Η χορογράφος Μαρία Παναγιωτοπούλου – Χορς (1921-2015) θεωρείται μια από τις κορυφαίες μορφές της παράδοσης των χορικών της αρχαίας τραγωδίας στη σύγχρονη ελληνική σκηνή.
Φέτος συμπληρώθηκαν, την 25η Μαρτίου (!), ανήμερα της εθνικής επετείου, 100 χρόνια από την γέννηση της Μαρίας Χορς. Έμελλε να είναι μια γυναίκα εθνικού περιεχομένου.
Σπούδασε στο τμήμα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα παρακολούθησε μαθήματα χορού στη Σχολή Γυμναστικής και Ρυθμικής της Κούλας Πράτσικα (1899-1984). Ως μέλος της ομάδας χορού της Σχολής Πράτσικα για πολλά χρόνια, η Μαρία Χόρς έλαβε μέρος στις περισσότερες από τις παραστάσεις της ομάδας από το 1938. Το 1940 λόγω του Β’ Παγκοσμίου πολέμου διακόπτεται η λειτουργία της σχολής και απ’ το 1943 επαναλειτουργεί ένας μικρός πυρήνας ως το 1955 στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Μετά την αποφοίτησή της από την Σχολή, η Χορς παρακολούθησε μαθήματα χορού στη Γαλλία με πολύ σημαντικούς χορογράφους: Harald Kreuzberg, Rosalia Chladek, Anna Sokolow, Mary Wigman κ.α.
Το 1950 ίδρυσε το τμήμα Ρυθμικής στο Λύκειο Ελληνίδων στο οποίο δίδαξε επί σειρά ετών και επιμελήθηκε τη χορογραφία παραστάσεών του σε διάφορα θέατρα. Από το 1964 και για 42 χρόνια δίδαξε εκφραστική κίνηση, χορό και αυτοσχεδιασμό στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Για δέκα χρόνια δίδαξε και στην Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Έχει, επίσης, διδάξει στην Σχολή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και στο “Εργαστήριο Υποκριτικής Τέχνης” του Αμφι-Θεάτρου του Σπύρου Ευαγγελάτου. Η πρώτη επαγγελματική δουλειά της στο αρχαίο δράμα έγινε το 1956 (χορικά για την Ιφιγένεια εν Ταύροις του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Αλέξη Δαμιανού) και το 1958 εγκαινίασε τη μακρά συνεργασία της με τον Αλέξη Μινωτή και το Εθνικό Θέατρο. Με το Εθνικό Θέατρο χορογράφησε πολλά θεατρικά είδη και όλες σχεδόν τις τραγωδίες, πολλές απ’ αυτές δύο και τρεις φορές σε διαφορετικές εκδοχές και με άλλους συνεργάτες. Η εργασία της αυτή αριθμεί περισσότερες από 50 παραγωγές αρχαίων τραγωδιών, αλλά και αρκετά έργα πρόζας. Οι τραγωδίες ανέβηκαν στην Επίδαυρο και σε άλλα αρχαία θέατρα στην Ελλάδα, και περιόδευσαν σε Ευρώπη, Αμερική, Καναδά, Κίνα, Ρωσία και Ιαπωνία.
Φωτ. Σπ. Στάβερης
Συνεργάστηκε, επίσης, με το Εμπειρικό Θέατρο του Αλέξη Μινωτή και της Κατίνας Παξινού, το Αρχαίο Αττικό Θέατρο του Αλέξη Δαμιανού, το Αμφι-Θέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου, το Θέατρο Ουτοπία, την Εθνική Λυρική Σκηνή και την Εταιρεία Θεάτρου Κρήτης.
Από τις εργασίες της στο εξωτερικό ξεχωρίζουν τρεις: Το 1961 υπέγραψε τα χορικά της Μήδειας του Κερουμπίνι, που ανέβηκε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου και στη συνέχεια στη Σκάλα του Μιλάνου, με τη Μαρία Κάλλας στον ομώνυμο ρόλο, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή και σκηνικά – κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη.
Αξίζει να σημειωθεί και μια σύμπτωση: 16 Σεπτεμβρίου 1977 «έφυγε» η Μαρία Κάλλας και 16 Σεπτεμβρίου 2015 η Μαρία Χορς.
Το 1963 χορογράφησε τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή στο Φεστιβάλ του Θεάτρου Vicenza του Palladio, (σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή) και το 1964 επιμελήθηκε τα χορικά της Μήδειας του Ευριπίδη που ανέβηκε στο ίδιο θέατρο με ιταλικό θίασο, σε διδασκαλία Κατίνας Παξινού.
Εκτός από το αρχαίο δράμα η Χορς επιμελήθηκε χορογραφικά πολλά έργα σημαντικών συγγραφέων του ελληνικού και παγκόσμιου ρεπερτορίου, που παρουσιάστηκαν από το Εθνικό Θέατρο. Μιλάμε για μία δουλειά από το 1956 έως το 1993.
Σταθμός στην πορεία της το γεγονός ότι χορογράφησε επί 42 χρόνια (1964-2006), τις Τελετές Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας. Στη μακρόχρονη σταδιοδρομία της συνεργάστηκε με όλους σχεδόν τους σημαντικούς καλλιτέχνες της σκηνής (σκηνοθέτες, ενδυματολόγους, σκηνογράφους, συνθέτες).
“Προμηθέας Δεσμώτης, 1963 στην Επίδαυρο. Η Μαρία Χορς (κάτω) με τους: Αλέξη Μινωτή, Ελένη Χατζηαργύρη, Γιάννη Χρήστου, Ανδρέα Παρίδη. Από τα theatrikaprogrammata.gr
ΧΟΡΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Ο τρόπος προσέγγισης που διάλεξε η χορογράφος για την κινησιολογική του σύνθεση και δημιουργία ήταν αρκετά καινοτόμος για την εποχή εκείνη. Στις χορογραφίες της ο χορός βιώνει το χώρο και αλληλεπιδρά άμεσα με την όλη εξέλιξη του δράματος δημιουργώντας ατομικά και όχι πάντοτε ως ομάδα μια ιδιαίτερη και προσωπική αντίληψη της κίνησης. Οι ρυθμοί και οι κινήσεις του δεν υπάγονται σε μια προκαθορισμένη εξωτερική νόρμα, αλλά εξαρτώνται από τη συγκίνηση και την εσωτερική ανάγκη του καλλιτέχνη. Ο τρόπος σύνθεσης της χορογράφου έρχεται σε συμφωνία με πολλές από τις αρχές και τις θεωρίες της Mary Wigman. Έτσι λοιπόν η άποψη της χορογράφου για τη χορογραφία του χορού στην αρχαία τραγωδία είναι ότι δεν πρέπει να δημιουργείται κάποια σύνθεση κωδικοποιημένων κινήσεων, αλλά οι μορφές και οι κινήσεις που χρησιμοποιούνται πρέπει να βγαίνουν βιωματικά από τις καθημερινές ιδιαίτερες για τον καθένα κινήσεις ή χειρονομίες, στα πάθη του, τον πανικό, την οργή ή τη χαρά του. Με βάση αυτό το ζωντανό υλικό μπορεί να αρχίσει η εργασία της αισθητικής οργάνωσης, της απαλλαγής από ότι περιττό, της ενοποίησης με βάση τα κριτήρια της χορογράφου, κάτι που θα προσδώσει στην κίνηση αξία και εκφραστική δύναμη. Ο/Η καλλιτέχνης κατέχεται από τις κινήσεις της ζωής της εποχής του και εκφράζει τη συμβολική τους εικόνα, και με αυτόν τον τρόπο η χορογραφία για το χορό προσδίδει στο σύνολο του έργου διαχρονικότητα. (βλ. Σοφία Παπαδοπούλου, Μ. Χορς, Άνθρωπος με μεγάλο πάθος και αγάπη για το χορό σε http://www.presspublica.gr/m-m-xors-anthropos-me-megalo-pathos-kai-agapi-gia-to-oro/).
Πρέπει να μην ξεχνάμε ότι η Μαρία Χορς είχε δασκάλα την Κούλα Πράτσικα, η οποία συμμετείχε στις Δελφικές Γιορτές που διοργάνωσε το ζεύγος Σικελιανού. Επηρεάζεται, λοιπόν, σίγουρα από τον τρόπο της Εύας Πάλμερ – Σικελιανού, αφού «η χορογραφία σε παραστάσεις αρχαίου δράματος του 20ού αιώνα αρχίζει ουσιαστικά με την Εύα Palmer – Σικελιανού… Η πρωτοποριακή ανάδειξη του άδοντος και ορχούμενου Χορού σε πρωταγωνιστή της σκηνικής παρουσίασης του αρχαίου δράματος έγινε στο πλαίσιο των δύο Δελφικών Εορτών – του 1927 και του 1930…» (Βλ. Φεσσά Ε., Η χορογραφία στο Αρχαίο Δράμα – Η προσφορά της Εύας Palmer – Σικελιανού, περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες, τεύχ. 93, σ. 23-30).
Προμηθέας Δεσμώτης, 1979 – Αρχείο Εθνικού Θεάτρου
Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΧΟΡΣ ΣΤΟΝ ΑΙΣΧΥΛΟ
Ενδεικτικά αναφερόμαστε στην εργασία της Χορς στον Αισχύλο.
Πρόκειται για τον πρώτο από τους τρεις μεγαλύτερους τραγικούς ποιητές, όπου ο χορός κατέχει μεγαλύτερο ρόλο σε σχέση με τον πιο περιορισμένο ρόλο του στα έργα του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Την εποχή του Αισχύλου, η τραγωδία παριστάνεται από έναν υποκριτή και τον Χορό, που συγκροτείται από δώδεκα μέλη. Γι’ αυτό στις πρώιμες αισχυλικές τραγωδίες, όπως τους Πέρσες, ο ηθοποιός συχνά διαλέγεται απευθείας με τον Χορό. Ο ίδιος ο ποιητής, προσθέτει δεύτερο υποκριτή. Με αυτό τον τρόπο αναδεικνύεται ο λόγος, αυξάνονται τα διαλογικά μέρη και μειώνονται σταδιακά τα χορικά. Στους Πέρσες, για παράδειγμα, ο Χορός έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Εκτεταμένη συμμετοχή του Χορού και στις «Ικέτιδες», όπου ο Χορός είναι ο πραγματικός πρωταγωνιστής, κυριολεκτικά στο προσκήνιο.
Η Χορς χορογράφησε τις εξής τραγωδίες του Αισχύλου για το Εθνικό Θέατρο (Κεντρική Σκηνή): Προμηθεύς δεσμώτης (1963), Ορέστεια: Αγαμέμνων (1965), Αγαμέμνων (1966), Ορέστεια: Αγαμέμνων (1967), Πέρσαι (1971), Προμηθεύς δεσμώτης (1974), Ικέτιδες (1977, 1978), Προμηθεύς δεσμώτης (1979).
Επίσης, η Μ. Χορς χορογράφησε τους Πέρσες για το “Εμπειρικό Θέατρο” Αλέξη Μινωτή (1984), και για το “Αμφι-Θέατρο” του Σπύρου Ευαγγελάτου τις Αισχύλειες τραγωδίες: Ευμενίδες (Επίδαυρος 1986), Χοηφόροι (Επίδαυρος 1987) και Ορέστεια (1990).
Ακόμα κι όταν μία τραγωδία ανέβαινε σε άλλη σκηνοθεσία, η Χορς φαίνεται πως έκανε μια καινούργια χορογραφία, προσαρμοζόμενη στα νέα δεδομένα (σκηνοθεσία, μουσική).
Σημειώνουμε ότι συνεργάστηκε για τις τραγωδίες του Αισχύλου με έξι συνθέτες, οι οποίοι είχαν διαφορετικές αντιλήψεις για την μουσική στην Αρχαία Τραγωδία. Πρόκειται για τους συνθέτες: Γιάννη Χρήστου (Προμηθεύς Δεσμώτης, 1963 – Ορέστεια: Αγαμέμνων, 1965), Στέφανο Βασιλειάδη (Πέρσες 1971), Μιχάλη Αδάμη (Προμηθεύς Δεσμώτης, 1974), Μίκη Θεοδωράκη (Ικέτιδες, 1977 – Ευμενίδες, 1986 – Χοηφόροι 1987), Γιώργο Κουρουπό (Προμηθεύς Δεσμώτης, 1979), Θόδωρο Αντωνίου (Πέρσες, 1984).
Υπάρχει πολύ δρόμος για την ανακάλυψη του τρόπου εργασίας της Χορς στο Αρχαίο Δράμα.
ΟΙ ΤΕΛΕΤΕΣ ΑΦΗΣ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗΣ ΦΛΟΓΑΣ
Είναι γνωστό ότι η Μαρία Χορς έχει συνδέσει το όνομα της με την τελετή αφής της Ολυμπιακής Φλόγας. Το 1936 στην πρώτη τελετή της Αφής συμμετείχε ως ιέρεια, υπό την καθοδήγηση της δασκάλας της Κούλας Πράτσικα, της πρώτης χορογράφου της τελετής της Αφής. Για σαράντα δύο χρόνια (1964-2006) η Χορς χορογραφούσε ανελλιπώς την τελετή προσθέτοντας συνεχώς καινούργια στοιχεία. Το όνομα της, λοιπόν, έχει δικαίως συνδεθεί άρρηκτα με την τελετή Αφής της Φλόγας.
Τα έτη 2000, 2002, 2004 και 2006 έχουμε την συνεργασία της Χορς με τον με τον μουσικό και συνθέτη Γιώργο Χατζημιχελάκη, η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο οργάνωσης και παρουσίασης των τελετών αφής και επρόκειτο σαφώς για μια πρωτοτυπία, καθώς για πρώτη φορά συνυπήρξαν ο χορός, η μουσική, και ο λόγος. Μέχρι αυτή τη συνεργασία τον ρυθμό στις ιέρειες έδινε η ίδια η Χορς με το τύμπανό της.
Η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου έγραψε για την δασκάλα της Μαρία Χορς.
«Ως χορογράφος και ως δασκάλα αυτοσχεδιασμού -υπήρξα μαθήτρια φανατική της Μαρίας Χορς στη σχολή θεάτρου του Ωδείου Αθηνών- γνώριζε με κάθε τρόπο να αποβάλλει ό,τι περιττό φορτώνουν η αγωνία της πρωτοτυπίας και οι καιροί και να συγκρατεί ό,τι ουσιώδες εντοπίζει η πνευματικότητα, το ένστικτο και η ποιητική σοφία του καλλιτέχνη. Ήξερε η Μαρία Χορς να επικεντρώνει πάντα το ενδιαφέρον της στο καίριο, να κάνει σημαντικό το φαινομενικά αυτονόητο , που θα πει, να δίνει νόημα στις μικρές κινήσεις των ποδιών ή της ψυχής μας. Ήξερε ν’ ακούει την αδιόρατη ανάσα που προηγείται μιας χειραψίας, ή ενός άλματος και ανάλογα να μπορεί πληρέστερα κι απ’ τον πιο δεινό ψυχαναλυτή να ερμηνεύει τον μυστικό κόσμο τού κάθε ηθοποιού, χορευτή, μαθητή της.
Δεν θα ξεχάσω κατά τη διάρκεια μιας άσκησης συγκέντρωσης στο μάθημα της εκφραστικής κίνησης, τον ιδιαίτερο εκείνο τρόπο με τον οποίο πλησίαζε και «ενεργοποιούσε» κάθε έναν μαθητή της. Άλλοτε μ’ έναν αιφνιδιασμό, άλλοτε μ’ ένα σκούντημα, άλλοτε με μια καθημερινή χειρονομία, κι άλλοτε με μια κίνηση άπειρης τρυφερότητας. Για κάθε έναν μαθητή κάτι ιδιαίτερο, που μυστικά μόνο εκείνη ήξερε πως αρμόζει στη ιδιοσυγκρασία, αλλά και στην ψυχική του κατάσταση τη δεδομένη στιγμή».
Η Μαρία Χορς είναι αναμφισβήτητα μια μεγάλη ελληνίδα του 20ού αιώνα, της οποίας η τεράστια προσφορά δεν έχει αποτιμηθεί ακόμα. Ας ελπίσουμε να μην την σκεπάσει η λήθη… Έχει ακόμα πολλά να μας διδάξει.
Η θέσπιση του εορτασμού δύο “νέων” Οικουμενικών Συνόδων, της 8ης και της 9ης, από τον μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ, συνιστά προφανώς μια αυθαιρεσία.Μια αυθαιρεσία εκκλησιολογική και λειτουργική.
Ξεκίνησε τον ...ιδιωτικό αυτό εορτασμό του, ο άγιος Πειραιώς, το 2014 και συνεχίζει ακάθεκτος και μόνος, αφού κανείς ιεράρχης της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν τον ακολουθεί στην πρακτική αυτή. Ποια η ανάγκη για την “ανακήρυξη” ως Οικουμενικών δύο Συνόδων των Βυζαντινών χρόνων, στις μέρες μας, όταν η Εκκλησία αιώνες τώρα δεν προέβη σ' αυτή την αναγόρευση; Καμία. Ποιο αίτημα προεβλήθη ώστε να έλθει στην επιφάνεια το θέμα; Κανένα.
Ή μάλλον υπάρχει ένα “αίτημα”, που έχει να κάνει με την ιδεοληψία ιεραρχών και πιστών τινων, τάχα και “αντι-οικουμενιστών”, στο οποίο πρέπει τα πάντα να υποταχθούν. Προκειμένου να καταδείξουμε τον παπισμό ως αίρεση, όλα τα μέσα είναι θεμιτά ή καλύτερα ακολουθείται το παπικό “ο σκοπός αγιάζει τα μέσα”. Ποια από τις Ορθόδοξες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες προέβαλε ανάλογο αίτημα επισήμως; Καμία απολύτως. Η Εκκλησία, αιώνες τώρα, αναγνωρίζει επτά Οικουμενικές Συνόδους και στη λειτουργική της ζωή (Τὰς ἑπτὰ Συνόδους τὰς τῶν Πατέρων, κατὰ διαφόρους καιροὺς συστάσας...). Τις μνημονεύει και τις υμνολογεί. Τις μνημονεύει όλες, αλλά μόνο τρεις τυγχάνουν ιδιαίτερου εορτασμού:
Η Α' Οικουμενική Σύνοδος (Κυριακή προ της Πεντηκοστής), η Δ' (την πρώτη Κυριακή μετά τις 13 Ιουλίου [13-19 Ιουλίου]) και η Ζ' (την πρώτη Κυριακή μετά τις 11 Οκτωβρίου [11-17 Οκτωβρίου]).
Οι υπόλοιπες δεν εορτάζονται πανηγυρικά από την Εκκλησία. Γιατί άραγε; Αυτό θα πρέπει ίσως να προβληματίσει σοβαρά τους σημερινούς παραδοσιοκράτες. Αφού, λοιπόν, αυτό συμβαίνει, πώς θα έρθουν κάποιοι σήμερα να εορτάσουν πανηγυρικώ τω τρόπω τις μηδέποτε ανακηρυχθείσες ως Οικουμενικές 8η και 9η; Θα το κάνουν βασιζόμενοι στην αρχή της αυθαιρεσίας, μη υπολογίζοντας την παράδοση και την πρακτική της Εκκλησίας.
Η Εκκλησία όρισε να εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Γρηγορίου Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης του Παλαμά την Β' Κυριακή των Νηστειών, ακριβώς λόγω της μεγάλης συμβολής του στην Σύνοδο που δικαίωσε τον Ησυχασμό. Και μάλιστα την τοποθέτησε την Κυριακή μετά την Α' Νηστειών, που γιορτάζουμε τον θρίαμβο των εικόνων, ήτοι της Ορθοδοξίας, ως συνέχεια αυτής. Αλλά φαίνεται πως στις μέρες μας αυτό δεν μας αρκεί. Και πρέπει να προσθέσουμε στην Κυριακή αυτή τον εορτασμό ολόκληρης της Συνόδου εκείνης, επειδή έτσι το θέλησε ο φίλτατος άγιος Πειραιώς.
Να θυμίσουμε εδώ τι έχει γράψει σχετικά ο π. Γεώργιος Μεταλληνός:
«Η μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά συμπίπτει με την 14η Νοεμβρίου. Η Σύνοδος όμως του 1368, η οποία διακήρυξε εις τον κόσμο την αγιότητα του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, λόγω των θαυμάτων τα οποία εποίει και όχι λόγω της παιδείας του, ούτε λόγω των συγγραμμάτων του, που είναι το υψηλότερο στην εποχή του επίτευγμα, αλλά και στην κορυφή συγχρόνως της αγιοπατερικής θεολογικής παραδόσεως, μετέφερε τη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά εις την Β΄ Κυριακή των Νηστειών. Είναι μία πράξις συμβολική και αποφασιστική, διότι η σημερινή ημέρα τιμάται από τους Ορθοδόξους όλου του κόσμου ως επέκταση και προέκταση της Κυριακής της Ορθοδοξίας».
Άρα, έρχεται τώρα ο μητροπολίτης Πειραιώς να διορθώσει την Εκκλησία που θέσπισε τη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά την Β’ Κυριακή των Νηστειών, προσθέτοντας και τον εορτασμό της «9ης Οικουμενικής Συνόδου»; Ο ίδιος ο Μητροπολίτης Πειραιώς αναγνωρίζει ότι η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος έθεσε αυτό το “αίτημα” στο αρχείο και δεν συζητήθηκε καν, όπως είχε προγραμματιστεί. Εκείνος, φυσικά, δεν μπορεί να το δεχθεί αυτό, και δρα μονομερώς. Αγνοώντας και περιφρονώντας (;) την Σύνοδο, στην οποία προσάπτει ...σκοπιμότητες.
Από κει και πέρα αρχίζει η αυθαιρεσία.
Σημειώνει ο Μητροπολίτης Πειραιώς σε σχετική για την «8η Οικουμενική Σύνοδο» εγκύκλιο του: «…θεωροῦμε ἀδήριτη ἀνάγκη τήν σύγκληση Πανορθοδόξου, Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου μέ τήν συμμετοχή ἁπάντων τῶν Ὀρθοδόξων Πατριαρχῶν, Ἀρχιεπισκόπων, Μητροπολιτῶν, Ἐπισκόπων,
Καθηγουμένων, Ἀρχιμανδριτῶν, Ἱερέων, Μοναχῶν καί λαϊκῶν θεολόγων, ἡ ὁποία θά ἀσχοληθεῖ συνοδικῶς μέ τό θέμα τῆς πανορθοδόξου ἀνακηρύξεως τῆς Συνόδου ἐπί Μ. Φωτίου ὡς τῆς Η΄ Ἁγίας καί Οἰκουμενικῆς Συνόδου».
Μα τι ανάγκη έχει ο άγιος Πειραιώς την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο; Αυτός προχώρησε μόνος του στην ανακήρυξή της «8ης Οικουμενικής Συνόδου». Και έφτιαξε και Ακολουθία, όπως και στην 9η και τα πάντα ετέλεσε μη λαμβάνοντας υπ’ όψιν την υπ’ ουρανόν Ορθοδοξία. Τις ακολουθίες για τον πανηγυρικό εορτασμό των δύο “νέων” Οικουμενικών Συνόδων συνέταξε – προφανώς τη προτροπή του αγίου Πειραιώς - ο μακαρίτης θεολόγος και πρωτοψάλτης Απόστολος Παπαχρήστος (αδελφός του Μητροπολίτου Αιτωλοακαρνανίας Κοσμά, κι αυτό δεν είναι άνευ σημασίας...). Οι ακολουθίες αυτές θα έπρεπε, όπως είναι η τάξις, να υποβληθούν προς έγκρισιν από την Ιερά Σύνοδο, τη εισηγήσει της αρμοδίας Συνοδικής Επιτροπής. Κάτι τέτοιο δεν έγινε βέβαια, διότι η όλη ιστορία στηρίζεται στην αυθαιρεσία. Η Σύνοδος πώς θα ενέκρινε κάτι που τελικά δεν ήλθε – και σωστά! - προς συζήτησιν στην Ιεραρχία. Αν ψαλεί η Ακολουθία της «9ης Οικουμενικής Συνόδου» του Αποστόλου Παπαχρήστου την Β’ Κυριακή των Νηστειών, υποτιμάται σαφέστατα η μνήμη του πρωτεργάτου της Συνόδου Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Αν είναι δυνατόν!...
Πρέπει να γίνει σαφές ότι το ζήτημα δεν έγκειται στην θεολογία αυτών των Συνόδων, η οποία φυσικά είναι Ορθόδοξη και αυτό δεν αμφισβητείται, αλλά στην τακτική του ...αντάρτικου, να καθιερωθούν αυτές ως «Οικουμενικές», ερήμην, μάλιστα, των λοιπών Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών. Σήμερα, Κυριακή Β' Νηστειών, 28 Μαρτίου 2021, ο άγιος Πειραιώς - μόνος αυτός - εόρτασε την 9η Οικουμενική Σύνοδο, με μια καινούργια αρχιερατική στολή! Φόρεσε πάνω του και την 8η και την 9η Οικουμενική Σύνοδο! Κατάσαρκα οι πατέρες των Συνόδων αυτών, αλλά το θέαμα μοιάζει σαν διαφήμιση του ...έργου που παίζεται σήμερα!
Η Ιερά Μητρόπολη Φθιώτιδος - επί μακαριστού Μητροπολίτου Νικολάου - διοργάνωσε στις 28 Νοεμβρίου 2015, μία επιστημονική Ημερίδα για τον Άγιο Απόστολο Ηρωδίωνα, εκ των Εβδομήκοντα, ο οποίος θεωρείται ιδρυτής της Εκκλησίας της Υπάτης και κατ’ επέκταση της Φθιώτιδος.
Η Ημερίδα είχε ως θέμα: «Ο Άγιος Ηρωδίων και η τιμή του στην Υπάτη και τον Ελλαδικό χώρο».
Αυτός είναι και ο τίτλος του τόμου με τα Πρακτικά, τον οποίο εξέδωσε στη συνέχεια η Μητρόπολη, προλόγισε ο μακαριστός Μητροπολίτης Φθιώτιδος Νικόλαος και επιμελήθηκε ο ομότιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δημήτριος Γόνης, ο οποίος είχε και την επιστημονική ευθύνη της Ημερίδας.
Με αφορμή τα "αναθέματα" κατά πάντων που εκφώνησαν και φέτος την Κυριακή της Ορθοδοξίας οι πρώην κληρικοί της Μητροπόλεως Πειραιώς,Άγγελος Αγγελακόπουλος και Ματθαίος Βουλκανέσκου, γράψαμε τα δέοντα στο Φως Φαναρίουεδώ κι εδώ.
Ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, ο πρώτος διδάξας τα αναθέματα (2012), μπορεί να μη τα εκφωνεί πια ο ίδιος – προφανώς για λόγους τακτικισμού – αλλά τα «έκγονά» του, δηλ. οι κληρικοί Αγγελακόπουλος και Βουλκανέσκου, συνεχίζουν απτόητοι στον δρόμο που εκείνος χάραξε.
Μόνο που πλέον, λόγω του Ουκρανικού, το πράγμα παίρνει άλλη διάσταση, καθώς οι Ρώσοι εκμεταλλεύονται, όπως είναι φυσικό γι’ αυτούς, την συγκεκριμένη πρακτική και διαλαλούν πως στην Ελλάδα αναθεματίζεται η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας και οι κοινωνούντες μετ’ αυτής.
Γράψαμε πωςτην ευθύνη για την κατάσταση που διαμορφώνεται σε επικοινωνιακό - και όχι μόνο - επίπεδο φέρει ακεραία ο Πειραιώς Σεραφείμ,ο οποίος θα έπρεπε να δώσει κάποια εξήγηση για τον «αποτειχισμένο» Αγγελακόπουλο και τον κληρικό του Ματθαίο Βουλκανέσκου.
Εξακολουθεί να …εξοπλίζει τους Ρώσους εναντίον της Εκκλησίας της Ελλάδος, στην οποία ανήκει, αλλά και εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο διατείνεται ότι σέβεται.
Ο Πειραιώς Σεραφείμ μας απάντησε με την ακόλουθη ανακοίνωση.
Είναι, πάντως, λυπηρό ότι η Διοικούσα Εκκλησία δεν μπόρεσε να αποτρέψει αυτές τις δυσάρεστες εξελίξεις, δηλ. την αποτείχιση του Αγγελακόπουλου και την προσχώρηση του Βουλκανέσκου στους Ρώσους. Τις ...εξέθρεψε και μετά κατέστησαν ανεξέλεγκτες. Η ευθύνη του αγαπητού αγίου Πειραιώς, αλλά και των άλλων μητροπολιτών που δεν κατόρθωσαν να συνετίσουν τους εν λόγω παραμένει.
Παρουσιάζουμε εδώ την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διάλεξη του Πρωτοπρεσβυτέρου του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτη Καποδίστρια, Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου Ι. Μητροπόλεως Ζακύνθου – Μάστερ Θεολογίας – Ποιητή, με θέμα: “ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ, ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΣ ΔΗΜΕΓΕΡΤΗΣ ΟΥΤΩΣ ή ΑΛΛΩΣ”.
Η Ιερά Μητρόπολη Ζακύνθου, μέσω του Μορφωτικού Κέντρου Λόγου “Αληθώς”, συνεισφέρει τον πνευματικό οβολό της στις επετειακές εκδηλώσεις για τη συμπλήρωση δύο πλήρων αιώνων από την Εθνεγερσία του 1821.
Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνεται μια δέσμη διαλέξεων, οι οποίες θα παρουσιασθούν διαδικτυακά, εξαιτίας των περιορισμών της πανδημίας, που ταλαιπωρεί την οικουμένη. Αξίζει όμως, έστω και δι’ αυτού του τρόπου, να προστεθεί η συμβολή της τοπικής Εκκλησίας στη συλλογική ιστορική Μνήμη των συνΕλλήνων, υπακούοντας μάλιστα στη συμβουλή του Γκαίτε: «Ο λαός που ξεχνάει την ιστορία του είναι υποχρεωμένος να την ξαναζήσει».
Οι διαλέξεις είναι οκτώ και θα αναρτώνται στο YouTube σταδιακά εντός του Μαρτίου και του Απριλίου 2021.
Σημειωτέον ότι όλες οι διαλέξεις φέρουν ως σήμα, πρωτότυπο spot, το οποίο παρήγαγε ο Ιωάννης Πορφύριος Καποδίστριας, Μουσειολόγος – επιμελητής παραγωγών και ειδικός συνεργάτης του "Αληθώς".
Το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, βρίσκεται στη Ζάκυνθο, στην ιστορική πλατεία του Αγίου Μάρκου.
Στο ισόγειο του κτιρίου στεγάζεται το μοναδικό Μαυσωλείο στην Ελλάδα, το οποίο από τις 17 Ιανουαρίου 1968, φιλοξενεί τα οστά τoυ εθνικού ποιητή της Ελλάδας, Διονυσίου Σολωμού και του Ανδρέα Κάλβου και της συζύγου του.
Το Μουσείο με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρας Ποίησης, 21 Μαρτίου, μας κάλεσε την περσινή χρονιά (2020) να ξεφυλλίσουμε διαδικτυακά τα αυτόγραφα του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού.
Φέτος, συνεχίζοντας τις εορταστικές δράσεις του για τη Διακοσιετηρίδα της Ελληνικής Eπανάστασης, ψηφιοποίησε και παρουσιάζει την πρώτη έκδοση του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού, τυπωμένη στο πολιορκημένο Μεσολόγγι το 1825.
Για πρώτη φορά δίνεται η δυνατότητα του ψηφιακού ξεφυλλίσματος όλων των σελίδων του ποιήματος. Το ιστορικό αυτό αντίτυπο εκτίθεται στη προθήκη με τη βιβλιοθήκη του εθνικού μας ποιητή, μαζί με άλλα προσωπικά αντικείμενά του.
Η έκδοση αποτελεί έκθεμα που συμπεριλαμβάνεται στην μεγάλη επετειακή ψηφιακή έκθεση του Μουσείου «Η Ελληνική Επανάσταση στο Μουσείο Σολωμού», δράση στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 200 χρόνια της Εθνικής Παλιγγενεσίας του 1821.
Αναμφίβολα, ο Σολωμός βρήκε στο άμεσο περιβάλλον του και ειδικότερα στον Μάτεσι και στον Τρικούπη, τη βοήθεια και την ενθάρρυνση που χρειαζόταν για να ολοκληρώσει τις διεργασίες που είχαν ξεκινήσει και που θα τον οδηγούσαν στην σαφή πλέον επιλογή να γίνει έλληνας (εθνικός) ποιητής. Ο Μάτεσις τον προτρέπει από το 1822: «Ως πότε, φίλε, η λύρα / θα στέκει σιωπηλή; / Να, του πολέμου ο κρότος / οπού την προκαλεί.» Η συνεργασία με τον Τρικούπη διαρκεί ως την άνοιξη του 1823. Τον Μάιο του 1823, μέσα σε έναν μόλις μήνα, ο Σολωμός θα γράψει τον Ύμνον εις την Ελευθερίαν, ένα ποίημα «εμπνευσμένο» και συναρπαστικό.
Η πρώτη έκδοσή του θα γίνει στο Παρίσι: το ελληνικό κείμενο και, αντικριστά, η γαλλική μετάφραση του Στανισλάς Ζυλιέν (Stanislas Julien) θα συμπεριληφθούν στο τέλος του δεύτερου τόμου της συλλογής των Δημοτικών τραγουδιών του Φοριέλ (Faurile), με ημερομηνία 1825. Το ποίημα θα προκαλέσει τον ενθουσιασμό του φιλέλληνα Σέρινταν (Charles Brinsley Sheridan) ο οποίος θα σπεύσει να αναλάβει την αγγλική μετάφρασή του, με την πεποίθηση ότι αυτή θα ωφελήσει την ελληνική επανάσταση. Η μετάφραση θα γίνει ταχύτατα και θα κυκλοφορήσει την ίδια χρονιά, το 1825, στον τόμο The Songs of Greece from the Romaic Text, τίτλο: «Dithyrambics to Liberty», κατ’ αναλογία με τον τίτλο της γαλλικής μετάφρασης «Dithyrambe sur la Liberté».
Ο Σολωμός δεν θα μείνει ευχαριστημένος με τις μεταφράσεις και θα αποφασίσει να επιμεληθεί ο ίδιος μια μετάφραση που δεν θα προδίδει το κείμενό του και που θα επιτρέψει να φιλοτεχνηθούν άλλες, καλύτερες ή και έμμετρες μεταφράσεις. Έτσι, την ίδια χρονιά το ποίημα τυπώνεται ξανά, αυτή τη φορά μέσα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, μαζί με μια πεζή ιταλική μετάφραση την οποία υπογράφει ο φίλος του ποιητή Γκαετάνο Γκρασέτι. Όλο το βιβλίο είναι αναμφίβολα καρπός της συνεργασίας του Σολωμού και του Γκρασέτι: η μετάφραση, το προλογικό σημείωμα και οι σημειώσεις του μεταφραστή. Η έκδοση χαρακτηρίζεται τρίτη, ακριβώς επειδή λαμβάνει υπόψη της τις δύο προηγούμενες εκδόσεις/μεταφράσεις, την γαλλική και την αγγλική: «Ύμνος εις την Ελευθερίαν, έγραψε Διονύσιος Σολωμός Ζακύνθιος, Τον Μάιον Μήνα 1823 / Ιnno alla Libertà, Dionisio Solomos da Zacinto scrisse, Il Mese di Maggio 1823. Volgarizzato in Prosa Italiana da G. Grassetti, Prof. di Lettere Italiane e Latine in Zante, Edizione III. Εν Μεσολογγίω, Εκ την Τυπογραφίας Δ. Μεσθενέως, 1825».
Η εκδοτική επιτυχία του Ύμνου θα βοηθήσει την ελληνική επανάσταση και την ευρωπαϊκή δικαίωσή της και, συγχρόνως, θα εξασφαλίσει στον Σολωμό την ταυτότητα του έλληνα εθνικού ποιητή. Χαρακτηριστικές είναι οι δύο πρώτες βιβλιοκρισίες που δημοσιεύονται στον ελλαδικό χώρο για τον Ύμνο, του Τρικούπη (Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος) και του Γεωργίου Ψύλλα (Εφημερίδα των Αθηνών).
Το χειρόγραφο του ποιήματος δεν σώζεται. Μόνον στο χειρόγραφο Ζακύνθου αρ. 12 βρίσκονται σκόρπιες επεξεργασίες μεμονωμένων στίχων και φυλάσσεται μεταξύ άλλων χειρόγραφων του εθνικού ποιητή μας στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων.
Ο Εθνικός Ύμνος ανθεί και φέρει κι άλλο αν σκεφτούμε ότι φέτος αποδίδεται για πρώτη φορά στη νοηματική γλώσσα, στην γλώσσα των Ελλήνων Κωφών και Βαρηκόων.
Επίσης, ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, σε μια σπάνια μουσική εκδοχή του Νικόλαου Χαλικιόπουλου-Μάντζαρου, παρουσιάστηκε από το ανδρικό φωνητικό σύνολο ΜΕΙΖΟΝ με αφορμή την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου. Μέσα από αυτή τη μεγάλη διαδικτυακή συναυλία, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών έδωσε την ευκαιρία σε όλους τους Έλληνες ανά τον κόσμο καθώς και σε ξένους θαυμαστές του ελληνικού πολιτισμού να γιορτάσουν μουσικά, όλοι μαζί, την Πέμπτη 25 Μαρτίου στις 8:30 μ.μ., αυτό το σπουδαίο γεγονός της Νεοελληνικής Ιστορίας.
Τη μουσική διεύθυνση είχε ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος, και την πιανιστική συνοδεία ο ζακυνθινός μαέστρος Στάθης Σούλης. Η «πολυφωνική» μελοποίηση του Ύμνου από τον Μάντζαρο, που ερμήνευσε το ΜΕΙΖΟΝ Ensemble μελετήθηκε και αποκαταστάθηκε επιστημονικά από τον Δρ Μουσικολογίας Κώστα Ζερβόπουλο.
Τέλος, η πρώτη επετειακή εκδήλωση της «Πρωτοβουλίας 1821-2021» στο εξωτερικό, αφιερωμένη στην Ελλάδα και στον βρετανικό φιλελληνισμό, πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο σε συνεργασία με την Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου (30-1-2021).
Την ορχήστρα διηύθυνε ο Sir Simon Rattle με σολίστ τον Λεωνίδα Καβάκο. Το πρόγραμμα περιλάμβανε το Κοντσέρτο για Βιολί του Μπεργκ και τη Συμφωνία Νο 9 – «Η Μεγάλη Συμφωνία» του Σούμπερτ.
Η συναυλία ξεκίνησε με την συμφωνική απόδοση του Ελληνικού Εθνικού Ύμνου, προς τιμήν της Ελλάδας και της επετείου της Επανάστασης και του βρετανικού φιλελληνισμού. Η εκδήλωση αυτή μαγνητοσκοπήθηκε στον ναό του Αγίου Λουκά, με όλα τα προστατευτικά μέτρα που επιβάλλονται λόγω
της πανδημίας.
Παραθέτουμε το απόσπασμα με τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδας.
