γλωσσολογική έρευνα, και σε αντίθεση με τις παραδοσιακές τους γραφές, οι οποίες είναι αστήρικτες και το μοναδικό επιχείρημα γι’ αυτές είναι ότι «έτσι συνηθίσαμε να τις γράφουμε». Το μεγάλο προτέρημά του είναι ότι τεκμηριώνει με λογικές αποδείξεις τις επιλογές του, ανοίγοντας ταυτόχρονα έναν διάλογο για ζητήματα που δεκαετίες τώρα απασχολούν όλους εκείνους που ασχολούνται με τη γλώσσα.

Ο κ. Μπαμπινιώτης τόνισε την ανάγκη να συσταθεί ένας ανώτατος πνευματικός φορέας (για παράδειγμα η Ακαδημία Αθηνών) που θα ασχοληθεί σοβαρά με αυτά τα θέματα, θα τα μελετήσει, θα τα συζητήσει και θα αναλάβει τη ευθύνη να τα επιλύσει οριστικά.

Ειδική αναφορά έγινε στη σχέση της ορθογραφίας με την εκπαίδευση: «Η ορθογραφία πρέπει να πάει στην εκπαίδευση, στα σχολεία. Πώς μαθαίνουμε την ορθογραφία;

1. Με τα διαβάσματά μας, με τις εικόνες που σχηματίζουμε από την επαφή μας με τις λέξεις.

2. Με την «κιναισθητική επαφή», πώς δηλαδή το χέρι γράφει τη λέξη. Οι δάσκαλοι έχουν καταργήσει την αντιγραφή: ένας τρόπος για να αντιμετωπίσετε ένα μαθητή που έχει πρόβλημα ορθογραφίας είναι να τον βάλετε καθημερινά, έτσι ως άσκηση, να αντιγράφει μια σελίδα (θα βελτιώσει κατά 50% την ικανότητά του στην ορθογραφία).

3. Με τη συνειδητοποίηση των όρων που διέπουν την ορθογραφία μιας λέξης, κάτι στο οποίο συντελεί το καινούργιο λεξικό».

Ο διαγωνισμός ορθογραφίας που κάνει ο Πιβό στη Γαλλία «χαλάει κόσμο». Το ίδιο και ο διαγωνισμός ορθογραφίας που διοργανώνει στην Αγγλία το BBC. Ο κ. Μπαμπινιώτης πρότεινε ξεκινώντας από τα Αρσάκεια να καθιερωθεί και στην ελληνική εκπαίδευση ένας διαγωνισμός ορθογραφίας, που θα μυήσει τους μαθητές στην μεταξύ τους άμιλλα για το πώς ορθογραφείται μια λέξη.

ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΟΜΟΡΦΙΑ ΙΘ'

Μπορεί και μόνος να 'μαι

κι ο ουρανός

να πέμπει την ουσία του όλη ενάντιά μας

Έτσι καθώς ποντίζομαι σε καρπερή εποχή

θρύψαλα τα συμμάζεψα τα μάτια μου από σένα

Τώρα που αυξαίνεις και μικραίνω

μη στρέφεις Ποιητή

Στήλες αλάτινες θα μείνουμε

Από την συλλογή Όταν ο Σπηλαιοκτήτης έρθει του π. Παναγιώτη Καποδίστρια

Φωτογραφίες: π.κ.

ΟΤΑΝ ΜΙΛΟΥΝ ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ...

Παραθέτω απλά νούμερα που είδαν το φως της δημοσιότητος αυτές τις μέρες:

- Ι. Μητρόπολις Ηλείας
Για το κοινωνικό έργο της δαπανήθηκαν 7.661.183 ευρώ.
Το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας διέθεσε επίσης για τη λειτουργία των δύο Μαθητικών Εστιών της Αγίας Φιλοθέης στον Πύργο 725.111 ευρώ και του Αποστόλου Παύλου στην Φραγκαβίλλα Αμαλιάδος 304. 057 ευρώ.

- Ι. Μητρόπολις Καλαβρύτων και Αιγιαλείας
Συνεδριακό Κέντρο στον Ελαιώνα 4.300.000 ευρώ.

- Ι. Μητρόπολις Πατρών
Γενικό και Ενοριακά Φιλόπτωχα Ταμεία: 1.290.213 ευρώ.

ΜΙΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΥΚΟΥΡΓΟ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟ

Με αφορμή την συζήτηση που γίνεται στο ιστολόγιό μας για τον Σίμωνα Καρά, τον Λυκούργο Αγγελόπουλο και την επίδρασή τους στην βυζαντινή μουσική, οι φίλοι θεολόγοι και ψάλτες από το Λίβανο Peter Saliba και Roni Bou Saba (σπουδάζουν σήμερα στο Πανεπιστήμιο Πατρών Ελληνική Φιλολογία) μού έστειλαν το παρακάτω κείμενο, το οποίο ευχαρίστως δημοσιεύω, μιας και αποτελεί την προσωπική τους εμπειρία.

Το 2003 πριν έρθουμε στην Ελλάδα το καλοκαίρι, πληροφορηθήκαμε από τον κ. Mike Hourany, ένα πιστό μαθητή του κ. Λυκούργου Αγγελόπουλου, ψάλτη και καθηγητή της βυζαντινής μουσικής, για το πώς θα μπορέσουμε να γνωρίσουμε τον δάσκαλό του. Μόλις φτάσαμε αυτό κάναμε. Ήδη από το πρώτο Σάββατο πήγαμε στην Αγ. Ειρήνη και τον πλησιάσαμε. Από τότε μπήκαμε σε άλλη φάση που έπαιξε ρόλο στην πνευματική και μουσική μας ωριμότητα. Ο κ. Αγγελόπουλος ήταν για μας κίνητρο να προχωρήσουμε στην μελέτη του ελληνισμού. Μέσα στις συζητήσεις που κάναμε στην διάρκεια των μαθημάτων μας μίλαγε με πολύ ενθουσιασμό για τον Σίμωνα Καρά, για τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη, για την Ρωμιοσύνη και άλλα.
Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ πώς μας μιλούσε συνεχώς και αδιαλείπτως για τον μεγάλο αθωνίτη ιεροψάλτη, τον διάκονο Διονύσιο Φιρφιρή, και πώς στην συνέχεια τον επηρέασε βαθιά. Μας έλεγε συχνά να τον ακούμε και να παρατηρούμε πώς ερμηνεύει τα μέλη της βυζαντινής μουσικής. Εμείς καταλάβαμε μια βαθιά διείσδυση της παράδοσης εκ μέρους του κ. Αγγελόπουλου. Αλησμόνητες είναι οι επισημάνσεις του για τους τρείς δασκάλους (Χουρμούζιο, Γρηγόριο, Χρύσανθο) και για τις αναλύσεις της βυζαντινής μουσικής. Οι τρεις δάσκαλοι είναι για τον κ. Αγγελόπουλο μια πηγή αναδρομική επανασύνθεσης και αναζωογὀνησης της παραδοσιακής ελληνικής μουσικής. Βέβαια, ακολουθώντας την μεθοδολογία του δασκάλου του, του Σίμωνος Καρά, ο τρόπος ερμηνείας που πρότεινε δεν εμπόδιζε την δημιουργικότητα του ερμηνευτή και δεν τον απομάκρυνε απ΄ την αληθινή μουσική παράδοση. Η επιθυμία του κ. Αγγελόπουλου, μέσα από σκληρή προσπάθεια, είναι να βρει την αληθινή εκφορά της βυζαντινής μουσικής και την εύρεση μιας ενιαίας θεωρίας αυτής της μουσικής. Ήδη ο Καράς είχε ρυθμίσει τους κανόνες, και ο ρόλος του κ. Αγγελόπουλου ήταν να ερμηνεύσει και να σχολιάσει τον δάσκαλό του με ό,τι ερευνητικό και επιστημονικό μέσο μπορούσε να διαχειριστεί. Αναπόφευκτη είναι η επιρροή του κ. Αγγελόπουλου στους νέους μουσικούς, αφού πηγάζει από το χάρισμα που διαθέτει και την τεχνική δεξιότητά του στην μουσική.

Ο Λυκούργος Αγγελόπουλος, τέλος, ήταν ένα όνομα που ακούγαμε συνεχώς στο Λίβανο στην διάρκεια της ενασχόλησής μας με την βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική. Ένα όνομα που προκαλούσε προβληματισμούς και δεν σε άφηνε ουδέτερο. Θα έπρεπε να ψάξεις πιο πέρα και να επιλέξεις είτε να τον ακολουθήσεις είτε να τον «πολεμήσεις». Έτσι, καθόλου λιγότερο! Αυτό έκανε τις χορωδίες στο Λίβανο, και στα άλλα μέρη του Πατριαρχείου Αντιοχείας, να επηρεαστούν απ’ αυτόν κατά κάποιο τρόπο.

Ο ΣΥΚΟΥΤΡΗΣ ΚΑΙ Η ΠΑΤΡΑ

Όταν ήμουν στον τηλεοπτικό σταθμό ΛΥΧΝΟΣ είχα κάνει και μια εκπομπή – αφιέρωμα στον μέγιστο φιλόλογο Ιωάννη Συκουτρή (1902-1937), με την πολύτιμη συνδρομή του φιλολόγου Άρη Δρουκόπουλου. Τότε ο Α. Δρουκόπουλος είχε αναφερθεί και στον διωγμό του Συκουτρή από την πόλη των Πατρών, η οποία πρωτοστάτησε στις εναντίον του εκδηλώσεις, με αφορμή την περίφημη εισαγωγή του στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις περί τεχνών ένα σημαντικό βιβλίο του Χρήστου Μούλια με τίτλο «Ιστορικά Σημειώματα Ι». Ο Χ. Μούλιας μας έχει δώσει εξαιρετικές μελέτες για θέματα της ιστορίας της Πάτρας και το νέο του αυτό βιβλίο αποτελεί μια συναγωγή άρθρων και μονογραφιών που φωτίζουν ιστορικά ζητήματα της πόλης, κατά τους δύο τελευταίους αιώνες.
Μεταξύ αυτών υπάρχει και το κείμενό του «Ο Ιωάννης Συκουτρής και η Πάτρα – Η εκστρατεία κατά του ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ».

Προκειμένου να εξοντωθεί ο Συκουτρής στήθηκε ένας μηχανισμός συκοφαντίας και εξέγερσης της κοινής γνώμης, στον οποίο πήραν μέρος διάφορες επαγγελματικές τάξεις, από τους οινέμπορους και τους αρτοποιούς μέχρι τους ζαχαροπλάστες και λεμβούχους! Μεταξύ των σωματείων που εξέδωσαν ψηφίσματα εναντίον του Συκουτρή ήταν και ο Ιατρικός Σύλλογος.

Πριν λίγες μέρες διάβασα σε τοπική εφημερίδα ότι γιατροί της Πάτρας που έλαβαν υπ’ όψιν τους το σχετικό κείμενο του Χ. Μούλια, ζητούν με επιστολή τους από τον Πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου να γίνει «δημόσια επανόρθωση», ώστε να αποκατασταθεί, έστω 71 χρόνια μετά, ο Ι. Συκουτρής. Νομίζω ότι ολόκληρη η πόλη, της Εκκλησίας συμπεριλαμβανομένης, πρέπει να τιμήσει με μια μεγάλη εκδήλωση τον Συκουτρή, αφού ούτως ή άλλως η αξία του είναι διαχρονική!

ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΟΜΟΡΦΙΑ ΙΗ'

Μοσκιές κι αιμανθοί

ολάνθιστοι αθάνατοι

στον ίσκιο του Ήσκιου

Στίχοι αρτιμελείς

αγρός του Μελεάγρου

αγεώργητος

Ο Συνοδίτης

θεοειδή παιχνίδια

ήξερε μόνο

Η Νύχτα φέγγει

σα να θέλει αντίποινα

σπασμό κι ασπασμό

Ευχαριστώ θερμά τον π. Π.Κ. τόσο για τις φωτογραφίες όσο και για τους στίχους από το δικό του επίσης Ενύπνιο μετά τρούλλου. Οι ποιητικές του συνεικόνες αποτελούν για μένα Μαθητεία στην Ομορφιά.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΥ - ΓΚΙΚΑ

ΤΟ ΜΑΝΙΤΑΡΙ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ με κάλεσε σ’ ένα παιχνίδι: «Το Παιχνίδι του βιβλίου ως ψυχοθεραπεία και πρόληψη»
http://manitaritoubounou.wordpress.com:80/2008/02/23/paixnidi-bibliou/

Ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση για άνοιγμα του πλησιέστερου σε μένα βιβλίου στη σελ. 123, αναρτώ μια παράγραφο από τα ΤΕΧΝΟΚΡΙΤΙΚΑ του Μαρίνου Καλλιγά που διαβάζω αυτές τις μέρες. Πρόκειται για ένα σημείωμα του Καλλιγά που αφορά στον μέγα έλληνα ζωγράφο Χατζηκυριάκο – Γκίκα (δημοσιεύθηκε στην εφημ. Το Βήμα, 23 Νοεμβρίου 1946).

«Απέδωσε το τοπίο με σχήματα και μορφές, έτσι που να περιέχουν τη συνεχή μεταβλητότητα του φωτός και της σκιάς, ουσιαστικά δηλαδή χαρακτηριστικά αυτού του ελληνικού τοπίου. Εγνώρισε ακόμη ότι το τοπίο είναι απλό στο σύνολό του αλλά περιέχει ατέλειωτες ποικιλίες, και αυτό επίσης είναι κάτι βασικά ελληνικό. Και το στοιχείο αυτό της απλότητας και ποικιλίας μαζί, το ελληνικό αυτό στοιχείο, το βρίσκουμε όχι μόνο στα τοπία του αλλά και σε άλλα γνήσια ελληνικά έργα του. Πίστευα άλλοτε ότι δεν είναι δυνατόν ν’ αποδοθεί το Αττικό τοπίο ζωγραφικά και ότι η μόνη δυνατή απόδοσή του ήταν η μετουσίωσή του στη γλυπτική. Ο Χατζηκυριάκος – Γκίκας απέδειξε το αντίθετο, είναι ο πρώτος που πλησίασε τόσο κοντά την ουσία του και απέδωσε με τη ζωγραφική του το μοναδικό αυτό τοπίο. Και μόνο αυτό αν είχε κατορθώσει, θα ήταν κάτι σημαντικό, θα ήταν κάτι μοναδικό».

ΞΗΡΗ ΚΑΙ ΑΦΥΔΑΤΩΜΕΝΗ ΓΝΩΣΗ;

Σε παλαιότερο άρθρο μου στο περιοδικό «το δόντι» (Σεπτ. 2003), με τίτλο: «Βυζαντινή Μουσική. Μια ξηρή και αφυδατωμένη γνώση;» έγραφα μεταξύ άλλων τα εξής:

Παρά την άμεση πρόσβαση χιλιάδων νέων στον περιθωριοποιημένο, παλαιότερα, χώρο της βυζαντινής μουσικής, είναι μάλλον λίγοι εκείνοι που ασχολούνται με το είδος, διαθέτοντας την απαιτούμενη όχι μόνο γνώση, αλλά και σοβαρότητα. Γιατί υπάρχουν πια πολλές εγγενείς δυσκολίες που καθιστούν απροσπέλαστη την ψαλτική τέχνη – ως προς την ουσία της – για τις νεώτερες γενιές. Όπως επεσήμανε πολύ σωστά σε συνέντευξή του ο Άρχων Πρωτοψάλτης της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Λεωνίδας Αστέρης, «ο ψάλτης οφείλει να γνωρίζει πρώτα απ’ όλα τη γλώσσα και το κείμενο που ψάλλει, δηλ. να ξέρει την ερμηνεία του κειμένου. Να γνωρίζει τη γλώσσα της Εκκλησίας. Να γνωρίζει επίσης τη γλώσσα της μουσικής. Διότι όπως υπάρχουν φράσεις στην υμνογραφία, υπάρχουν και φράσεις στη μουσική».
Όταν όμως ο σημερινός νέος σπουδαστής έχει σοβαρές ελλείψεις στο γλωσσικό του όργανο – λόγω των γνωστών προβλημάτων που παρατηρούνται στην εκπαίδευση – τότε αυτομάτως αδυνατεί να συλλάβει όχι μόνο το νόημα του ύμνου (για να μην αναφερθούμε στην κακή ανάγνωση του κειμένου), αλλά και τη σπουδαιότητα των μουσικών φράσεων («θέσεις») που είναι απαραίτητες, ώστε η ερμηνεία ενός μέλους να αποκτήσει την αναγκαία ενότητα στην εκφορά.
Κάτι πολύ σημαντικό, επίσης, που αποτελεί δομικό στοιχείο της ψαλμωδίας είναι ο ρυθμός. Ο ζωγράφος Ανδρέας Φωκάς έλεγε πως «το θέμα του ρυθμού είναι ίσως το βασικότερο στην τέχνη, όσο ίσως και στη ζωή». Ο Μανόλης Χατζηγιακουμής παρατηρεί εύστοχα και επιγραμματικά: «Πρόκειται για εσωτερικό, ακατάγραφο στοιχείο, πέρα από την τυπική χρονική αγωγή (κατά το σχήμα θέση – άρση), απόλυτα συνδεδεμένο με την ουσία και τον χαρακτήρα της σύνθεσης. Ο ρυθμός είναι στην πράξη, ένα από τα κυριότερα και σημαντικότερα συστατικά της αυθεντικής ιστορικής ερμηνείας».
Η υψηλή αυτή αντίληψη περί ρυθμού είναι, μάλλον, εκτός της σημερινής πρακτικής κατά τη διδασκαλία της βυζαντινής μουσικής. Επίσης, η διδασκαλία παρουσιάζει σημαντικά κενά και σε τομείς όπως η διάκριση των ειδών της μελοποιΐας και το ήθος των ήχων. Δεν ψάλλονται φυσικά όλοι οι ύμνοι με τον ίδιο τρόπο. Πρέπει να υπάρχει η αναγκαία ερμηνευτική διάκριση. «Η σύγχρονη ψαλτική συχνότατα τυποποιεί και ισοπεδώνει όχι μόνο όμοια, αλλά και εντελώς ανόμοια μουσικά είδη» (Μ. Χατζηγιακουμής).
Τα τελευταία χρόνια η «Μέθοδος της Ελληνικής Μουσικής» του μεγάλου διδασκάλου Σίμωνος Καρά, συνέβαλε τα μέγιστα στην ανάδειξη των ποικιλμάτων και των αναλύσεων, ως δομικών στοιχείων του μέλους, το οποίο γίνεται περισσότερο ηδύ και πεποικιλμένο, καθώς αποφεύγει τη μονοτονική «ξηροφωνία». Ενίοτε παρατηρείται κάποια υπερβολή ή επιτήδευση στη χρήση των αναλύσεων, επειδή ακριβώς θεωρούνται πανάκεια για την εκφορά του μέλους, το οποίο όμως αναδεικνύεται από τη σύνθεση όλων των προαναφερθέντων στοιχείων.
Η μουσική εκπαίδευση στο χώρο της βυζαντινής μουσικής – αλλά και της παραδοσιακής πολλές φορές – συντελείται, συνήθως, ερήμην των παραπάνω. Προσφέρεται μια ξηρή και αφυδατωμένη γνώση που αδικεί την μεγάλη υπόθεση της μουσικής μας. Χρειάζεται λοιπόν γνώση, άσκηση και έρευνα μετ’ επιστήμης. Και πλατιά αντίληψη…

ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΙΜΩΝΑ ΚΑΡΑ

Νομίζω, αγαπητοί φίλοι της Ιδιωτικής Οδού, ότι είναι πολύ χρήσιμο το παρακάτω άρθρο του μουσικολόγου Σωτηρίου Δεσπότη (δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 10-6-07), προκειμένου να προσεγγίσουμε "το φαινόμενο Καρά" και τη Σχολή του.

"Εξ Εσπερίας η δικαίωση του Σίμωνος Καρά" / Article "The justification of Simon Karas' work comes from the West" . Οι καταγραφές της ψαλτικής παράδοσης από τον Γάλλο Ντικουντριέ, το 1877, συμφωνούν με ό,τι υποστήριξε αργότερα ο Ελληνας ερευνητής.

Συχνά, τα αποτελέσματα νέων επιστημονικών ερευνών έρχονται να επαληθεύσουν θέσεις και πορίσματα παλαιοτέρων ερευνητών. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι τα αποτελέσματα ετήσιας έρευνας που πραγματοποιήσαμε με αφορμή τις μουσικές πληροφορίες που καταγράφονται στο βιβλίο του Louis Albert Bourgault Ducoudray, Εtudes sur la musique ecclesiastique grecque: Μission musicale en Grece et en Orient. Janvier-Mai 1875, με έκδοση του έργου στο Παρίσι το 1877. Τα αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με τη λειτουργία των έλξεων καθώς και με αναλύσεις - ενέργειες σημαδοφώνων της νεοελληνικής ψαλτικής τέχνης, ταυτίζονται με μουσικοθεωρητικές τοποθετήσεις που συναντούμε στο συγγραφικό έργο του Σίμωνος Καρά (Λέπρεον Ηλείας 1903 - Αθήνα 1999), η ορθότητα των οποίων για μια μεγάλη ομάδα ερευνητών και ερμηνευτών της ελληνικής ψαλτικής τέχνης, αμφισβητείται.

Ο Ducoudray, Γάλλος μουσικολόγος και συνθέτης, (Nantes 1840 - Vernouillet 1910), μελέτησε την ελληνική εκκλησιαστική μουσική παράδοση ταξιδεύοντας και διαμένοντας στην Αθήνα, στη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη και στη Χάλκη από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Μάιο του 1875. Στην Αθήνα κοντά στον Θεοχάρη Γερογιάννη μελέτησε το σημειογραφικό σύστημα της νεοελληνικής ψαλτικής τέχνης. Μια σειρά όμως αναπάντητων ερωτημάτων οδήγησαν τον Γάλλο μουσικολόγο στη Σμύρνη όπου και γνώρισε τον Πρωτοψάλτη Μισαήλ Μισαηλίδη καθώς και τον Νικόλαο Πρωτοψάλτη. Μετά τη Σμύρνη ο Ducoudray διέμεινε στην Κωνσταντινούπολη και στη Χάλκη. Εκεί συνάντησε τον αρχιμανδρίτη Γερμανό Αφθονίδη, ο οποίος υπήρξε ο πρόεδρος της Μουσικής Επιτροπής του 1881, τον Γεώργιο Βιολάκη, ο οποίος από τον Νοέμβριο του 1875 ανέλαβε τα καθήκοντα του Αρχοντα Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, τον Δημήτριο Πασπαλλή και τον Ηλία Τανταλίδη.

Η πενταγραμμική σημειογραφία

Το αξιοσημείωτο γεγονός βρίσκεται στο ότι ο Γάλλος μουσικολόγος κατέγραψε πληροφορίες από τις συζητήσεις που είχε με τους προαναφερθέντες και κυρίως με τον Γερμανό Αφθονίδη, στο προαναφερθέν έργο που εξέδωσε στο Παρίσι το 1877. Κατέγραψε μάλιστα στην πενταγραμμική σημειογραφία εκκλησιαστικά μέλη διασώζοντας με τον τρόπο αυτό χαρακτηριστικά παραδείγματα από την ψαλτική πρακτική της περιόδου. Ο προσδιοριστικός χαρακτήρας της πενταγραμμικής σημειογραφίας που χρησιμοποιείται από τον Ducoudray, για την καταγραφή των εκκλησιαστικών μελών, μας παρέχει τη δυνατότητα να προσεγγίσουμε με μεγάλη ακρίβεια όλες σχεδόν τις μουσικές πληροφορίες - παραμέτρους που καταγράφονται στα 29 εκκλησιαστικά μέλη που περιλαμβάνει το πόνημα του Γάλλου ερευνητή και να οδηγηθούμε σε σαφή συμπεράσματα.
Η ανάλυση των 29 εκκλησιαστικών μελών καθώς και οι πληροφορίες πoυ σχετίζονται με μουσικοθεωρητικά ζητήματα περί οκταηχίας και έλξεων που καταγράφονται στη συγκεκριμμένη μελέτη, μας παρέχουν τη δυνατότητα να προσεγγίσουμε σημαντικότατα στοιχεία που συνδέονται άμεσα:

α) με ενέργειες - αναλύσεις σημαδοφώνων της ελληνικής ψαλτικής τέχνης (περισσότερα βλέπε στο: Sotiris K. Despotis, Bemerkungen zu den Aufzeichnungen griechischer kirchlicher Melodien von Louis Albert Bourgault Ducoudray, ανακοίνωση στο διεθνές μουσικολογικό συνέδριο με τίτλο: Theorie und Geschichte der Monodie, 7-10/9/2006 στη Βιέννη, υπό έκδοση),

β) το ρόλο που διαδραματίζουν οι έλξεις σε κάθε ήχο της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής παράδοσης (περισσότερα βλέπε στο: Σωτήριος Κ. Δεσπότης, Μορφολογικές παρατηρήσεις περί οκταηχίας και έλξεων σε καταγραφές εκκλησιαστικών μελών του Louis Albert Bourgault Ducoudray, ανακοίνωση στο Γ΄ διεθνές μουσικολογικό και ψαλτικό συνέδριο με τίτλο: Η Οκταηχία, 17-21/10/2006, στην Αθήνα, υπό έκδοση) και

γ) τη χρονική αγωγή βάσει της οποίας εψάλησαν τα εκκλησιαστικά μέλη που περιλαμβάνει ο Ducoudray στη μελέτη του.

50 χρόνια έρευνας

Τα συμπεράσματα στα οποία οδηγηθήκαμε από τις αναλύσεις που πραγματοποιήσαμε, ταυτίζονται με μουσικοθεωρητικές θέσεις στις οποίες καταλήγει και ο Σίμων Καράς, μετά περίπου μια ολόκληρη πεντηκονταετία έρευνας στη χειρόγραφη και στην προφορική παράδοση της εκκλησιαστικής μας παραδόσεως και έρχονται να πιστοποιήσουν για μια ακόμη φορά την ορθότητα των γραφομένων του Καρά, δίνοντας απαντήσεις σε όσους έθεταν υπό αμφισβήτηση μεγάλο τμήμα από τα γραφόμενά του.
Αντιπαραβάλλοντας τις καταγραφές στην πενταγραμμική σημειογραφία που περιλαμβάνει στη μελέτη του ο Γάλλος μουσικολόγος με τα αντίστοιχα μέλη, όπως αυτά παρουσιάζονται κυρίως στο Αναστασιματάριο του Πέτρου Εφεσίου, αποκωδικοποιούμε ενέργειες σημαδοφώνων της νεοελληνικής ψαλτικής τέχνης. Μελετώντας παράλληλα το θεωρητικό έργο του Σίμωνος Καρά συναντάμε με αναλυτικότατο τρόπο τις ίδιες ερμηνευτικές προσεγγίσεις, στοιχείο το οποίο έρχεται όχι μόνο να επαληθεύσει τις θεωρητικές απόψεις του Καρά, αλλά και να τονίσει την ιστορική συνέχεια που χαρακτηρίζει τη νεοελληνική εκκλησιαστική μουσική παράδοση.
Ειδικότερα, το θεωρητικό ζήτημα που σχετίζεται με την ύπαρξη ή μη των μελωδικών έλξεων στα εκκλησιαστικά μέλη, φαίνεται να βρίσκει απάντηση μέσα από τις καταγραφές του Γάλλου μουσικολόγου, ο οποίος σε κάθε μέλος καταγράφει με ειδικά σύμβολα τις έλξεις, πιστοποιώντας με τον τρόπο αυτό την ύπαρξή τους στα εκκλησιαστικά μέλη της ελληνικής ψαλτικής τέχνης. Το αξιοσημείωτο βέβαια του γεγονότος είναι ότι οι έλξεις που καταγράφονται σε κάθε ήχο από τον Ducoudray περιλαμβάνονται με συνέπεια και ακρίβεια και στο θεωρητικό έργο του Σίμωνoς Καρά, ο οποίος απ’ ό,τι φαίνεται κατάφερε να προσεγγίσει ένα τόσο δύσκολο θεωρητικό ζήτημα με μεγάλη ακρίβεια. Και ας μη λησμονούμε ότι ο πρόεδρος της Μουσικής Επιτροπής του 1881, ο αρχιμανδρίτης Γερμανός Αφθονίδης, ήταν κυρίως εκείνος που έδωσε τις θεωρητικές πληροφορίες περί έλξεων στον Ducoudray.

Η θεωρητική διδασκαλία του Σίμωνος Καρά, όπως αυτή παρουσιάζεται στο δίτομο θεωρητικό του έργο με τίτλο: Μέθοδος της Ελληνικής Μουσικής (Αθήναι 1982), καθώς και οι μελέτες του: Η ορθή ερμηνεία και μεταγραφή των βυζαντινών μουσικών χειρογράφων (Αθήναι 1990) και Η βυζαντινή μουσική παλαιογραφική έρευνα εν Ελλάδι (Αθήναι 1976), έρχονται να αποδείξουν τους λόγους για τους οποίους ένα σύνολο μουσικολόγων - ερευνητών της Δυτικής Ευρώπης αλλά και της χώρας μας οδηγήθηκαν σε λανθασμένα συμπεράσματα, όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποίησαν τις μεταγραφές - εξηγήσεις ελληνικών εκκλησιαστικών μελωδιών στο πεντάγραμμο. Κατά συνέπεια αποκαθιστούν την πολυετή λανθασμένη εικόνα που είχαν οι δυτικοί μουσικολόγοι για τα μελωδικά χαρακτηριστικά της βυζαντινής, κυρίως, εκκλησιαστικής μουσικής παραδόσεως.

Οι αλλαγές στην ψαλτική τέχνη

Ο Σίμων Καράς βασιζόμενος σε σειρά μουσικοθεωρητικών συγγραμμάτων και αντλώντας έναν τεράστιο πλούτο μορφολογικών πληροφοριών από τη βυζαντινή, μεταβυζαντινή και νεοελληνική μουσική χειρόγραφη παράδοση, απέδειξε περίτρανα ότι η τελευταία αλλαγή του σημειογραφικού συστήματος της ελληνικής ψαλτικής τέχνης που πραγματοποιήθηκε το 1814 αποτελεί, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε και ο καθηγητής Γρηγόριος Στάθης, «γέφυρα μετάγουσα και προς τα πίσω, προς τη μία, ενιαία και αδιάκοπη ψαλτική παράδοση». Η ελληνική ψαλτική τέχνη εξελίσσεται, όπως κάθε παραδοσιακή μουσική τέχνη, διατηρώντας όμως σε ολόκληρη την ιστορία της τα βασικά της μορφολογικά γνωρίσματα, τα οποία δεν χάθηκαν με τη δεύτερη Αλωση της Κωνσταντινουπόλεως όπως πρέσβευε μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες μια ομάδα μουσικολόγων της Δύσης αλλά και της χώρας μας.

Η μεγαλύτερη ίσως προσφορά του αειμνήστου Δασκάλου, στο χώρο της εκκλησιαστικής μας μουσικής παραδόσεως, είναι το δίτομο θεωρητικό του εγχειρίδιο, το οποίο κατέχει επάξια τη σημαντικότερη θέση στο μουσικοθεωρητικό χώρο της νεοελληνικής ψαλτικής τέχνης και επιστήμης, ειδικότερα στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Η σπουδαιότητα του πονήματος έγκειται:

α) στον τρόπο με τον οποίο αναλύεται το θεωρητικό σύστημα της βυζαντινής οκταήχου, παρουσιάζοντας για κάθε ήχο τη μορφολογική και ιστορική του ταυτότητα και β) στο γεγονός ότι ο Σίμων Καράς συμπεριέλαβε στο θεωρητικό του ολόκληρο κεφάλαιο για τη μουσική έκφραση.

Στις ημέρες μας το θεωρητικό έργο του αειμνήστου Δασκάλου, ειδικότερα μετά την ίδρυση των τεσσάρων ελληνικών πανεπιστημιακών μουσικών τμημάτων, γνωρίζει μεγάλη διάδοση χάρη στους μαθητές του Σίμωνος Καρά. Aνάμεσά τους ξεχωριστή θέση κατέχει ο Πρωτοψάλτης κ. Λυκούργος Α. Αγγελόπουλος, ο οποίος τα τελευταία 25 χρόνια έχοντας ως σημείο αναφοράς τη θεωρητική διδασκαλία του αειμνήστου Δασκάλου του αναδεικνύει πλήθος αξιόλογων ερευνητών και ιεροψαλτών. Οι πολυετείς αυτοί μόχθοι των μαθητών του Σίμωνος Καρά αποτελούν ένα διαρκές μνημόσυνο για τα οκτώ χρόνια απουσίας του από την ελληνική μουσική παράδοση.

Η φωτογραφία μας πηγαίνει 40 χρόνια πίσω... Ο Σίμων Καράς στη Μονή Κρυπτοφέρρης τον Μάιο του 1968 πραγματοποιεί ανακοίνωση με θέμα: "Γένη και Διαστήματα εις την Βυζαντινήν μουσικήν" (Α' Διεθνές Συνέδριο Βυζαντινής Μουσικής).

ΔΡΟΜΑΙΟΣ 15 - ΠΡΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Κυρία Νεκταρία Ντούκα
Εφημερίδα ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

Αγαπητή μου Νεκταρία,

Διάβασα με προσοχή το σημερινό σου άρθρο «Πλησίον είναι και ο Αφγανός» και το προσυπογράφω απολύτως. Ως…θεολόγος δεν σε βλέπω καθόλου «άθεη», αλλά μέσα στο πνεύμα του Ευαγγελίου, όπου πάντες ημείς εις εσμέν εν Χριστώ Ιησού: Πάρθοι και Μήδοι και Ελαμίται, Αφγανοί και Κούρδοι και Αλβανοί, καθώς κατά τον Παύλο ο Θεός «εποίησε εξ ενός αίματος παν έθνος ανθρώπων κατοικείν επί παν το πρόσωπον της γης» (Πραξ. ιζ’ 26).
Επίτρεψέ μου όμως να σου θυμίσω ότι δεν τα έγραψες αυτά όταν ο αρχιμ. Κύριλλος Κωστόπουλος εξεδίωξε από το ναό χριστιανούς ως «αιρετικούς» το βράδυ της Ανάστασης. Όταν ο ίδιος κληρικός επιτέθηκε στον Οικουμενικό Πατριάρχη επειδή διαλέγεται με τους Καθολικούς και αποκάλεσε τον Πάπα «ομοφυλόφιλο», σ’ ένα παροξυσμό μισαλλοδοξίας και φανατισμού. Όταν γνώριζες ότι διώκομαι επειδή τόλμησα να μιλήσω γι’ αυτά τα φαινόμενα θρησκευτικού φανατισμού στην πόλη μας.
Γνωρίζω ότι δεν είναι εύκολη η θέση σου, αλλά για την ιστορία πρέπει να σου πω ότι η εφημερίδα στην οποία έγραψες το σημερινό αληθινό άρθρο σου, δεν δημοσίευσε σωρεία κειμένων μου που αφορούσαν στα παραπάνω θέματα επιλέγοντας τον δρόμο της σιωπής…
Επίσης, δεν δημοσίευσε η εφημερίδα σου ούτε ένα εξαιρετικό κείμενο του Λιβανέζου θεολόγου Roni Bou Saba με τίτλο «Ο Χριστός ήταν Αφγανός πρόσφυγας» - ο τίτλος ουσιαστικά ίδιος με τον δικό σου.
Το θέμα, αγαπητή μου Νεκταρία, είναι πολύ σημαντικό, γιατί στην πόλη μας αντιμετωπίζονται εχθρικά, από μια μικρή – θέλω να ελπίζω – μερίδα φανατικών «ορθοδόξων» όχι μόνο οι Αφγανοί, αλλά και οι Καθολικοί της Πάτρας και όλοι όσοι υπεραμύνονται της διαφορετικότητας και της ειρηνικής συνύπαρξης.

Άραγε ισχύει και για την Πάτρα η τελευταία φράση σου; «Οι κοινωνίες αλλάζουν, και θα πρέπει να διορθώνουν τους αναχρονισμούς τους».

Ο ΙΟΥΔΑΙΟΣ, Ο ΡΩΜΑΙΟΣ, Ο ΕΛΛΗΝΑΣ

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΡΑΒΙΤΗ
Επίτιμου Καθηγητού Αρχαίας Ιστορίαςστο Bridgewater State College της Βοστώνης (ΗΠΑ) και Οφφικιάλου του Οικουμενικού Πατριαρχείου

ΠΑΥΛΟΣ Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ
Υπήρξαν άνδρες οι οποίοι άφησαν ανεξίτηλα ίχνη στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, είτε με τις πράξεις τους είτε με το λόγο τους, και αυτοί οι άνδρες έχουν χαρακτηρισθεί ως «ήρωες». Ο Απόστολος Παύλος ανήκει σε αυτή την κατηγορία των ανθρώπων. Κοντός, θαρραλέος και νευρώδης τύπος με κάποιου είδους φυσικό ελάττωμα, ο Παύλος κατάφερε – παρ’ όλα αυτά – να αλλάξει την ρότα της ιστορίας με το κήρυγμα και τη γραφίδα του. Ευλόγως λοιπόν η Χριστιανική Εκκλησία πανηγυρίζει την μνήμη του. Είναι εν τούτοις αληθές ότι πέρα από τις Επιστολές του, τις αναφορές σ’ αυτόν στις Πράξεις των Αποστόλων και κάποιες μάλλον αόριστες περιγραφές λόγων Πατέρων της πρώτης Εκκλησίας, γνωρίζουμε πολύ λίγα γι’ αυτόν. Έγραψε στα ελληνικά, σ’ ένα τρόπο προσιδιάζοντα στην προσωπικότητά του, αλλά η ιδιοσυγκρασία και σκέψη του ήταν βασικά Ιουδαϊκή. Αυτό είναι που μερικές φορές καθιστά την κατανόηση της σκέψης του δύσκολη.

Οι Επιστολές του Παύλου, ανεξάρτητα από τα δυσνόητα σημεία κατά περίπτωση, αποτελούν κυριολεκτικά την πιο πολύτιμη πηγή πληροφοριών σχετικά με τη ζωή του, την προσωπικότητά του και τον τρόπο σκέψης του. Οι Πράξεις των Αποστόλων, που επίσης ασχολούνται με την πορεία του Παύλου, είναι ένα έργο κατά τι κατώτερο, ως ιστορική πηγή, από τις Επιστολές του Παύλου. Για χάρη, ωστόσο, της ιστορικής ισορροπίας θα πρέπει να υπογραμμισθεί το γεγονός ότι ο σκοπός των Πράξεων ήταν να παρουσιάσουν μια γενική εικόνα της πρώτης Εκκλησίας, είκοσι περίπου χρόνια μετά τον θάνατο του Παύλου, και όχι απαραίτητα μια βιογραφία του.

Ο Παύλος γεννήθηκε στην Διασπορά, στην πόλη της Ταρσού, γύρω στους χρόνους του Ιησού. Γιος Ιουδαίου εμπόρου, τεχνίτη του υφάσματος για σκηνές και χαλιά, ο οποίος κατείχε τη Ρωμαϊκή υπηκοότητα, ο Παύλος έμαθε την τέχνη του πατέρα του και κληρονόμησε από αυτόν την Ρωμαϊκή υπηκοότητα. Η Ιουδαϊκή κοινότητα της Ταρσού, στην οποία ο Παύλος μεγάλωσε, χαιρόταν πραγματικά τα κοινά προνόμια που είχαν παραχωρηθεί σ’ αυτήν από την Ρωμαϊκή εξουσία.

Η Ταρσός ήταν ένα ζηλευτό κέντρο του ελληνικού πολιτισμού στη νοτιοανατολική Ανατολία, στην επαρχία της Κιλικίας, με διακεκριμένες φιλοσοφικές σχολές. Ο Παύλος φαίνεται πως είχε μια στέρεη μόρφωση στα νομικά και γερές βάσεις στην ελληνική κουλτούρα. Η ευκολία του στην ελληνική γλώσσα μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα ελληνικά πρέπει να ήταν η γλώσσα που μιλούσε στο σπίτι, αν και αναμφίβολα ήξερε και Αραμαϊκά. Ως συνέπεια της μέσης τάξεως της Ιουδαϊκής οικογένειάς του, απολάμβανε κάποιας οικονομικής άνεσης. Μια ιστορία μας λέγει ότι πήγε στην Ιερουσαλήμ να σπουδάσει το Νόμο με την καθοδήγηση του Φαρισαίου Γαμαλιήλ, αν και η πληροφορία δεν θεωρείται ιστορικά αξιόπιστη.

Ο Παύλος είχε το προνόμιο του ανθρώπου με πολλά προσόντα. Ήταν Ιουδαίος την καταγωγή, είχε ελληνική παιδεία και απολάμβανε ταυτόχρονα και την Ρωμαϊκή υπηκοότητα. Έτσι έκανε χρήση του τριπλού αυτού πλεονεκτήματος. Αλλά, πάνω απ’ όλα, ο Παύλος ήταν ένας νευρώδης και δραστήριος Ιουδαίος, ο οποίος αμέσως σχεδόν μετά τον θάνατο του Ιησού, άρχισε να αντιστρατεύεται τους Ιουδαίους οπαδούς του Χριστού. Σ’ αυτά τα πρώτα χρόνια, ένας νεαρός διάκονος της χριστιανικής κοινότητας με το όνομα Στέφανος βρήκε τον θάνατο από τα χέρια αγανακτισμένων Ιουδαίων της Ιερουσαλήμ. Ότι ο Παύλος ήταν παρών στην Ιερουσαλήμ σ’ αυτό το γεγονός είναι αμφίβολο. Αυτό που λέει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι ότι συμμετείχε ενεργά στις διώξεις των ετεροδόξων (δηλ. των χριστιανών) από τις Ιουδαϊκές αρχές.

Το δικαίωμα της διώξεως χριστιανών στην Ιουδαία αλλά και πέραν αυτής φαίνεται να είχε παραχωρηθεί στο Ιουδαϊκό Συμβούλιο της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους. Ίσως μάλιστα αντίστοιχες Ιουδαϊκές κοινότητες και πέραν της Ιουδαίας να απολάμβαναν το ίδιο προνόμιο. Επιφορτισμένος με κάποια παρόμοια πειθαρχική αποστολή μια μέρα αναχώρησε για τη Δαμασκό. Καθ’ οδόν προς τη Δαμασκό ο Παύλος διηγείται ότι είδε εκείνο το εκτυφλωτικό όραμα, στο οποίο ο Ιησούς τον επισκέφθηκε και το οποίο έγινε η αφορμή για την μεταβολή της στάσης του έναντι του Ιησού και των οπαδών του.

Κατά την περίοδο του γεγονότος αυτού είχε ήδη αρχίσει η σχηματοποίηση δύο διαφορετικών ομάδων στην εξελισσόμενη χριστιανική κοινότητα. Η μία απ’ αυτές ήθελε να περιορίσει τη νέα πίστη στους Ιουδαίους ή Ιουδαΐζοντες, ενώ η άλλη έδειχνε πρόθυμη να συμπεριλάβει στους κόλπους της και εθνικούς, που δεν ακολουθούσαν πιστά όλες τις διατάξεις του Νόμου. Η ομάδα που ευνοούσε την πρώτη τάση, υποστηριζόταν, αρχικά, από τους αρχηγούς της κοινότητας της Ιερουσαλήμ. Αρχηγός της ήταν ο Ιάκωβος, ο αδελφός του Ιησού, ο οποίος είχε ήδη υποκαταστήσει τον Πέτρο στην ηγεσία της Εκκλησίας της Ιερουσαλήμ.

Η περίοδος αυτή του πρωτεϊκού Χριστιανισμού είναι πολύ ενδιαφέρουσα, γιατί πέρα απ’ αυτές τις εξελισσόμενες τάσεις παραμένει άγνωστη η ιστορία του Παύλου για τα δέκα χρόνια μετά την προσέλευσή του στο Χριστιανισμό. Μαθαίνουμε ότι μετά την βάπτισή του μετέβη για ένα χρονικό διάστημα στην Αραβία. Τί έκανε όμως μετά την επιστροφή του από την Αραβία; Πιθανότατα να ασχολήθηκε με ιεραποστολή, κυρίως ανάμεσα σε Ιουδαίους προσήλυτους (Ιουδαΐζοντες Χριστιανούς) στη Συρία και στην πατρίδα του την Κιλικία, παρ’ όλο που η έδρα του φαίνεται πως ήταν η Αντιόχεια. Έπειτα, περίπου το 45 μ.Χ., ο Παύλος και ο Βαρνάβας ξεκίνησαν το ιεραποστολικό τους έργο, με την διστακτική υποστήριξη του Ιακώβου και του Πέτρου, κηρύττοντας στις Ιουδαϊκές συναγωγές. Αυτή η τακτική αποδείχτηκε ανεπιτυχής. Οι Ιουδαίοι της διασποράς ξενίστηκαν από τις νεωτεριστικές ιδέες που εισήγαγε ο Παύλος και άρχισαν να προβάλλουν πεισματική αντίδραση. Αυτή τους η αντίδραση έκανε τον Παύλο να στραφεί, όλο και περισσότερο, προς τους εθνικούς.

Στο μεταξύ, νέα προβλήματα εμφανίστηκαν στην ιεραποστολική πορεία των Αποστόλων. Ήταν απαραίτητη η περιτομή για τους μη Ιουδαίους που ασπάζονταν τον Χριστιανισμό; Πολλοί προσήλυτοι έδειχναν απρόθυμοι να υποστούν την περιτομή και η άρνησή τους δημιουργούσε σοβαρές δυσκολίες στην Ιεροσολυμητική κοινότητα. Ο Παύλος τελικά αποφάσισε να μην πιέσει τους προσηλύτους να υποβάλλονται σε περιτομή. Έπρεπε οι νεοφώτιστοι να εφαρμόζουν τις διατάξεις του Νόμου τις σχετιζόμενες με τροφικές απαγορεύσεις; Διαφωνίες ανεφύησαν στην αποστολική κοινότητα που αφορούσαν σ’ αυτό το σημείο. Και πάλι ο Παύλος απέκλινε προς την φιλελευθεροποίηση του θέματος. Στο μεταξύ διάστημα ο Παύλος πραγματοποίησε το δεύτερο και τρίτο ταξίδι στην Ασία και την Ελλάδα, και στη συνέχεια επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ. Όταν έφτασε στην Ιερουσαλήμ, κατηγορήθηκε από μερικούς συμπατριώτες του για παραβάσεις του Ιουδαϊκού νόμου, και κατέληξε στην Ρώμη να δικαστεί ως Ρωμαίος πολίτης από το αυτοκρατορικό δικαστήριο. Το περιπετειώδες ταξίδι του προς τη Ρώμη περιγράφεται στις Πράξεις των Αποστόλων. Με την άφιξή του στη Ρώμη τα ίχνη του χάνονται. Ίσως πέθανε στους διωγμούς του 64 μ.Χ. εναντίον των Χριστιανών ή αμέσως μετά.

Ο Παύλος αποδείχθηκε μια εκρηκτική προσωπικότητα. Μετέτρεψε τον αρχικό του ζήλο για την πατρώα θρησκεία σε κήρυγμα για την αποκαλυφθείσα πίστη. «Θα ήταν δυστυχία για μένα να μη μπορώ να διδάσκω», γράφει στους Κορινθίους. Διακαιόταν συνεχώς από τον πόθο να μεταδίδει τον ζήλο του αυτό στους άλλους. «Κήρυξον τον λόγον», είπε στον Τιμόθεο, «επίστηθι ευκαίρως ακαίρως, έλεγξον, επιτίμησον, παρακάλεσον, εν πάση μακροθυμία και διδαχή» (Β΄ Τιμ. 4.2). Είτε ο ίδιος ο Παύλος έγραψε αυτή την επιστολή είτε όχι, το ύφος της πάντως αντιπροσωπεύει την φιλοσοφία του και τις επιτεύξεις του που απλώνονται σε μια τεράστια γεωγραφική έκταση της εποχής εκείνης, που οι δυσκολίες και οι κίνδυνοι που περιέκλειε εντυπωσιάζουν ακόμη και σήμερα όσους την έχουν διανύσει.

Οδηγούμενος από πεποίθηση και πίστη στην αλήθεια που τον κινούσε, όπλισε τον εαυτό του με θάρρος και επιμονή, που χρειάστηκαν για να φέρει εις πέρας μια σχεδόν απίστευτη αποστολή, ενάντια σε ανείπωτους κινδύνους και δυσχέρειες. Εκείνοι που στις μέρες μας έχουν καλύψει την περιοχή που κάλυψε ο Παύλος, αλλά με τη βοήθεια των σύγχρονων μεταφορικών μέσων, ομολογούν τις δυσκολίες και τους βαρείς κινδύνους αυτού του εγχειρήματος. Πώς ο Παύλος διήνυσε ακόμη μεγαλύτερες αποστάσεις χωρίς σημαντική βοήθεια και τις ανέσεις των σύγχρονων μέσων μεταφοράς, στην πύρινη ζέστη του καλοκαιριού και στο εξουθενωτικό σκληρό κρύο του χειμώνα, είναι κάτι που πολλοί το θαυμάζουν. Μερικές φορές ο ίδιος δειλιάζει αναλογιζόμενος τις ανυπέρβλητες δυσκολίες: «καγώ εν ασθενεία και εν φόβω και εν τρόμω πολλώ εγενόμην προς υμάς» (Α΄ Κορ. 2.3) Παρ’ όλα αυτά συνέχισε πάντοτε το έργο του, διωκόμενος πολλές φορές και συχνά υποκείμενος σε βίαιες μανιοκαταθλιπτικές εναλλαγές της διάθεσής του: «Ταλαίπωρος εγώ άνθρωπος» (Ρωμ. 7.24).

Όταν ο Νίτσε χαρακτήρισε τον Παύλο ως ένα βασανισμένο, νοσηρό και ιδιόρρυθμο άνθρωπο, αποκρουστικό στον εαυτό του και στους άλλους, σίγουρα εκφραζόταν και έντονα και λανθασμένα. Ο Παύλος πραγματικά βασανιζόταν από ένα συνεχές αίσθημα ανεπάρκειας, επειδή είχε αποτύχει να καταφέρει αυτά ήθελε να κάνει και γιατί είχε αγωνιωδώς στερηθεί την τελειότητα που επιθυμούσε. Μερικές απ’ τις ατέλειες του έργου του σίγουρα τον ενοχλούσαν: η διαφωνία μεταξύ των Χριστιανών, η αντίθεση των άλλων Αποστόλων, ο Ιουδαϊκός Χριστιανισμός, ο οποίος βασιζόταν στον ίδιο κώδικα του Νόμου που είχε απορρίψει ως άχρηστο. Θα πρέπει να είχαν υπάρξει και πολλά άλλα πράγματα τα οποία δεν γνωρίζουμε σήμερα, αφού είμαστε τόσο απομακρυσμένοι από τις δυναμικές της εποχής του Παύλου.

Παρ’ όλα αυτά, αμέσως μετά το θάνατό του ο Χριστιανισμός που κήρυξε άρχισε να θριαμβεύει. Ο εθνικός Χριστιανισμός του επικράτησε, ενώ ο Ιουδαϊκός Χριστιανισμός απέτυχε. Σύμφωνα με τον Κλήμεντα Ρώμης (περίπου 100 μ.Χ.), ο Παύλος αναδείχθηκε ως ο θείος Απόστολος (το σκεύος της εκλογής), επειδή μοχθούσε αδιάκοπα, και στο τέλος έγινε το μεγαλύτερο παράδειγμα αντοχής (Ι Κλημ. Κορ. 65). Ο Ιγνάτιος Αντιοχείας αναγνώρισε τον Παύλο ως μια προσωπικότητα στην οποία οφειλόταν υπακοή. Στις αρχές του δεύτερου αιώνα οι Μαρκιωνίτες, οι οποίοι μετέφεραν με ακρότητα την θεωρία του Παύλου περί της απαξίας του Νόμου στην Χριστιανική εποχή, είδαν τον Παύλο να κάθεται στον ουρανό στα δεξιά του Χριστού.

Πολλοί από τους Πατέρες του δεύτερου αιώνα, με αφορμή τον αιρετικό Μαρκίωνα, ερμήνευσαν προσεκτικά τις ιδέες του Παύλου περί του Νόμου, αποφεύγοντας, ταυτόχρονα, τις υπερβολές των θεωριών του Μαρκίωνα. Τον ίδιο αιώνα οι διαφωνίες του Παύλου με τον Πέτρο είχαν ξεχαστεί και οι δύο Απόστολοι είχαν τοποθετηθεί μαζί στη συνείδηση της Εκκλησίας. Η Εκκλησία της Ρώμης σύντομα τοποθέτησε τον Παύλο κάτω από τον Πέτρο, τον οποίο θεωρούσε ως Απόστολο-αυθεντία.

Χίλια πεντακόσια χρόνια αργότερα, ο Μαρτίνος Λούθηρος ανακατασκεύασε με πάθος την διδασκαλία του θείου Αποστόλου περί πίστεως και χάριτος, ξεκινώντας με αυτήν την Μεταρρύθμιση στο όνομα της πίστης του Παύλου. Αυτή η Μεταρρύθμιση έμελλε να διασπάσει την ενότητα της Δυτικής Εκκλησίας. Έτσι, η νεοανακαλυφθείσα πίστη, κατάτμησε έτι περισσότερο αυτό που ο Παύλος με ζήλο επεδίωξε να διατηρήσει ενωμένο στο όνομα του Χριστού (δηλ. το σώμα του Χριστού, την Εκκλησία).

Η επιρροή του Παύλου στην πορεία της θρησκευτικής ιστορίας είναι τεράστια. Ο Παύλος άνοιξε διάπλατα την πόρτα στον Χριστιανισμό μειώνοντας στο ελάχιστο τη σημασία του Νόμου, μετά την έλευση του Χριστού, απεξαρτώντας το Χριστιανισμό από την αναγκαιότητα της περιτομής και των τροφικών απαγορεύσεων για όσους δεν ήσαν Ιουδαίοι, καθώς θεωρούσε αυτές τις πρακτικές εμπόδιο στην πίστη. Η αποκοπή από τον Ιουδαϊκό Νόμο άνοιξε τον δρόμο στον Παύλο να επικεντρώσει όλη του την προσοχή στην λυτρωτική δύναμη της Σταύρωσης, κάτι που επίσης βοήθησε στην εξάπλωση του Χριστιανισμού στα έθνη. Τώρα, δεν χρειαζόταν κάποιος να μένει πιστός στις Ιουδαϊκές διατάξεις για να γίνει χριστιανός. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο Χριστιανισμός απλώθηκε σταθερά στα μεσαία και κατώτερα στρώματα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και σύντομα, χιλιάδες και εκατομμύρια άνθρωποι, τον έκαναν θρησκεία τους.

Πριν από το τέλος του 3ου μ.Χ. αιώνα υπήρχαν περισσότεροι χριστιανοί απ’ ότι Ιουδαίοι στην αυτοκρατορία, και η διαδικασία που είχε ξεκινήσει με τον Παύλο δεν επρόκειτο να ανακοπεί. Σχεδόν αποκλειστικά, ο θρησκευτικός ζήλος του Παύλου είχε αλλάξει την πορεία του Χριστιανισμού και μέσω αυτού την πορεία της Ιστορίας. Στο δυτικό αλλά και στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας η χριστιανική θρησκεία έγινε ο ενωτικός παράγων, παρά τις κατά καιρούς βίαιες εκρήξεις. Μέχρι την εμφάνιση του Μωάμεθ ολόκληρη η λεκάνη της Μεσογείου ήταν ενωμένη για μια ακόμη φορά, υπό τη σημαία του Χριστιανισμού.

Καλώς ή κακώς, οι ιδέες του Παύλου συνδέθηκαν με την κοσμική αλλά και την θρησκευτική ιστορία, σχεδόν συνεχώς από την εποχή του. Χάρη στο ζήλο του, τη ζωή του και τις Επιστολές του, άφησε ανεξίτηλο το αχνάρι του στην ανθρωπότητα. Σαν τον Λένιν στην σύγχρονη ιστορία, ο οποίος πίστευε με πάθος σε μια ιδέα και φλεγόταν από τον πόθο να την μεταβάλει σε πράξη (τούτο μου το ρήμα αφορά στην ψυχολογία του ανδρός), έτσι και ο Παύλος φλεγόταν από την επιθυμία του να διαδώσει το μήνυμα του Ιησού, σκεπτόμενος συνεχώς, όλο το εικοσιτετράωρο (είτε ήταν ξύπνιος είτε κοιμόταν), πιθανούς τρόπους για την πραγμάτωσή του. Το αποτέλεσμα είναι ότι σχεδόν ποτέ κανείς δεν άλλαξε την πορεία της ιστορίας τόσο πολύ όσο αυτός. Όπως τονίζει και ο Michael Grant, συγκρινόμενα με τα κατορθώματα του Παύλου, όλα τα καταπληκτικά που έχουν επιτύχει ο Μ. Αλέξανδρος, ο Ιούλιος Καίσαρας, και ο Ναπολέων, φαντάζουν ισχνά και λίγα.

Υπάρχουν εκείνοι που έπαιξαν μεγάλο και βαθιά σημαντικό ρόλο στην ιστορία της εποχής τους, αλλά δεν ασκούν πλέον ζωτικό και άμεσο ενδιαφέρον στη σύγχρονη ζωή. Υπάρχουν ακόμη εκείνοι των οποίων η επιρροή δεν σταμάτησε να είναι αισθητή κατά τη διάρκεια των επόμενων εποχών: αυτοί που συνεχίζουν να ασκούν μια μεταμορφωτική δύναμη στη ζωή των ανθρώπων ακόμη και σήμερα. Ο Παύλος ανήκει σ’ αυτή τη δεύτερη κατηγορία. Είναι μια από εκείνες τις εξαιρετικές προσωπικότητες που έζησαν χιλιάδες χρόνια πριν, αλλά εξακολουθούν να μας αφορούν και σήμερα, λόγω της διαρκούς επικαιρότητάς τους.

Ημέρα της εορτής του Αποστόλου Παύλου έχει καθοριστεί η 29η Ιουνίου. Τιμάται μαζί με τον ισάξια γνωστό, αλλά ιστορικά υποδεέστερο Απόστολο Πέτρο. Όμως η μνήμη τους δεν γιορτάζεται τόσο εξαιρετικά όσο θα έπρεπε, με εξαίρεση του Βατικανού στον Πέτρο, για προφανείς λόγους. Παρ’ όλα αυτά, η ξεχωριστή θέση του Παύλου στην ιστορία του Δυτικού κόσμου είναι τέτοια που ένας λαμπρός εορτασμός της μνήμης του θα φαινόταν επιβεβλημένος, ανάλογος της σημασίας του στην ιστορία του χριστιανικού κόσμου.


Μετάφραση από τα Αγγλικά
Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος

Ο Πατρινός καθηγητής Παναγιώτης Καραβίτης, γιός του αειμνήστου ψάλτου της Παντανάσσης Θεμιστοκλή Καραβίτη, είναι ένας σπουδαίος ψάλτης επίσης, αλλά και ένα δυναμικό στέλεχος της Ομογένειας στην Αμερική. Μαζί με την σύζυγό του Χριστίνα συνδράμουν ποικιλοτρόπως και αποτελεσματικώς το έργο της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, του ΣΑΕ και άλλων ομογενειακών φορέων. Με τιμούν με την φιλία τους και είμαι πραγματικά υπόχρεος για την αγάπη τους.

Ο ΜΙΝΙΜΑΛΙΣΤΗΣ NYMAN

Διαβάζοντας τις σημερινές εφημερίδες είδα πολλές συνεντεύξεις του Μichael Nyman, ο οποίος έρχεται στην Ελλάδα για μια και μοναδική συναυλία στην Αθήνα τις 4 Μαρτίου. Ανέσυρα, λοιπόν, ένα σημείωμά μου που είχε δημοσιευθεί σε πρόγραμμα συναυλίας της Ορχήστρας Πατρών, η οποία είχε παρουσιάσει πριν δύο χρόνια αποσπάσματα από μια νεώτερη γραφή της μουσικής του συνθέτη για την ταινία The Piano.

O Michael Nyman (γενν. 1944) είναι ο πρώτος που εισήγαγε τον όρο «μινιμαλισμός» στη μουσική. Δημιούργησε δική του Ορχήστρα, την Michael Nyman Band, που αποτέλεσε το εργαστήριο στο οποίο διετύπωσε το συνθετικό του ύφος: ισχυρές μελωδίες, εύκαμπτοι μα κατηγορηματικοί ρυθμοί και ένα ευκρινές παίξιμο συνόλων. Έχει γράψει μουσική κλασσικών προδιαγραφών (συμφωνική, όπερα, χορωδιακά, δωματίου, μπαλέτα), μουσική για τον κινηματογράφο (συνεργάτης του Peter Greenaway σε έντεκα ταινίες) και το θέατρο, αλλά και μουσική για μια επίδειξη μόδας, για τα εγκαίνια μιας σιδηροδρομικής υπερταχείας και ένα παιχνίδι υπολογιστών.

The Piano for Strings

Το έργο αυτό είναι μια εκδοχή του μουσικού θέματος της ταινίας The Piano της Jane Campion, χωρίς πιάνο. Ο Nyman το συνέθεσε τον Μάιο του 1995 για την Ορχήστρα Δωματίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το sountrack της ταινίας, πούλησε περισσότερα από τρία εκατομμύρια αντίτυπα και κατέστησε τον Nyman τον πιο εμπορικό εν ζωή Βρετανό κλασσικό συνθέτη.

Ο ΔΙΩΓΜΟΣ, ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ, ΤΟΥ ΣΙΜΩΝΑ ΚΑΡΑ

Κάποιοι, αυτοαποκαλούμενοι «Υπέρμαχοι – Προασπιστές της Εθνικής Μουσικής», έχουν εδώ και μερικά χρόνια αποδυθεί σ’ ένα αγώνα σπίλωσης και υποτίμησης του μεγάλου δασκάλου της παραδοσιακής μας μουσικής Σίμωνα Καρά και του Λυκούργου Αγγελόπουλου, του οποίου δεν του «συγχωρούν» ότι είναι – επαξίως λέω – ο διάδοχος του Σπύρου Περιστέρη στο Ωδείο Αθηνών, και όχι μόνο. Ενώ, για να αποφύγουν την καταδίκη από το δικαστήριο, υπέγραψαν δήλωση (!) ότι τιμούν τον Λυκούργο Αγγελόπουλο και το έργο του, συνεχίζουν να λειτουργούν ως «μουσική αστυνομία», με σκοπό την εξόντωση των «αιρετικών». Προσπάθησαν να αποσπάσουν μια «Συνοδική καταδίκη» του συστήματος Καρά, αλλά δεν τα κατάφεραν. Η εγκύκλιος που εκδόθηκε τελικά είναι προϊόν μιας εξαετούς (!) διεργασίας στις ειδικές Επιτροπές της Ι. Συνόδου και δεν δικαιώνει τους «αγώνες» των «Υπερμάχων». Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Ήταν 2 Μαρτίου του έτους 1999 – ήτοι τον προηγούμενο αιώνα! – όταν συνεδρίασε μια ειδική επιτροπή «Παρακολουθήσεως και ελέγχου της επ’ εκκλησίας ψαλμωδίας και των συναφών μουσικών ζητημάτων και εκδόσεων», υπό την προεδρία του τότε Μητροπολίτου Πατρών κ. Νικοδήμου. Μερικά από τα μέλη της επιτροπής – έγκριτοι πρωτοψάλτες και μουσικολόγοι – έθεσαν κατηγορηματικά το θέμα της απόσυρσης από όλα τα Ωδεία του κράτους ενός «Θεωρητικού» του καθηγητού της βυζ. Μουσικής Γιώργου Κωνσταντίνου. Το εν λόγω εγχειρίδιο, επειδή «απηχεί» τις απόψεις του μεγάλου διδασκάλου Σίμωνα Καρά, απετέλεσε και την θρυαλλίδα για την έκρηξη του «μουσικολογικού ζητήματος».
Υπομνήματα, επιστολές, άρθρα, εκπομπές, βιβλία, ακόμα και μηνύσεις πού έφτασαν στο δικαστήριο, συντήρησαν για ικανό χρονικό διάστημα το θέμα στους ιεροψαλτικούς κύκλους. Μόνο ο ίδιος ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος συγκάλεσε, ως μη ώφειλε, τέσσερις αλλεπάλληλες συσκέψεις στο γραφείο του στην Αρχιεπισκοπή (27 Μαρτίου, 25 Απριλίου, 1 και 22 Ιουνίου 2001), με προσκεκλημένους πολεμίους και υπερασπιστές του «συστήματος Καρά». Από τότε, μόλις την 5η Φεβρουαρίου 2003 η Διαρκής Ι. Σύνοδος ενέκρινε σχετική εισήγηση της Συνοδικής Επιτροπής Εκκλησιαστικής Τέχνης και Μουσικής και απεφάνθη ότι εμμένει στην απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου και στην Μέθοδο των Τριών Διδασκάλων, καθ’ όσον δεν συντρέχουν λόγοι αλλαγής των παραδεδομένων. Η απόφαση αυτή της Δ.Ι.Σ. έγινε ευρύτερα γνωστή ένα χρόνο αργότερα, στις 9-1-2004, όταν η Δ.Ι.Σ. απαντούσε με έγγραφό της σε σχετική επιστολή του Προέδρου της Ο.Μ.Σ.Ι.Ε Χρ. Χατζηνικολάου. Δύο χρόνια μετά, και συγκεκριμένα στις 11-5-2005, η Δ.Ι.Σ. επανέρχεται με νέα εγκύκλιό της στο θέμα, επαναδιατυπώνοντας τα όσα είχε αποφασίσει κατά την συνεδρία της στις 5-2-2003.

Διαβάζοντας τα συνοδικά αυτά κείμενα ο καθείς παρατηρεί:
Δεν γίνεται η παραμικρή αναφορά στον Σίμωνα Καρά και τους μαθητές του. Αορίστως σημειώνεται ότι δεν πρέπει να φθαρεί η παράδοση «δια της εισαγωγής ανωφελών καινοτομιών και ξενοπρεπών αλλοιώσεων». Πολύ σωστά! Προφανώς η Ι. Σύνοδος «φωτογραφίζει» εκείνον τον πρωτοψάλτη, ο οποίος πρότεινε νέο, δικό του – απλούστερο κατ΄ αυτόν - σύστημα γραφής της βυζ, μουσικής, τον άλλο που επιμένει στο μηχάνημα του «ισοκράτη» - παρά την συνοδική απόφαση που απαγορεύει τη χρήση του στην Εκκλησία – τον τρίτο, ο οποίος καυχάται για την πιστότητά του στην παράδοση και χρησιμοποιεί συχνότατα στην Θ. Λειτουργία αφελείς διφωνίες και τριφωνίες, τις οποίες καταγράφει και στα βιβλία του. Η Ι.Σ. προφανώς καταδικάζει την διδασκαλία της βυζαντινής Μουσικής με πιάνο (!), που έχει ως αποτέλεσμα οι μαθητές να μην έρχονται σε επαφή με τον πλούτο των μικροδιαστημάτων της βυζαντινής μουσικής και συνεπώς να μένουν σε μια συγκερασμένη αντίληψη των πραγμάτων. Τέτοιες κενές καινοτομίες είναι ολωσδιόλου ξένες προς το πνεύμα και το ήθος της εκκλησιαστικής μουσικής της καθ’ ημάς ανατολής. Γι’ αυτό και σωστά η Ι.Σ. σπεύδει να προλάβει τα χειρότερα…

«Η Εκκλησία ημών εμμένει εις την απόφασιν του Οικουμενικού Πατριαρχείου και εις την μεθοδολογίαν των Τριών Διδασκάλων», τονίζει η Ι.Σ. Εννοεί, προφανώς, την απόφαση για την μεταρρύθμιση του 1814, τις αποφάσεις της Πατριαρχικής Επιτροπής του 1881 (που ολοκλήρωσε το πολύτιμο έργο της στις 15 Ιουνίου 1885), την περίφημη εγκύκλιο του Πατριάρχου Ιωακείμ του Γ’ με την οποία καθόριζε τα μουσικά βιβλία που πρέπει να είναι εν χρήσει. Όλα αυτά, που αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη του Γένους, θα πρέπει να τα μάθουν καλά όσοι ασχολούνται με την εκκλησιαστική μουσική. Και δι’ αυτών να ανάγονται στις πρώτες αρχές.

Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο πολύς Κωνσταντίνος Ψάχος για το θέμα της παρασημαντικής : «Το μόνον μέσον προς πίστωσιν της ακριβούς και πιστής εξηγήσεως της πρώτης συμβολικής στενογραφίας δια των διαφόρων αναλύσεων εις την σημερινήν γραφήν είναι ο αναδρομικός παραλληλισμός της εξηγήσεως των τριών (διδασκάλων) προς τους διαμέσους σταθμούς των αναλύσεων και δια τούτων προς την αρχαίαν στενογραφίαν». Αυτό σημαίνει πως μας ενδιαφέρουν τα πάντα και κυρίως τα παλαιά, που μας οδηγούν με ασφάλεια στην μέθοδο των Τριών Διδασκάλων, Χρυσάνθου, Γρηγορίου και Χουρμουζίου.

Όπου, σήμερα, η διδασκαλία της βυζαντινής μουσικής ερείδεται στο Θεωρητικό του Χρυσάνθου και ακολουθεί τις προτροπές του για μελέτη της μουσικής παλαιογραφίας – τέτοια φιλότιμη προσπάθεια πραγματοποιείται στις Σχολές των Μητροπόλεων Πατρών και Ηλείας – παρατηρείται άνθηση και εργώδης δραστηριότητα με απτά αποτελέσματα, αντίστοιχα των οποίων δεν υπάρχουν εκεί όπου διδάσκεται η βυζαντινή μουσική από αμφιβόλου ποιότητος «Θεωρητικά» μη έχοντα σχέσιν με την μεθοδολογία των Τριών Δασκάλων.