ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΥΝΘΕΣΗ

Κωνστάντια Γουρζή
P-ILION, neun fragmente einer ewigkeit
Εννέα αποσπάσματα μιας αιωνιότητας (2007)
Για κουαρτέτο εγχόρδων

Παρουσίαση από την Ορχήστρα Πατρών 15/1/2008

Πήλιον: Ένα πανέμορφο ελληνικό βουνό στο νομό Μαγνησίας, δίπλα στην πόλη του Βόλου και με ύψος 1.624 μέτρα. Όλο το βουνό είναι κατάφυτο από δάση με πανύψηλες οξιές, βελανιδιές, πλατάνια και αγριοκαστανιές. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα δημοφιλή τουριστικό προορισμό, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, που μαγεύει έλληνες και ξένους για το πυκνό δίκτυο μονοπατιών και τους όρμους που κλείνουν μέσα τους παραλίες με άμμο ή βότσαλα. Στο Πήλιο υπάρχουν πάνω από σαράντα χωριά και οικισμοί χτισμένα με την παραδοσιακή πηλιορείτικη αρχιτεκτονική, η οποία μας αποκαλύπτει τον δυναμισμό του Ελληνισμού κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, «όπου το παραμικρό κεντητό πουκάμισο, το πιο φτηνό βαρκάκι, το πιο ταπεινό εκκλησάκι, το τέμπλο, το κιούπι, το χράμι, όλα τους αποπνέανε μιαν αρχοντιά κατά τι ανώτερη των Λουδοβίκων» (Ελύτης, Τα δημόσια και ιδιωτικά).
Κατά την ελληνική μυθολογία το Πήλιο ήταν η θερινή κατοικία των Θεών και η πατρίδα των Κενταύρων. Υβριδικά ημιανθρώπινα πλάσματα οι Κένταυροι (με ανθρώπινο το άνω τμήμα του κορμού και ζωικό, αλογίσιο, το κάτω), αντιπροσώπευαν συχνά τις εισβολές των αρνητικών όψεων της φύσης στον κόσμο των ανθρώπων. Σε ένα ευρύτερο ψυχολογικό πλαίσιο πρόκειται για μια αρχική σύγκρουση ανάμεσα στις απειλητικές μορφές ενός άγνωστου και σκοτεινού κόσμου και τον τακτοποιημένο κόσμο της απλής, για την εποχή εκείνη, λογικής συνείδησης. Τούτη η πρωτογενής φαινομενική σύγκρουση είναι η ίδια -αν και με διαφορετική μορφή- με τη φαινομενική επίσης σύγκρουση ανάμεσα στο διονυσιακό και το απολλώνιο στοιχείο, που όμως στη πραγματικότητα συμβάδιζαν στο βίο των αρχαίων Ελλήνων ως αναγκαία διασκέδαση και ανώτερη γνώση αντίστοιχα.
Π-ήλιον: Ένα σύγχρονο μουσικό έργο της συνθέτριας και μαέστρου Κωνστάντιας Γουρζή, γραμμένο στο Πήλιο το καλοκαίρι του 2007. Σκοπός της δημιουργού να αποτυπώσει μουσικά συγκεκριμένες στιγμές από αυτή τη χρονική περίοδο. Η ίδια εξηγεί: «Συχνά ένα δυνατό γεγονός δεν διαρκεί πολύ: σαν τον χρόνο μιας αναπνοής ή εκπνοής και παρ’ όλα αυτά νομίζουμε ότι κρατάει μια αιωνιότητα.
Μερικά από τα εννέα αποσπάσματα είναι πολύ μικρής διάρκειας και όμως αισθάνομαι ότι διαρκούν πολύ. Σήμερα παρατηρώ ότι η ροή του χρόνου είναι πολύ γρήγορη, έτσι που παραμονεύει ο κίνδυνος να μην ακούμε τους παλμούς της καρδιάς μας από την βιασύνη.
Η μινιατούρα με πιέζει να αισθανθώ τον χρόνο με τέτοια ένταση, έτσι ώστε να μπορέσω να κρατήσω αμέσως μετά τον απόηχό του, να εμβαθύνω σ’ αυτό που άκουσα, να μπορέσω να ακούσω με ησυχία.
Στις συνθέσεις μου, όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, χρησιμοποιώ ελληνικούς ρυθμούς και τρόπους. Σε κάθε σύνθεση ασχολούμαι με τον συνδυασμό των μουσικών μου ριζών – συνειδητοποιώντας την παράδοσή μου – και του σύγχρονου διεθνούς μουσικού παλμού, με στόχο την δημιουργία μιας αναγνωρίσιμης προσωπικής έκφρασης».
Η Κωνστάντια Γουρζή έγραψε εννιά μινιατούρες στο Πήλιο για κουαρτέτο εγχόρδων. Μια παραγγελία του Φεστιβάλ Kassel. Στα εννέα μικρά μέρη του έργου, το οποίο διαρκεί 11 λεπτά, η συνθέτρια δίνει δικές της ονομασίες και αναγράφει την ώρα της ημέρας που προσπάθησε να «παγιδέψει» τη στιγμή.
αναπνοή, 19:19
εκπνοή, 20:12
τζίτζικας, 22:15
γιασεμί, 22:22
μυστικό, 22:55
κάποτε, 23:17
αέρας, 23:47
χορός, 00:00
νυχτολούλουδο, 01:11
Ουσιαστικά πρόκειται για τις στιγμές μιας καλοκαιρινής βραδιάς (από αργά το απόγευμα ως μία ώρα μετά τα μεσάνυχτα). Η γραφή είναι «βιωματική». Η γυναίκα – συνθέτης αναπνέει και εκπνέει συνειδητά κι όχι μηχανικά, στέκεται απορημένη στη μονότονη μουσική του τζίτζικα, μυρίζει το γιασεμί, πραγματικό ή νοητό δεν έχει σημασία, κρατάει σα φυλαχτό το μυστικό, βυθίζεται στη μνήμη (κάποτε…), αφήνεται στις ριπές του αέρα, χορεύει τον χορό των άστρων κι ακολουθεί το νυχτολούλουδο εκεί που πάει να σβήσει…
Από μουσικής απόψεως θα έλεγε κανείς ότι το P-ILION της Γουρζή ανήκει στην «προγραμματική μουσική», αφού προσπαθεί να απεικονίσει παραστάσεις και συναισθήματα χρησιμοποιώντας την παλέτα των μουσικών οργάνων και δη των εγχόρδων. Το ύφος του έργου περιέχει τον ρομαντισμό και τον ιμπρεσιονισμό, σε μια σαφώς σύγχρονη εκδοχή, που δεν αφήνει την παραμικρή αμφιβολία για τη σημερινότητα της γραφής.
Αξίζει να προσέξει κανείς την μινιμαλιστική λαλιά του τζίτζικα, την μελωδική φράση στο μυστικό, που θαρρείς πως μένει μισοτελειωμένη, το θέμα του πασίγνωστου λαϊκού άσματος «Μην περιμένεις πια» (Απόστολος Καλδάρας), που γράφτηκε τη χρονιά γέννησης της συνθέτριας, τον στροβιλισμό των εγχόρδων στον αέρα, τον ξέφρενο χορό (τον οποίο χρησιμοποιεί και στο έργο της Ιερατική ποίηση) και τέλος τη νυχτωδία του λουλουδιού, που παραπέμπει σ’ ένα ευγενέστατο μουσικό θέμα από το soundtrack της ταινίας Warchild, όπου επίσης έχει γράψει μουσική η Κ. Γουρζή.
Το P-ILION παρουσιάστηκε σε πρώτη εκτέλεση στο Φεστιβάλ του Kassel από το Athena Quartett στις 10 Νοεμβρίου 2007. Το Athena Quartett αποτελείται από τέσσερις γυναίκες! Αυτές ερμήνευσαν το έργο της Κωνστάντιας Γουρζή. Η ίδια το διασκεύασε για ορχήστρα εγχόρδων και θα το παρουσιάσει διευθύνοντας την Ορχήστρα Πατρών, στο Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων» της Πάτρας την προσεχή Τρίτη 15 Ιανουαρίου 2008.
Η συνθέτρια γράφει τον τίτλο του έργου της με μια συγκοπή: P-ILION. Θέλει άραγε να τονίσει τον ήλιο που περιέχει η λέξη; Πάντως το Πήλιο είναι παράγωγο της λέξης πηλός, που σημαίνει «χώμα μεθ’ ύδατος». Το P-ILION της Γουρζή αν και χοϊκό έργο θέλει να ψαύσει την αιωνιότητα. Γι’ αυτό και αποδύεται σ’ έναν αγώνα αποτύπωσης θραυσμάτων της αιωνιότητας. Της όποιας αιωνιότητας. Αυτής που δεχόμαστε και αυτής που απορρίπτουμε. Γιατί ως πήλινοι θέλουμε μιαν αιωνιότητα για απαντοχή…