Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ ΤΟ 1966 (ΒΙΝΤΕΟ)

Πάτρα, 30 Νοεμβρίου 1966

Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄ αποβιβάζεται στο αεροδρόμιο του Αράξου, όπου τον υποδέχονται ο Πρωθυπουργός Στέφανος Στεφανόπουλος, ο Υπουργός Υγιεινής Αθανάσιος Γιαννόπουλος, ο Αυλάρχης Θεοδόσιος Παπαθανασιάδης και άλλοι επίσημοι. 

Αμέσως μετά την αποβίβασή του, ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄ επιθεωρεί άγημα ανδρών της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας, το οποίο αποδίδει τιμές. 

Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος προσέρχεται στον ιερό ναό του Αγίου Ανδρέα στην Πάτρα, όπου τυγχάνει θερμής υποδοχής από το συγκεντρωμένο πλήθος. 

Εισερχόμενος στον ναό, ο Βασιλιάς ασπάζεται το ιερό Ευαγγέλιο, το οποίο κρατά ο Μητροπολίτης Πατρών Κωνσταντίνος. 

Πιστοί ασπάζονται την κάρα του Αγίου Ανδρέα, η οποία είναι στην παλαιά λειψανοθήκη της, όπως ακριβώς επέστρεψε από την Ρώμη στις 26 Σεπτεμβρίου 1964. 

Ο Αρχηγός της ΕΡΕ Παναγιώτης Κανελλόπουλος ανάβει κερί και ασπάζεται την κάρα του Αγίου Ανδρέα. 

Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος ανταλλάσσει χειραψία με τον Π. Κανελλόπουλο και ασπάζεται την κάρα του Αγίου Ανδρέα. 

Στη συνέχεια, ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος, ο Στ. Στεφανόπουλος, ο Π. Κανελλόπουλος, ο Α. Γιαννόπουλος, ο Υπουργός άνευ Χαρτοφυλακίου Αναστάσιος Δρούλιας, ο Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης Δημήτριος Παπαδημητρίου, ο Θ. Παπαθανασιάδης, άλλοι επίσημοι και πλήθος πιστών παρακολουθούν τη δοξολογία, στην οποία χοροστατεί ο Μητροπολίτης Κωνσταντίνος. Πλήθος πιστών ασπάζονται την κάρα του Αγίου Ανδρέα. 

Μετά την ολοκλήρωση της δοξολογίας, ακολουθεί η λιτάνευση της κάρας και της εικόνας του Αγίου Ανδρέα στους κεντρικούς δρόμους της Πάτρας, η οποία διακόπτεται εξαιτίας καταρρακτώδους βροχής.

ΜΕ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ, ΤΟΥΣ ΑΓΓΕΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΘΕΝΟ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ

Ολοκληρώθηκε σήμερα, Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2019, το Συνέδριο με θέμα: "Οδυσσέας Ελύτης. Σαράντα χρόνια από την απονομή του Νόμπελ", που διοργάνωσαν το Μορφωτικό Γραφείο της Κυπριακής Πρεσβείας-Σπίτι της Κύπρου και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πραγματοποιήθηκε στο Σπίτι της Κύπρου, στο Σύνταγμα. 

Ανάμεσα στις σημερινές εισηγήσεις: 

- Ελένα Κουτριάνου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: Θεωρίας της Λογοτεχνίας - Συγκριτικής Γραμματολογίας Πανεπιστημίου Πελοποννήσου 

"Η μετατόπιση του ονείρου στη γραφική παράστασή του: Τα «σήματα-κοσμήματα» στο Σηματολόγιον και οι ρήσεις από τη Μαρία Νεφέλη"

- Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Ποιήτρια 

"Το καλοκαίρι ως μεταφορά στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη"

- Αντώνης Κωτίδης Ομότιμος Καθηγητής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Ιστορικός της Τέχνης

«Κατά δω θα πνεύσει μια αιωνιότητα»: ο Ελύτης και οι τύχες ενός κοσμοειδώλου 

- Χριστίνα Ντουνιά, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών 

"Αγγέλων όψεις στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη" 

- Χρήστος Νίκου Διδάκτωρ Συγκριτικής Φιλολογίας Sorbonne Université – Faculté des Lettres, Πρόεδρος της ελληνικής αντιπροσωπείας του Διεθνούς Πολιτιστικού Οργανισμού La Renaissance Française 

«Στηθήτω μία Παρθένος κατάστικτη φιλιών η αμώμητος»: η μορφή της Παναγίας στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη

Στην ποιητική, θα λέγαμε, εισήγησή της η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, μας μίλησε και μας μύησε στα σύμβολα και σημεία ενός προσωπικού κώδικα, μετωνυμίες αξιών, αλλά και όργανα μαγείας και αποκάλυψης τα στοιχεία του θέρους που επιστρατεύει ο Ελύτης προκειμένου να μιλήσει για το ορατό και το αόρατο, για το μυστήριο αλλά και για το έρεβος, για τη ζωή και το επέκεινα.
Είπε, μεταξύ άλλων, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου: 

"Το καλοκαίρι των Ελυτικών αξιών δεν τοποθετείται ημερολογιακά σε κάποιους μήνες, εγγράφεται μέσα σε κάποιες δυνατότητες των οποίων την ανάπτυξη προκαλεί. Είναι πολύ λιγότερο φυσικό και πολύ περισσότερο νοητό ή και μεταφυσικό. 

Με στέρεο άξονα το φως και μέσα από την μεσογειακή αίσθηση, ο Ελύτης ζήτησε να μιλήσει για τις πιο αυστηρές ή ακόμα και σκοτεινές έννοιες: Τη ζωή αλλά και τον θάνατο, την δικαιοσύνη αλλά και το άδικο, την ειρήνη αλλά και τον πόλεμο, την ελευθερία αλλά και την στέρησή της, τη χαρά αλλά και το πένθος. Χωρίς προκατάληψη, χωρίς δεσμεύσεις του παρελθόντος επεδίωξε,όχι την καταγραφή αλλά την δυναμική ανασύνθεση, όχι την άρνηση αλλά την νέα θέση να διατυπώσει. Σκοπός του: να συλλάβει και να πει έναν άλλο, δεύτερο κόσμο πού φτάνει πάντα πρώτος μέσα του. 

Αυτόν τον δεύτερο κόσμο, τον κεκαλυμμένο από την συνήθεια και την φθορά, θέλησε ο Ελύτης να αποκαλύψει, προβάλλοντας τα χαρακτηριστικά του, δομώντας από ψήγματα νέες επιφάνειες, αρθρώνοντας τις λέξεις του."

Στην εισήγησή της η Καθηγήτρια Χριστίνα Ντουνιά επιχείρησε μια αδρομερή καταγραφή της παρουσίας των «αγγέλων» στο έργο του Ελύτη. Από τους νεανικούς Προσανατολισμούς έως τα ώριμα Ελεγεία της Οξώπετρας, από τα «αγγελοποιημένα φάσματα κοριτσιών» και τις χαρμόσυνες «μηνύτριες» του φωτός έως τη βυζαντινή εικονοποιία και τους μυστικούς του ρομαντισμούς, οι άγγελοι του Ελύτη δεν αποτελούν διακοσμητικό στοιχείο μιας συμβολοποιημένης ωραιότητας, αλλά συμβάλλουν στην ερμηνεία και στη μελέτη της ποιητικής του. Η Χ. Ντουνιά μας έδωσε αντιπροσωπευτικά παραδείγματα από τα ποιήματα του Ελύτη, τα οποία εξέτασε σε συνδυασμό με τα δοκίμιά του, αλλά και με τις εικαστικές του συνθέσεις. 

Ο Δρ Συγκριτικής Φιλολογίας Χρήστος Νίκου, μας ανέλυσε πώς η Παρθένος αποτελεί ένα ιδιαίτερο σύμβολο τόσο στην ποίηση όσο και στις συνεικόνες (κολάζ) του Οδυσσέα Ελύτη. Αποστασιοποιημένος από την αυστηρότητα του χριστιανισμού, ο Ελύτης συνθέτει με τον λόγο του έναν κόσμο ο οποίος είναι «εξαποθρησκευμένος». Μέσα σε αυτόν τον κόσμο, η Παναγία, η οποία ξεφεύγει από το σχηματοποιημένο χριστιανισμό, γίνεται μια πολυσήμαντη μονάδα και αποτελεί για τον Ελύτη σύμβολο το οποίο μορφοποιεί την ποιητική του ιδέα: το πνευματικό στοιχείο (θρησκευτική διάσταση), το φυσικό στοιχείο (φύση) και η ελληνική αίσθηση δένονται αξεδιάλυτα. Η ανέγερση και η τοποθεσία της μικρής εκκλησίας του Ελύτη στη Σίκινο συνοψίζουν μάλιστα τις έννοιες αυτές. Ο ποιητής αξιοποιεί και εκφράζει όλη την ελληνική ποιητική φιλοσοφία και την εκκλησιαστική παράδοση, η οποία εμποτίζει την ελληνική ταυτότητα και γλώσσα. Μέσω της αποκαλυπτικής λειτουργίας, ο ποιητής ψάχνει να βρει το δρόμο που θα τον οδηγήσει στην κατανόηση του κόσμου μέσω των αισθήσεων και στην πραγμάτωση του μυστηρίου της ύπαρξης. Η βιβλική εικονοποιία και ιδιαιτέρως το σύμβολο της Παρθένου συμπεριλαμβάνει το δικαίωμα στην ομορφιά και την πληρότητα, την αγιοποίηση των αισθήσεων, τη διαρκή νεότητα, εν τέλει το δικαίωμα της ζωής.

"ΨΑΡΕΥΟΝΤΑΣ ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΘΑΛΑΣΣΑ" - ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΥΤΗ ΣΤΟ "ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ"

Το Μορφωτικό Γραφείο της Κυπριακής Πρεσβείας-Σπίτι της Κύπρου και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, διοργάνωσαν ένα σημαντικό Συνέδριο με θέμα: "Οδυσσέας Ελύτης. Σαράντα χρόνια από την απονομή του Νόμπελ". 

Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε το διήμερο 29-30 Νοεμβρίου 2019, στο Σπίτι της Κύπρου (Ξενοφώντος 2Α Σύνταγμα). 

Στο πλαίσιο του Συνεδρίου, την Παρασκευή 29 Νοεμβρίου, παρουσιάστηκε το Μουσικό Πρόγραμμα, «Ψαρεύοντας έρχεται η θάλασσα». Ο λυρισμός της ποίησης του Οδυσσέα Ελύτη μέσα από τη μουσική του Γιώργου Κουρουπού. 

Ακολουθεί το αναλυτικό πρόγραμμα του Μουσικοποιητικού Αναλογίου, που ενθουσίασε το κοινό. 

«ΨΑΡΕΥΟΝΤΑΣ  ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΘΑΛΑΣΣΑ» 

η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη 

με τη μουσική του Γιώργου Κουρουπού

▫-Τα παιδικά μου χρόνια …(απόσπασμα  από τον Μικρό Ναυτίλο)

♪- Τοσοδούλα τύχη (τραγούδι από Τα Ρω του Έρωτα )

▫- Δεν ξέρω πια τη νύχτα (ποίημα από τον Ήλιο  τον Πρώτο)

♪-Μονάχη κι έρημη (τραγούδι, Σαπφώ ανασύνθεση και  απόδοση Οδυσσέας Ελύτης)

♪-Ανέβαινε ψηλά η Πανσέληνος (τραγούδι, Σαπφώ ανασύνθεση και  απόδοση Οδυσσέας Ελύτης)

▫ -Συναυλία των γυακίνθων, Ι (ποίημα από τους Προσανατολισμούς)

♪-Ακόμα μια φορά (τραγούδι από τους Προσανατολισμούς)

♪-Γεγονός του Αυγούστου (τραγούδι από το Φωτόδεντρο)

▫-Η Πορτοκαλένια (ποίημα από τον  Ήλιο τον Πρώτο)

♪-Όλβια Ντόννα (τραγούδι από τους Προσανατολισμούς)

▫ Εχθές έχωσα κάτω απ΄ τη άμμο (Μυρίσαι το Άριστον ,ΙΧ  από τον Μικρό Ναυτίλο)

♪-Η Πεντάμορφη στον Κήπο (τραγούδι από τους Προσανατολισμούς)

▫ To Μονόγραμμα ,V

♪13/8 με αγάπη (σόλο πιάνο)

♪-Εαρινό Απόσπασμα (τραγούδι από τους Προσανατολισμούς)

▫-Αιθρίες ΧV (ποίημα από τους Προσανατολισμούς)

♪-Κατασταλαγμένη Μουσική (τραγούδι από τους Προσανατολισμούς)

♪-Τύχη (τραγούδι από τα Ρω του Έρωτα )

▫-Ναοί στο σχήμα τ’ ουρανού (ποίημα από το Άξιον Εστί)

-♪ Εμείς ψωμί δεν έχουμε (τραγούδι από τον Ήλιο τον Ηλιάτορα)

▫♪- Περασμένα Μεσάνυχτα (ποίημα από τα Ελεγεία της Οξώπετρας συνδυασμένο με μουσική)

♪-Τραγούδι της Μαρίας Νεφέλης (τραγούδι από τη Μαρία Νεφέλη)

▫- Δώρο Ασημένιο Ποίημα (ποίημα από το Φωτόδεντρο)

♪-Ψαρεύοντας έρχεται η Θάλασσα (τραγούδι από το Σηματολόγιον)

Τραγούδι: Δάφνη Πανουργιά, Χρήστος Κεχρής

Πιάνο: Γιάννης Τσανακαλιώτης

Απαγγελία: Ιουλίτα Ηλιοπούλου

Ο "ΑΓΙΟΣ ΖΕΝΕ", Ο ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΟΙ "ΠΙΣΤΟΙ" ΠΟΥ ΔΕΝ ΘΑ ΓΙΝΟΥΜΕ ΠΟΤΕ ΑΓΙΟΙ...

Πορτρέτο του Ζαν Ζενέ από τον Αλμπέρτο Τζιακομέτι

Π.Α. Ανδριόπουλος 

Ο Μάνος Χατζιδάκις στην προσωπική του μυθολογία – όπως την αποτυπώνει στο βιβλίο του «Ο καθρέφτης και το μαχαίρι» - συμπεριλαμβάνει και τον …κολασμένο γάλλο συγγραφέα Ζαν Ζενέ (1910-1986). Μόνο που για τον Χατζιδάκι ο Ζενέ δεν ήταν «κολασμένος», αλλά άγιος! 

Στο βιβλίο του δημοσιεύει την φωτογραφία του Ζενέ, υπομνηματίζοντάς την ως εξής: 

«Ο Άγιος Ζενέ. Του οφείλω ό,τι περιέχω ιερό. Να περιφρονώ τις συνήθειες των πολλών, τη λογική του κράτους και την «ηθική» των συγγενών μου. Να αγαπώ με πάθος τους κυνηγημένους, τους ανορθόδοξους και τους αναθεωρητές. Με πιάνει θλίψη που άργησα να τον γνωρίσω κι έτσι δεν μπόρεσα να γίνω κι εγώ ένας Άγιος. Έμεινα απλώς πιστός». 

Ο Χατζιδάκις φιλοδοξούσε να φτιάξει ένα έργο πάνω σε πρόζες του Ζαν Ζενέ. Δεν ξέρω αν υπάρχουν σχέδια του, αλλά τέτοιο έργο δεν μας …βρήκε ποτές. 

Προφανώς ο Χατζιδάκις ονομάζει και θεωρεί τον Ζενέ «άγιο», επηρεασμένος από τον πατέρα του υπαρξισμού Ζαν Πολ Σαρτρ, ο οποίος στο περίφημο δοκίμιο του «Αγιος Ζενέ, θεατρίνος και μάρτυρας» (1952), διεκήρυξε την «αγιότητα» του ομοτέχνου του τοποθετώντας τον στα υψίπεδα της λογοτεχνικής ζωής. Εκείνος όμως διαφωνούσε: «Είμαι παιδεραστής. Είμαι κλέφτης». 

Είναι καταπληκτικό το γεγονός ότι ο Ζενέ, όταν διάβασε τον Αγιο Ζενέ, ομολόγησε ότι ένιωσε «ένα είδος αηδίας. Ο Σαρτρ με ξεγύμνωσε... Ενιωθα σχεδόν ανίκανος να συνεχίσω να γράφω… Το βιβλίο του επέφερε ένα είδος ψυχολογικής κατάπτωσης». Και πώς αλλιώς; Αφού ο Ζενέ ήθελε να μείνει «κολασμένος» και «αιρετικός» κι όχι εξαγιασμένος και άρα …ακίνδυνος.

Διαβάζοντας το κείμενο του «Το παιδί εγκληματίας», από τις εκδόσεις «Άγρα», στην θαυμάσια μετάφραση του Σπύρου Γιανναρά, συνειδητοποιώ όλο και περισσότερο πως αυτός ο ιδιοφυής και περιθωριακός είχε μια συντριπτική αλήθεια μέσα του. Δύσπεπτη για μας τους κοινούς θνητούς… 

Γράφει, φερ’ ειπείν, στο εν λόγω κείμενο: «Μη θεωρείτε, κύριοι, κυρίες και δεσποινίδες πως αρκεί να σκύψετε με έγνοια, επιείκεια, κι ενδιαφέρον γεμάτο κατανόηση πάνω στην παιδική εγκληματικότητα για να κερδίσετε δικαιωματικά, την αφοσίωση και την ευγνωμοσύνη τους: θα έπρεπε να ενσαρκώνετε αυτή την παιδική ηλικία, θα έπρεπε να ενσαρκώνετε κι εσείς το έγκλημα, και να το καθαγιάζετε με μια εξαιρετική ζωή, διαθέτοντας, δηλαδή, το θάρρος να έρθετε σε ρήξη με την παντοδυναμία του κόσμου». 

Και πιο κάτω μας τα λέει εξίσου χύμα: «Δεν έχετε όμως τη δύναμη που χρειάζεται για να δοθείτε ολοκληρωτικά στην αρετή, ούτε όμως και για να δοθείτε ολοκληρωτικά στο Κακό. Κηρύττετε τη μία και αποκηρύσσετε το άλλο, ενώ επωφελείστε από αυτό». 

Το κείμενο του Ζενέ είναι σκάνδαλο και για σήμερα, καθώς οι άνθρωποι μοιάζουν ανίκανοι τόσο για την αρετή όσο και για το κακό. Είναι ικανοί μόνο για τη σύμβαση που τους εξασφαλίζει την επιβίωση. 

Γι’ αυτό – όπως είπε κι ο Χατζιδάκις – θα παραμείνουμε «πιστοί» και δεν θα γίνουμε άγιοι…

ΤΡΙΑ ΚΟΛΑΖ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΛΒΟ ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ

Τρία κολάζ, εμπνευσμένα από τους στίχους του Ανδρέα Κάλβου, δια χειρός π. Παναγιώτη Καποδίστρια, προστέθηκαν στην Έκθεση Εκδόσεων για τον Ποιητή, που πραγματοποιείται στην Αίθουσα Νιάρχου του Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων (Βιβλιοθήκη - δεύτερος όροφος), στα πλαίσια των εορτασμών του "Έτους Κάλβου 2019" για την συμπλήρωση 150 χρόνων από τον θάνατό του. 

Η έκθεση θα είναι ανοιχτή έως 6/12, τις ώρες λειτουργίας του Μουσείου.

Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΛΤΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΤΗΝ "ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ" ΤΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΣΕΡΜΕΤΗ

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Τριαντάφυλλος Σερμέτης, Ἀπελπισία. Ἡ ὑπαρκτική ἀστοχία τοῦ ἀνθρώπου νά Εἶναι, ἐκδόσεις Ἁρμός, Ἀθήνα 2019, σελ. 201 

Ἀφόρμηση γιά τήν ἔρευνα, καρπός τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ τό παρόν βιβλίο, ἔλαβε ὁ συγγραφέας ἀπό τό ἔργο «Ἀσθένεια πρός θάνατο» τοῦ Σαῖρεν Κίρκεγκωρ. Στόν Δανό φιλόσοφο θά ἀνατρέξουν ἀργότερα, ἄν καί μέ διαφορετική ὀπτική, ἀσφαλῶς ὄχι θεολογική, τόσο ὁ Μάρτιν Χάϊντεγκερ, ὅταν θά μιλήσει γιά τήν «ὕπαρξη τήν ἐριμμένη ἐν τῷ κόσμῳ» (Ἀπελπισία, σσ. 36-38), ὅσο καί ὁ Ζάν-Πώλ Σάρτρ ὁ ὁποῖος περιγράφει τήν τραγικότητα τῆς ὕπαρξης, στόν ἀγώνα της γιά τήν ὁλοκλήρωση τῆς ἐλευθερίας (Ἀπελπισία, σσ. 42-45). Μέ τό βιβλίο τοῦ Κίρκεγκωρ θά προσθέσω ὅτι διαλέγεται καί τό πρώιμο δοκίμιο Στό ἀπόγειο της ἀπελπισίας τοῦ Ἐμίλ Σιοράν, γιά τόν ὁποῖο «ὅσοι ἔχουν πληγεῖ ἀπό τήν ἀπελπισία ἀντιμετωπίζουν τήν ζωή, μέ τήν ἴδια νοσταλγία πού νιώθει κάποιος γιά ἕνα χαμένο ἰδανικό» (Sur les cimes du désespoir, Gallimard, Paris 1995, σσ. 49-50). 

Πολύ γενικά θά σημειώσω ὅτι ἄν καί γιά τούς τρεῖς ἀναφερθέντες διανοητές ἀφετηρία λίγο-πολύ ἀποτελεῖ τό βιβλίο τοῦ Κίρκεγκωρ, ὡστόσο ὑπάρχει μία βασική διαφορά: στόν Δανό φιλόσοφο τό ἐγώ ἀνακαλύπτει τρόπον τινα τήν πίστη στόν Θεό καί ἔτσι ἡ ἀπελπισία δέν εἶναι ἀνίατη. 

Ἐρχόμενος τώρα στό βιβλίο τοῦ Τρ. Σερμέτη, θά παρατηρήσω κατ’ ἀρχάς ὅτι ἡ ἀπελπισία συσχετίζεται μέ τό πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου καί σέ γενικές γραμμές μπορεῖ νά θεωρηθεῖ ὡς ὀντολογικό/μεταφυσικό ἀλλά καί γνωσιοθεωρητικό μέγεθος. Ἐπειδή ὅμως ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά συγκροτήσει τήν ὕπαρξή του κατά τρόπο ἑνικό, ψυχοσωματικά, δηλαδή πνευματικά, «ἀποτυγχάνει νά εἶναι ὁ ἑαυτός του» (Ἀπελπισία, σ. 104). Ὁ ἄνθρωπος, συντιθέμενος ἀπό σῶμα καί ψυχή, γίνεται μία συγκεκριμένη ὕπαρξη. Ἀντιθέτως, ὁ ἀφηρημένος ἑαυτός εἶναι ἐκεῖνος πού παραμένει στό μηδέν: ἀκριβῶς τό νά μήν θέλει ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι συνιστᾶ τήν ἀπελπισία (πβ. Ἀπελπισία, σ. 66). Ἐπισημαίνει δέ σχετικά ὁ συγγραφέας ὅτι «ὁ ἄνθρωπος θέλει νά εἶναι ὅ,τι δέν εἶναι, ἐπειδή ἀρνεῖται νά εἶναι αὐτό πού εἶναι» (Ἀπελπισία, σ. 68). Μάλιστα ἡ ὕπαρξη πού δέν θέλει νά εἶναι ὁ ἑαυτός της χαρακτηρίζεται ὡς «ἀλλοτριωμένη» (Ἀπελπισία, σ. 80). Ἔτσι ὁ εὐρύτατα χρησιμοποιημένος στήν κοινωνιολογία ὅρος ἀποκτᾶ ἐδῶ ἕνα κατ’ ἐξοχήν ὀντολογικό περιεχόμενο. 

Ἀκριβῶς στήν ὀντολογική προσέγγιση τῆς ἀπελπισίας, ὁ ἄνθρωπος ἀστοχεῖ νά μεταφέρει τήν ἀπειρότητα στήν αἰσθατότητα/περατότητα, πρᾶγμα πού ὁδηγεῖ σέ μία «διάρρηξη τῶν σχέσεων τοῦ μεταφυσικοῦ καί τοῦ μή μεταφυσικοῦ» (Ἀπελπισία, σ. 105). Ἔτσι ἡ ἀδυναμία συγκεκριμενοποίησης τῆς ἀπειρότητας συνεπάγεται, κατά τόν συγγραφέα, τόν τρόμο τοῦ ἀνθρώπου γιά τό ἄγνωστο: «Τοῦ εἶναι δύσκολο νά ἀποσπαστεῖ ἀπό τήν αἰσθητή πραγματικότητα, προκειμένου νά ἐνατενίσει τό ἄπειρο. Ὁ ἄνθρωπος αὐτός ἀπελπίζεται, καί ἡ ἀπελπισία του συνίσταται στό νά ἀρνεῖται τόν ἴδιο του τόν ἑαυτό» (Ἀπελπισία, σ. 109). Κάτι ἀντίστοιχο συμβαίνει στόν ἄνθρωπο καί στήν σχέση τῆς ἀπόγνωσης μέ τό ἄπειρο: «Δέν ἐμπιστεύεται γνωσιολογικά ὅτι ὑπάρχει κάτι πού τόν ὑπερβαίνει. Ἡ ἔλλειψη ἐμπιστοσύνης εἶναι δηλωτικό τῆς ἔλλειψης ἐλπίδας καί γιά τοῦτο κάνει τήν ἐμφάνισή της ἡ άπόγνωση» (Ἀπελπισία, σ. 161). Ἡ συνέπεια αὐτῆς τῆς ἀστοχίας εἶναι τό γεγονός ὅτι γιά τόν ἄνθρωπο, ἰδιαιτέρως δέ τόν σύγχρονο, «δέν ὑπάρχει ἄλλος προορισμός πέρα ἀπό τήν πραγματικότητα» (Ἀπελπισία, σ. 111). Θά ἔλεγα ὅτι, παρά ὁρισμένες ἐξαιρέσεις, στό «ἐδῶ καί τώρα» κινεῖται ἡ σκοποθεσία ὄχι μόνο τοῦ ἁπλοῦ καθημερινοῦ ἀνθρώπου ἀλλά καί τῆς ἐπιστήμης, καί σήμερα ἀκόμη περισσότερο. Αὐτή ἡ παράδοση τοῦ ἑαυτοῦ στόν ὑλικό κόσμο παράγει τήν ἀπελπισία, ἔστω κι ἄν ἡ ἀπελπισία δέν εἶναι ἐμφανής ἐξωτερικά, καθόσον τήν ἴδια στιγμή ὁ ἴδιος αὐτός ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ «νά ἀνέρχεται κοινωνικά, νά γίνεται ζηλευτός» (Ἀπελπισία, σ. 82). Ἔτσι μπορεῖ νά μιλήσει κανείς γιά τήν «πνευματική νέκρωση πού συνιστᾶ ἕνα πραγματικό θάνατο» (Ἀπελπισία, σ. 94), ἔστω κι ἄν αὐτός δέν εἶναι ὁ βιολογικός: τό ἀνεπίγνωστο τῆς ἀπελπισίας ἀποτελεῖ τελικά καί τήν χειρότερη μορφή της. Στήν περίπτωση αὐτή ὁ ἄνθρωπος ἀποδίδει κατά κανόνα στόν ἐξωτερικό κόσμο τήν αἰτία τῆς ἀπελπισίας του καί ὄχι στόν ἑαυτό του (πβ. Ἀπελπισία, σ. 119). Ὅμως, ἀκόμη κι ἄν προσδιορίσει τήν αἰτία τῆς ἀπελπισίας του, παραμένει ἐγκλωβισμένος στόν ὑλικό κόσμο. Γιά τήν καλύτερη κατανόηση τῶν ζητημάτων, μπορεῖ νά προστεθεῖ στήν συζήτηση καί ἡ ἐπισήμανση τοῦ συγγραφέα σχετικά μέ τήν διαφορά μεταξύ τῆς ἀπελπισίας καί τῆς ἀπόγνωσης: «Βρίσκεται κάποιος σέ ἀπόγνωση ὅταν δέν ἔχει γνώση ἤ συνείδηση ἑνός γεγονότος πού ταλανίζει τόν ἑαυτό του. Ἀντίθετα, ἡ ἀπελπισία προέρχεται ἀπό τή μή ἐλπίδα γιά κάποιο γεγονός πού εἶναι σέ γνώση τοῦ ὑποκειμένου, ἀλλά δέν ἔχει τή δυνατότητα νά ἀνταποκριθεῖ» (Ἀπελπισία, σσ. 157-158). Παρενθετικά θά σημειώσω ὅτι στήν σκέψη τῶν ἁγίων, ὅπως ἐνδεικτικά τοῦ Σεραφείμ τοῦ Σαρώφ, τοῦ Ἰωάννου τῆς Κροστάνδης καί τοῦ Σωφρονίου τοῦ Ἔσσεξ, οἱ ὁποῖοι ἦρθαν σέ ἐπαφή μέ ἀνθρώπους πράγματι ἀπελπισμένους, ἡ ἀπελπισία καί ἡ ἀπόγνωση θεωροῦνται ὡς ἀσθένειες τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου, χρησιμοποιοῦνται περίπου ὡς ταυτόσημες, ἐνῶ νοηματοδοτοῦνται μέ ὅρους ὑπαρκτικούς/ σωτηριολογικούς.

Ἐπανερχόμενος στόν Κίρκεγκωρ καί κυρίως στήν θεώρηση τῆς ἀπελπισίας ὡς ἀσθένειας, ὁ συγγραφέας παρέχει τήν διευκρίνιση ὅτι ἡ ἀπελπισία εἶναι «μία ἀρρώστια πού δέν προσβάλλει τόν ἄνθρωπο κάποια στιγμή στό παρελθόν καί χρειάζεται κάποιου εἴδους θεραπεία στόν πραγματικό κόσμο. Δέν εἶναι ὅμοια μέ μιά ὁποιαδήποτε σωματική ἤ ψυχική ἀρρώστια σύμφωνα μέ τήν ὁποία ὁ ἀσθενής θά ἀπευθυνθεῖ στούς ἀνάλογους γιατρούς γιά νά τίς θεραπεύσει». (Ἀπελπισία, σ. 52). Ἐπειδή ὅμως εὔλογα θά διερωτηθεῖ κανείς ἄν ἡ ἀπελπισία εἶναι καί ψυχολογικό πρόβλημα, θά προσθέσω ὅτι, κατά τόν Τρ. Σερμέτη, «ἡ ψυχολογία ἀντιμετωπίζει ἐπιφανειακά τό πρόβλημα, γιά τόν ἁπλούστατο λόγο ὅτι ὅσο ἡ ἀπελπισία γίνεται πιο συνειδητή, τόσο αὐξάνεται• αὐξάνεται, διότι παραμένει στήν ἀνάλυσή της στό ἐπίπεδο τοῦ μή μεταφυσικοῦ ἑαυτοῦ … Ἡ ψυχολογία παραμένει στό γνωστικό καί βουλητικό ἐπίπεδο, δίχως νά ἐμβαθύνει στό μεταφυσικό πεδίο, ἔχοντας ἀδυναμία νά δείξει τή διαλεκτική σχέση τῆς ὕπαρξης μέ τό ἄπειρο» (Ἀπελπισία, σσ. 97-98). Ἔτσι ἡ ἀπελπισία δέν ἀνήκει στά ψυχολογικά προβλήματα γιά τά ὁποῖα μάλιστα προβλέπεται καί φαρμακευτική ἀγωγή. Δέν μπορῶ παρά νά συμφωνήσω μέ τήν ὅλη προσέγγιση τοῦ συγγραφέα. 

Ἐξ ἄλλου, στό σημεῖο αὐτό, καί γιά τήν ἀκρίβεια τοῦ πράγματος, θά προσθέσω ὅτι ὁ εὑρισκόμενος σέ ἀπελπισία ἄνθρωπος ἐνδέχεται νά καταφύγει στήν θρησκεία (πβ. Ἀπελπισία, σ. 112). Ἀλλά ἐάν αὐτή ἡ καταφυγή στήν θρησκευτική πίστη δέν ἔχει ἕνα ὀντολογικό περιεχόμενο, δηλαδή δέν προέρχεται ἀπό τήν κατανόηση τῆς ἀπελπισίας ὡς προβλήματος τῆς ὕπαρξης, τότε δέν μπορεῖ νά εἶναι αὐθεντική. Ὅταν ὁ Χριστός χαρακτηρίζεται ὡς «ἡ ἐλπίς τῶν ἀπελπισμένων» (βλ. σχετικά G.W.H. Lampe, A Patristic Greek Lexicon, Oxford University Press, Oxford 1961, σ. 181), ἡ ἀπελπισία ἔχει σαφῶς ὀντολογικό/σωτηριολογικό περιεχόμενο. Ἐδῶ οἱ «ἀπελπισμένοι» εἶναι οἱ διακινδυνεύοντες τήν ὕπαρξή τους καί τήν σωτηρία τους, ἐπειδή ἐξαντλοῦν τήν ὕπαρξή τους στούς ὅρους τῆς ὑλικῆς πραγματικότητας. Γιά νά εἶμαι πιό ἀκριβής, τό πρόβλημα δέν εἶναι ἡ ὑλική πραγματικότητα αὐτή καθ’ ἑαυτήν, στήν ὁποία οὕτως ἤ ἄλλως ζοῦμε καί ἐπιβιώνουμε, ἀλλά τό νά ἐξαντλοῦμε τό νόημα τῆς ὕπαρξής μας σ’ αὐτήν. 

Παράλληλα, καί μέ ἀφορμή τήν ἀναφορά στήν θρησκευτική πίστη, θά μποροῦσε νά διερωτηθεῖ κανείς ἄν ὁ Χριστός, ὡς ἄνθρωπος, δοκίμασε καί Αὐτός τήν ἀπελπισία, ἰδιαίτερα στόν γνωστό λόγο Του: «Θεέ μου, Θεέ μου, ἵνα τι μέ ἐγκατέλιπες;» (Ματθ.27,46 καί Μᾶρκ.15,34). Δέν εἶναι βέβαια τοῦ παρόντος μία ἀναλυτική ἑρμηνευτική ἀναφορά στήν διατύπωση αὐτή, ἀλλά πολύ ἁδρομερῶς θά ἀνατρέξω στήν προσέγγιση πού ἐπιχείρησε ὁ Νικολάε Στάινχαρτ στό βιβλίο του «Ἡμερολόγιο τῆς εὐτυχίας»: «Ἐάν ὁ Χριστός ἦταν, ἔστω καί γιά λίγο, ἀπαθής πάνω στόν σταυρό, ἄν δέν εἶχε δοκιμάσει ἐξ ὁλοκλήρου τήν ἀνθρώπινη ἀπελπισία, τότε τό γεγονός πού διαδραματίστηκε στόν Γολγοθά δέν θά ἦταν (γιά κάποιους φιλοσόφους καί ἱερεῖς) αἰτία νά σκοντάψουν, ἀλλά ἕνα ἁπλό ‘’σενάριο’’, μιά ‘’ἐθιμοτυπία’’ ἀποδεκτή καί ἐδώδιμη» (ἑλλ. μετ. Ν. Κουκοβίνος, ἐκδ. Μαΐστρος, Ἀθήνα 42019, σσ. 74-75). Ὁπωσδήποτε ἡ διατύπωση αὐτή ἐλέχθη ἀνθρωποπαθῶς, ἀφοροῦσε δηλαδή τήν ἀνθρωπίνη φύση τοῦ Χριστοῦ. Ὑπό ὁρισμένη ὀπτική, πού ἀφορᾶ γενικότερα τόν ἄνθρωπο καί μάλιστα τῆς ἐποχῆς μας, τό ἐρώτημα μπορεῖ νά τεθεῖ ἀντίστροφα, ἀλλά πάντοτε ὑπαρκτικά, καθόσον σήμερα ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἐγκαταλείψει τόν Θεό, ὄχι κατ’ ἀνάγκην ἀμφισβητώντας τήν ὕπαρξή Του, ἀλλά ἀπό ἀδιαφορία. 

Σέ γενικές γραμμές, θά ἔλεγα λοιπόν ὅτι στό βιβλίο τοῦ Τρ. Σερμέτη ἡ ἀπελπισία ἔχει ὀντολογικό περιεχόμενο. Προσδιοριζόμενη ὡς ἀπώλεια τῆς ἐλπίδας, θά πρέπει νά ἑρμηνευθεῖ ὡς αἰτία τῆς διαρρήξεως τῆς σχέσης μεταξύ τοῦ μεταφυσικοῦ καί τοῦ μή μεταφυσικοῦ (πβ. Ἀπελπισία, σ. 169). Ἀσφαλῶς πρόκειται γιά μία κατάσταση ἀδυναμίας, πόνου καί παθητικότητας, τά ὁποῖα θά ὑπερβεῖ κανείς ὅταν ἀρχίσει νά συνειδητοποιεῖ τόν μεταφυσικό του ἑαυτό.

Ομιλία του Δ. Μπαλτά κατά την παρουσίαση του βιβλίου Απελπισία στην Αθήνα, στο βιβλιοπωλείο ΑΡΜΟΣ (22 Νοεμβρίου 2019). 

ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ "ΕΠΙ ΤΑ ΟΡΗ ΤΑ ΑΡΑΡΑΤ"

Το βίντεο της εκδήλωσης "Επί τα Όρη τα Αραράτ", που διοργάνωσε και παρουσίασε το Καλλιτεχνικό Σύνολο «Πολύτροπον» (υπεύθυνος: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος), την Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2019, στην Μουσική Βιβλιοθήκη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Μια συναυλία αρμενικής και ελληνικής μουσικής, αφιερωμένη στον Αρχιμανδρίτη Κομιτάς (1869-1935), ο οποίος θεωρείται ο θεμελιωτής της νεότερης κλασικής αρμενικής μουσικής.

Άννα Γαζαριάν και Δάφνη Πανουργιά, τραγούδι.
Μάριος Καζάς, πιάνο.
Ομιλητές: Γιώργος Βλαντής και Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος. 

ΕΝΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΥΤΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Το Μορφωτικό Γραφείο της Κυπριακής Πρεσβείας-Σπίτι της Κύπρου και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, διοργανώνουν Συνέδριο με θέμα: "Οδυσσέας Ελύτης. Σαράντα χρόνια από την απονομή του Νόμπελ". 

Το Συνέδριο θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 29 Νοεμβρίου 2019, ώρα 16:00- 20:30 και το Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2019, ώρα 09:30-14:00, στο Σπίτι της Κύπρου (Ξενοφώντος 2Α Σύνταγμα).

Την Παρασκευή 29 Νοεμβρίου 2019, στην έναρξη του Συνεδρίου χαιρετισμό θα απευθύνουν: 

ο Πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Κυριάκος Κενεβέζος, ο Πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας-Παπυρολογίας, κ. Αμφιλόχιος Παπαθωμάς και η Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων, ποιήτρια, δοκιμιογράφος, δρ Τασούλα Καραγεωργίου. 

Στο πλαίσιο του Συνεδρίου και ώρα 19:30 θα πραγματοποιηθεί το Μουσικό Πρόγραμμα, «Ψαρεύοντας έρχεται η θάλασσα». Ο λυρισμός της ποίησης του Οδυσσέα Ελύτη μέσα από τη μουσική του Γιώργου Κουρουπού. 

Τραγούδι: Δάφνη Πανουργιά, Χρήστος Κεχρής. 

Πιάνο: Γιάννης Τσανακαλιώτης. 

Απαγγελία: Ιουλίτα Ηλιοπούλου. 

Η είσοδος θα είναι ελεύθερη. 

Στους συμμετέχοντες στο Συνέδριο θα δοθεί πιστοποιητικό παρακολούθησης.

Ακολουθεί το αναλυτικό πρόγραμμα του Συνεδρίου.

Programma Elytis Synedrio 29 -30 Noe 2019 by Anonymous ImXmXLB0J on Scribd

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΛΑΝΤΗΣ: Η αρμενική παράδοση και ο αρχιμανδρίτης Κομιτάς

Του Γιώργου Βλαντή
Διευθυντού του Συμβουλίου των Χριστιανικών Εκκλησιών της Βαυαρίας

Όταν πήγα στην Αρμενία, πρώτη μου αίσθηση ήταν αυτή ενός κόσμου στις εσχατιές της οικειότητας, μιας χώρας όπου η ανατολή είναι ακόμη κατανοητή, φίλια και απολαύσιμη, είναι δηλαδή ακόμη καθ᾽ ημάς. Ο αρμενικός πολιτισμός μού φάνηκε πως αρθρώνεται στον τόπο, αλλά και με τον τρόπο των συνόρων, με τις κορυφώσεις, τις αγωνίες και τις τραγωδίες κάθε συνοριακής κατάστασης. Ένας κόσμος μεταιχμιακός, μεθόριος, μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, χριστιανισμού και ισλάμ• ένας μικρός λαός που επί τρεις χιλιάδες χρόνια προσπαθεί στην καυκάσια κοιτίδα του να αναπνεύσει υπό την ασφυκτική πίεση των λογής αυτοκρατοριών, από τους Πέρσες, τους Ρωμαίους και τους Βυζαντινούς, έως τους Οθωμανούς, του Μογγόλους, την τσαρική Ρωσία, αλλά και τους εθνικιστές Νεότουρκους, τα τανκς των Σοβιετικών ή στις μέρες μας το καθεστώς του Πούτιν. 

Στην Αρμενία συναντά κανείς έναν πολιτισμό υψηλής εκλέπτυνσης που μόνο η προσήλωση στο στοιχειώδες σφυρηλατεί, μια αρχοντιά που εκβάλλει από την εσχάτη πενία, μια υπερηφάνεια που προκύπτει ως το μόνο που απομένει όταν τα έχεις χάσει όλα. Εδώ η ανάγκη υποβάλλει τον πραγματισμό της επιβίωσης, συνάμα όμως εδώ και ο κόσμος βρίσκει μεγάλη παραμυθία στα παραμύθια (ορισμένα από τα ωραιότερα παραμύθια του κόσμου είναι αρμενικά). Εδώ ο πόνος που έχει σωρεύσει η ιστορία, αλλά και ο φόβος που θέλουν να προκαλούν δυσάρεστοι γείτονες, μεταφράζεται σε μελαγχολική, όσο και ευγενική αισιοδοξία και σε κήρυγμα του λυτρωτικώς απροσδόκητου. Οι Αρμένιοι επιμένουν να μας θυμίζουν την ιστορία του Νώε, που εκτυλίχθηκε στα μέρη τους: το καράβι βγήκε στη στεριά, η κιβωτός με τη ζωή του κόσμου ανέβηκε επί τα όρη τα Αραράτ για να σηματοδοτήσει τη νέα ευκαιρία που μόνο ένας Θεός μπορεί να δώσει, μια ευκαιρία που ο Θεός πιστοποιεί θέτοντας «το τόξον του εν τη νεφέλη» ως σημείο της διαθήκης του με τη γη (βλ. αναλυτικά Γεν. 8-9). 

Εκκινώντας από το τρίγωνο των λιμνών Βαν, Σεβάν και Ούρμια, το αρμενικό βασίλειο στα χρόνια περίπου του Χριστού έφτασε να εκτείνεται από την Κασπία Θάλασσα μέχρι τη Μεσόγειο, για να γνωρίσει ποικίλες αυξομειώσεις σε αντιπαράθεση με τις αυτοκρατορίες που προανέφερα ή και μέσα στο πλαίσιο που αυτές οριοθέτησαν. Ιδίως κατά τη δεύτερη μετά Χριστόν χιλιετία μέχρι και σήμερα οι Αρμένιοι διακρίνονται από διαρκή κινητικότητα πολύ πέραν των εκάστοτε κρατικών τους ορίων, μέχρι τη διασπορά τους έως εσχάτου της γης στον εικοστό και εικοστό πρώτο αιώνα, με τον κοσμοπολιτισμό που η ανοιχτωσιά αυτή συνεπάγεται.

Μέχρι τις μέρες μας στα ήθη και τα έθιμα της Αρμενίας εντοπίζονται ίχνη της πανσπερμίας των πίστεων που βιώθηκαν στο έδαφός της, από το ζωροαστρισμό, τη λατρεία του Μίθρα και μια ποικιλία γνωστικών διδασκαλιών, έως τους τραγικούς λόγω ισλαμικού κράτους Γιαζίντι, που έχουν βρει σήμερα καταφύγιο στη φιλόξενη χώρα, συγκροτώντας μεγάλη της μειονότητα. 

Είναι όμως ο χριστιανισμός αυτός που έδωσε στη χώρα την ταυτότητά της. Η Αποστολική Ορθόδοξη Εκκλησία των Αρμενίων, όπως αυτοπροσδιορίζεται, εκπροσωπεί μία από τις αρχαιότερες παραδόσεις της θρησκείας του Ιησού, ανάγοντας τις αρχές της στο κήρυγμα των αποστόλων Θαδδαίου και Βαρθολομαίου. Συριακές και ελληνικές χριστιανικές επιρροές διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της, μέχρι που στις αρχές του τέταρτου αιώνα, ύστερα και από το έργο του αγίου Γρηγορίου του Φωτιστή η Αρμενία κατέστη το πρώτο, το αρχαιότερο επίσημα χριστιανικό κράτος στον κόσμο. Κατά τον πέμπτο αιώνα ο άγιος Μεσρόπ Μαστότς (ca. 360-440) και το επιτελείο του επινόησαν το αρμενικό αλφάβητο και μετέφρασαν τη Βίβλο, στερεώνοντας έτσι τη γλώσσα και γραμματεία της χώρας. Η αρμενική είναι μία Εκκλησία που γιορτάζει το γεγονός της μετάφρασης, που έχει ενταγμένη στο εορτολόγιό της τη μεγάλη εορτή των αγίων Μεταφραστών. 

Οι Αρμένιοι αποδέχονται τις τρεις πρώτες Οικουμενικές Συνόδους της Εκκλησίας. Δεν είναι μονοφυσίτες, όπως όχι μόνο αδαείς, αλλά κυρίως κακόπιστοι εκφραστές του εν Ελλάδι φονταμενταλισμού τους αποκαλούν σήμερα, αγνοώντας επιδεικτικά τα πορίσματα της έρευνας, αλλά μιαφυσίτες [1], επιμένοντας στην ορολογία του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας. Χρειάστηκαν 15 αιώνες στους Ορθόδοξους της βυζαντινής παράδοσης και στους πιστούς των Προχαλκηδόνιων Εκκλησιών για να συνειδητοποιήσουν τη δογματική τους συμφωνία, παρά τη διαφορά στην ορολογία. Επί 15 αιώνες οι παραδόσεις τους χάθηκαν στη μετάφραση. Και προφανώς, παρά τη θεολογική συμφωνία που έχει εν τω μεταξύ επιτευχθεί (ήδη από τη δεκαετία του 1990 [2]), θα συνεχίσει η διάσταση, όσο υπάρχουν άνθρωποι που εναντιώνονται στο διάλογο και σπέρνουν το μίσος για να κερδίζουν δημοσιότητα.

Η ομολογιακή διαφοροποίηση στέρησε επί αιώνες τους Έλληνες από τη δυνατότητα ουσιαστικής ώσμωσης με την αρμενική γραμματεία. Ο Γρηγόριος του Νάρεκ (δέκατος αιώνας) υπήρξε μεγάλος θεολόγος και ποιητής της χώρας αυτής του Καυκάσου. Το Βιβλίο των Θρήνων του είναι μέχρι σήμερα από τα προσφιλέστερα αναγνώσματα των Αρμενίων. Μεγάλη είναι η μορφή και του Καθολικού των Αρμενίων Νερσές Σνορχαλί του οποίου οι απόψεις για το διάλογο των χριστιανών υπήρξαν προφητικές. Μακάρι να ακουγόταν πιο γρήγορα ο πατριάρχης αυτός του 12ου αιώνα που μιλούσε για την ενότητα μέσα στην ποικιλία των παραδόσεων, για την ανάγκη της ανοχής και της διεύρυνσης του ορίζοντα των χριστιανών. 

Στην αρμενική παράδοση τα όρια της θρησκευτικής και κοσμικής ποίησης και μουσικής δεν είναι εύκολο να οριοθετηθούν ξεκάθαρα. Προσπερνώντας μορφές όπως ο Μκιτάρ του Αϊριβάνκ (13ος αι.), ο Σαγιάτ Νόβα (1712-1795) ή μεγάλων συνθετών όπως ο Μακάρ Εκμαλιάν (1856-1905), θα ήθελα να αναφερθώ ιδιαιτέρως στον αρχιμανδρίτη Κομιτάς (1869-1935), τα 150 χρόνια από τη γέννηση του οποίου γιορτάζουν οι Αρμένιοι τούτη τη χρονιά σε όλο τον κόσμο. 

Φαίνεται πως ο δέκατος ένατος υπήρξε ο αιώνας όπου οι μεγάλοι της τέχνης έμελλε να αγνοούν στην αρχή της ζωής τους τις γλώσσες όπου επρόκειτο να διαπρέψουν. Αν αυτό, σύμφωνα με τον Σεφέρη, ισχύει για τον Σολωμό, τον Κάλβο και τον Καβάφη («οι τρεις μεγάλοι των γραμμάτων μας που δεν ήξεραν ελληνικά»), εφαρμόζεται στα αρμενικά πράγματα στη μορφή του μαρτυρικού Κομιτάς, που ξεκίνησε τη ζωή του στην Κιουτάχεια το 1869 με το κοσμικό όνομα Σογομόν Σογομονιάν και που μέχρι τα δώδεκά του χρόνια, παρ᾽ ό,τι γόνος Αρμενίων, μιλούσε μόνο τουρκικά. Την παιδική του ηλικία την πέρασε στην ένδεια και στην ορφάνια, χάνοντας τη μάνα του έξι μήνες αφ᾽ ότου είδε το φως και, έντεκα χρόνια αργότερα, τον στο μεταξύ αλκοολικό πατέρα του. Τον έσωσε ένας κληρικός που τον έστειλε δωδεκαετή στο Καθολικάτο του Ετσμιατζίν, στο ιερατικό σεμινάριο Κεβορκιάν, το οποίο είχε τότε ένα πρόγραμμα για ορφανά παιδιά. Όταν παρουσιάστηκε μπροστά στον Καθολικό και ανώτατο Πατριάρχη των Αρμενίων Κεβόρκ Δ´, ο ύψιστος ιεράρχης δυσφόρησε για τα ανύπαρκτα αρμενικά του παιδιού, για να ενθουσιαστεί όμως πάραυτα με το φωνητικό και μουσικό του τάλαντο, με αποτέλεσμα ο μικρός Σογομόν να ζήσει στη θαλπωρή του πατριαρχικού οικοτροφείου και να αφιερωθεί στη θεολογία και τη μουσική. Ο ίδιος το 1894 έγινε ιερομόναχος, λαμβάνοντας το όνομα Κομιτάς, προς τιμήν του ομώνυμου ποιητή, μουσικού και Καθολικού των Αρμενίων του 7ου αιώνα, και ένα χρόνο αργότερα πήρε τον τίτλο του βαρταπέντ, έγινε δηλαδή αρχιμανδρίτης. 

Εκτός από κλίση στη σύνθεση, ο Κομιτάς ενωρίτατα ανέπτυξε ευρύτερα μουσικολογικά ενδιαφέροντα. Έχοντας κατακτήσει πλέον την αρμενική γλώσσα, σχεδίασε ένα μεγαλεπίβολο έργο για τη συγκέντρωση και καταγραφή της μουσικής παράδοσης των Αρμενίων, θρησκευτικής και κοσμικής, αλλά και για τον καθαρμό της από επιρροές τουρκικές και ιρανικές: γι᾽ αυτόν η αρμενική μουσική είναι εκ φύσεως λιτή, δεν έχει τίποτε να κάνει με το συναισθηματικό πληθωρισμό των ανατολίτικων παραδόσεων. Ως τέκνο του 19ου αιώνα, ο Κομιτάς συνέδεσε τον αγώνα για την ανεύρεση και το σμίλεμα της προσωπικής του ταυτότητας με την αγωνία για τον προσδιορισμό της ιδιαιτερότητας του έθνους του, όπως αυτή αναδεικνυόταν στα μουσικά του τεκμήρια. Η επιστροφή στις ρίζες ήταν ταυτόχρονα και εγχείρημα οριοθέτησης έναντι των όμορων παραδόσεων. Η μουσική κατέστη έτσι οδός πατριδογνωσίας. Ο κληρικός και μουσικός ταυτίστηκε με το λαό του.

Ορόσημο στη συγκρότηση της φυσιογνωμίας του Κομιτάς αποτέλεσαν οι σπουδές του δίπλα στον μεγάλο Μακάρ Εκμαλιάν στην Τιφλίδα, ιδίως όμως τα χρόνια του στο Βερολίνο: Το ορφανό αρμενόπουλο από την Κιουτάχεια, ο καλόγερος του Ετσμιατζίν, αναδείχθηκε σε μουσικολόγο επιστήμονα στη Γερμανία, όπου και διέπρεψε, οικειοποιούμενος την πλέον αυστηρή επιστημονική μεθοδολογία. Και μόνο κοιτάζοντας τις φωτογραφίες της εποχής, εντυπωσιάζεται κανείς από την αφομοιωτική ικανότητα του ανθρώπου αυτού, ο οποίος με φυσικότητα εντάχθηκε στη δυτικοευρωπαϊκή πραγματικότητα, για την οποία υπήρξε ενδιαφέρων ακριβώς διότι μιλούσε για την άγνωστη μουσική της πατρίδας του, όπου επέστρεψε το 1899, για να αφοσιωθεί στην ανάδειξη της μουσικής κληρονομιάς της. Από το κοστούμι του φοιτητή επέστρεψε στο ράσο του καλόγερου και όντως, μαζί με τους φοιτητές του στο Ετσμιατζίν, άρχισε να παίρνει τα χωριά και καταγράφει κάθε τραγούδι. Έφτασε πραγματικά στο παραπέντε της καταστροφής. Λίγα χρόνια μετά ο κόσμος αυτός δεν θα υπήρχε πλέον. Σχεδόν ό, τι γνωρίζουμε για την αρμενική μουσική παράδοση της λεγόμενης Δυτικής Αρμενίας, δηλαδή της Ανατολικής Τουρκίας, το οφείλουμε στο έργο του Κομιτάς. Ο ακαταπόνητος αρχιμανδρίτης συγκέντρωσε 3000 τραγούδια, αλλά και επεξεργάστηκε την κληρονομιά αυτή δημιουργικά και στις δικές του συνθέσεις. 

Η πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα είναι ένα διάστημα όπου όμως ο κόσμος γίνεται μικρός γι᾽ αυτόν. Βιώνει εντάσεις ισχυρές ανάμεσα στη θρησκευτική του αποστολή και στα βιώματά του στον κόσμο. Ζει στην Ανατολή, έχει όμως και μια ουσιώδη εμπειρία της Δύσης, στην οποία για μικρά διαστήματα ολοένα καταφεύγει. Κι αν όμως ο ίδιος στην ψυχή του φαίνεται πως συμφιλιώνει αντίρροπα ρεύματα, σκανδαλίζει με την αντισυμβατικότητά του. Αυτός, ένας άγαμος κληρικός, να συγκεντρώνει και να τυπώνει, μεταξύ άλλων, ακόμη και ερωτικά τραγούδια; Αυτός, ο αρχιμανδρίτης, να τραγουδάει την αγάπη στη γυναίκα; Δεν είναι βλασφημία, θρησκευτικοί ύμνοι που επί αιώνες προορίζονταν μόνο για το ναό, να τραγουδιούνται τώρα και σε αίθουσες συναυλιών, όπως θέλει ο Κομιτάς; 

Το 1910 καταφεύγει στην Κωνσταντινούπολη με την ελπίδα ενός πιο ανοιχτού ορίζοντα. Εκεί περνάει χρόνια πυρετώδους δημιουργίας και καθολικής αναγνώρισης, κάτι που του επιτρέπει να αψηφά ακόμη και απαγορεύσεις των αρμενικών θρησκευτικών αρχών. Στο αποκορύφωμα της φήμης του, λίγες εβδομάδες πριν τη ριζική ανατροπή της ζωής του, σε μια συναυλία όπου αναγκάστηκε να συμμετάσχει, παρόντες θα είναι και παρ᾽ ολίγον δολοφόνοι του, εκτελεστές σχεδίου γενοκτονίας εναντίον του λαού του με πρώτο τον Ταλάτ πασά. 

Στις 24 Απριλίου 1915, με την έναρξη του πογκρόμ, συλλαμβάνεται μαζί με άλλους 291 Αρμενίους διανοούμενους και οδηγείται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Τσανγκίρι, κοντά στην Άγκυρα. Στις τρεις εβδομάδες όπου πέρασε εκεί θα βιώσει μια νευρική κατάρρευση από την οποία δεν συνήλθε ποτέ. Με παρέμβαση ακόμη και Τούρκων διανοουμένων, αλλά και του Αμερικανού πρεσβευτή, θα σωθεί, όπως και ελάχιστοι άλλοι κρατούμενοι. Όμως ο κόσμος δεν θα είναι πια ο ίδιος. Μια οξεία διαταραχή μετατραυματικού στρες, παραισθήσεις, μανία καταδίωξης, ένα τρομερό άγχος και δυσπιστία έναντι των πάντων, θα τον οδηγήσουν, μόλις 45χρονο, στον εγκλεισμό σε ψυχιατρικές κλινικές, πρώτα στην Πόλη και ύστερα στο Παρίσι. Στην κλινική της Πόλης μιλούσε μόνο τουρκικά, από φόβο μήπως οι Τούρκοι γιατροί του τον τιμωρήσουν αν μιλήσει τη γλώσσα του. Ένιωθε ακόμη και από τους φίλους του προδομένος, μη συγχωρώντας τους ότι τον πήγαν στην κλινική. Σε έναν άνθρωπο μόνο έδειχνε εμπιστοσύνη στην Πόλη στη φάση αυτή, σε έναν Έλληνα γιατρό. Καθώς η κατάστασή του δεν σημείωνε ιδιαίτερη βελτίωση, τελικά μεταφέρθηκε σε ψυχιατρικά ιδρύματα στο Παρίσι, όπου θα περάσει τα τελευταία είκοσι χρόνια της ζωής του (πέθανε το 1935), ανίκανος για κάθε έργο.

Ο αρχιμανδρίτης Κομιτάς, έτι ζων, αναδείχθηκε σε σύμβολο του αγώνα του λαού του για αυτοπροσδιορισμό, αλλά και του άφατου δράματος της αρμενικής γενοκτονίας. Έσωσε δια της καταγραφής μία παράδοση, την οποία προεξέτεινε στα πρωτότυπα έργα του, μεταξύ άλλων και στη μουσική επένδυση της Θείας Λειτουργίας που φιλοτέχνησε. Ήταν άνθρωπος της θρησκείας, όχι όμως λιγότερο και του κόσμου, όντας ειλικρινής ως προς την ένταση αμφοτέρων. Έπαιρνε στα σοβαρά και τους αγγέλους και τους δαίμονές του. Πρόβαλε την παράδοση όχι ως φονταμενταλιστής, αλλά με τα εργαλεία της νεοτερικότητας και ουσιαστικά προσπάθησε να διανοίξει προς το καινούριο έναν κόσμο κλειστό. Στρεφόμενος προς τις ανατολικές του ρίζες, έριχνε το βλέμμα του ταυτόχρονα και προς τη Δύση. Μπορούσε να κινείται με την ίδια άνεση στις αρμενικές εκκλησιές του Γερεβάν και της Πόλης, αλλά και στις μεγάλες αίθουσες συναυλιών από το Παρίσι μέχρι την Τιφλίδα. Η ζωή του ανατρέπει στερεότυπα και σχηματοποιήσεις. Η μουσική του δείχνει προς τα ουράνια, ακόμη και όταν μιλάει για τα επίγεια. Ο Κομιτάς εμπνέει και συγκινεί, ακριβώς διότι δείχνει, χριστιανικότατα, ότι η ειλικρινής μεγαλοσύνη δεν είναι δίχως εντάσεις και πληγές. Η μεγαλοσύνη του είναι εν-τραύματη, σταυρική, και συνάμα μεστή καταλλαγής. Λίγους μήνες πριν το θάνατό του, σε μια από τις τελευταίες αναλαμπές του, συμβούλεψε τους επισκέπτες του στην κλινική: «να φροντίζετε τα παιδιά του αρμενικού έθνους […] να αγαπιέστε, να αγαπάτε πολύ, ώστε να μπορείτε να ζήσετε». 

Ο αρχιμανδρίτης Κομιτάς μάς θυμίζει ότι αξίζει να στρέφουμε συχνά το βλέμμα προς τα όρη τα Αραράτ, τον πολιτισμό, την τραγωδία και την αρχοντική αισιοδοξία τους.

Εισήγηση στην εκδήλωση «Επί τα όρη τα Αραράτ. Βραδιά αρμενικής και ελληνικής μουσικής» του Καλλιτεχνικού Συνόλου «Πολύτροπον» (Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2019, Αίθουσα Διδασκαλίας της Μουσικής Βιβλιοθήκης του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών). 

____________

Ενδεικτική βιβλιογραφία: 

Mesrob K. Krikorian, Franz Werfel und Komitas. An den Wassern zu Babel saßen wir und weineten, Frankfurt a.M. 1999• Γιέσνικ Πετροσιάν, Η Αγία Αποστολική Εκκλησία των Αρμενίων. 1700 έτη επίσημα αναγνωρισμένου χριστιανικού βίου, Αθήναι 2001• Οχανές-Σαρκίς Αγαμπατιάν, Αρμενία. Αναδρομή στην ιστορία του αρμενικού έθνους, Αθήνα 2003• Anne Elizabeth Redgate, Οι Αρμένιοι, μτφρ. Μπάμπης Κολώνιας, Αθήνα 2006• Rita Soulahian Kuyumjian, Archeology of Madness. Komitas. Portrait of an Armenian Icon, London 2010.

______________

[1] Βλ. π.χ. Christian Lange-Karl Pinggéra, Die altorientalischen Kirchen. Glaube und Geschichte, Darmstadt 2010, 11. 

[2] Βλ. σχετικά ιδίως Christine Chaillot, The Dialogue between Eastern Orthodox and Oriental Orthodox Churches, Volos Academy Publications: Volos 2016.

ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟΑΡΜΕΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΝΟΡ ΑΣΧΑΡ"

Χαρήκαμε πολύ γιατί η Αρμενική Κοινότητα της Αθήνας αγκάλιασε με ενθουσιασμό την εκδήλωσή μας "Επί τα όρη τα Αραράτ", που πραγματοποιήσαμε με το "Πολύτροπον" την Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2019 στην Μουσική Βιβλιοθήκη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. 

Όχι μόνο ήρθαν εκατοντάδες Αρμένιοι που ζουν στην Αθήνα, αλλά στήριξαν την συναυλία μας και Μέσα Ενημέρωσης των Αρμενίων. 

Η εβδομαδιαία ελληνοαρμενική εφημερίδα «Νορ Ασχάρ» προανήγγειλε το γεγονός, αλλά κάνει αναφορά και στον απόηχο, στο φύλλο της 25ης Νοεμβρίου 2019. 

Στην φωτογραφία που δημοσιεύεται: 

Ο Πανοσιολ. Αρχιμανδρίτης Χορέν Αρακελιάν, από την Μητρόπολη της Αγίας Αρμενικής Ορθόδοξης Αποστολικής Εκκλησίας της Ελλάδος, η Άννα Γαζαριάν, ο Γιώργος Βλαντής και ο Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος. 

Ευχαριστούμε θερμά την κα Λούση Μπερμπεριάν, η οποία έχει την επιμέλεια των ελληνικών κειμένων στην εφημερίδα "Νορ Ασχάρ" και είναι η Πρόεδρος του Μητροπολιτικού Συμβουλίου της Μητρόπολης Ελλάδος της Αγίας Αρμενικής Ορθόδοξης Αποστολικής Εκκλησίας. 

ΜΑΥΡΗ ΣΕΛΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Ο ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ

Εφημερίδα Κόσμος της Πάτρας, 22-11-2019

Ο ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΓΚΑΛΕΙ ΤΟΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟ

Η εβδομαδιαία εφημερίδα ΚΟΣΜΟΣ της Πάτρας, στο φύλλο της Παρασκευής 22 Νοεμβρίου 2019, αναδεικνύει με σχετικό δημοσίευμα την επίθεση που έκανε ο Πατρινός Αρχιμ. Κύριλλος Κωστόπουλος στον νέο Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ελπιδοφόρο, κατηγορώντας τον ότι είπε αντιορθόδοξα πράγματα σε κήρυγμά του στον Άγιο Δημήτριο Αστόριας και ότι αν δεν ανακαλέσει "θέτει τον εαυτόν του εκτός Εκκλησίας" (sic). 

Το κείμενο της εφημερίδας στηρίζεται κατά κύριο λόγο στο δικό μας κείμενο, με τίτλο: 

Ο ΠΑΤΡΙΝΟΣ ΚΛΗΡΙΚΟΣ ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟ

Φυσικά δεν υπάρχει - ούτε πρόκειται να υπάρξει - η παραμικρή αντίδραση του οικείου μητροπολίτη Πατρών Χρυσοστόμου, ο οποίος είχε πάει στην Αμερική για την ενθρόνιση του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου και υποτίθεται πως διατηρεί καλές σχέσεις μαζί του. 

Ο μητροπολίτης Πατρών φαίνεται πως έχει επιλέξει και σ' αυτή την περίπτωση την σιωπή, ώστε το θέμα να ξεχαστεί. 

Όμως αυτά καταγράφονται στην ιστορία και θα αποδεικνύουν εσαεί την ανεπάρκειά του και την φτηνή, πολιτικάντικη τακτική του.

Π.Α.Α.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ ΚΑΛΒΟΥ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΟΛΩΜΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΖΑΚΥΝΘΙΩΝ

Το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, συμμετέχοντας στους εορτασμούς του «Έτους Ανδρέα Κάλβου 2019», διοργανώνει αφιερωματικές εκδηλώσεις για την συμπλήρωση 150 χρόνων από τον θάνατο του μεγάλου ποιητή (1792-1869). 

Από τις 25 Νοεμβρίου έως τις 6 Δεκεμβρίου 2019, θα πραγματοποιηθεί στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων Έκθεση Βιβλίου με εκδόσεις για τον Α. Κάλβο, προερχόμενες από την Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος και από την Βιβλιοθήκη του κ. Διονύση Σέρρα. Η έκθεση θα είναι ανοιχτή κατά τις ώρες λειτουργίας του Μουσείου (9:00-14:00, καθημερινά). 

Το Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2019, στις 19:00, θα πραγματοποιηθεί Εσπερίδα στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ζακύνθου. Ο ιστορικός κ. Δημήτρης Αρβανιτάκης θα αναπτύξει το θέμα «Ανδρέας Κάλβος. “Καθηγητής Γλωσσών και Μαθηματικών;”» και ο Α΄ Αντιπρόεδρος του Μουσείου κ. Διονύσης Σέρρας, φιλόλογος, θα μιλήσει με θέμα «Ο Ανδρέας Κάλβος και τα έργα του». 

Το συναυλιακό μέρος της βραδιάς έχει αναλάβει η Χορωδία «Το Όνειρο του Παιδιού», η οποία θα αποδώσει μελοποιημένη ποίηση για τον Κάλβο. 

Artwork: Ιωάννης - Πορφύριος Καποδίστριας

Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ ΤΟΥ ΙΑΤΡΟΥ ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΕΙ ΑΝΑΠΑΥΣΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΕΡΙΦΟΡΕΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Την Τετάρτη 5 Ιουνίου 2019, στον Ιερό Καθεδρικό Ναό του Αγίου Νικολάου Καλαμαριάς (Θεσσαλονίκη), τέθηκε προς προσκύνησιν υπό των πιστών τεμάχιο της αφθάρτου καρδίας του νεοφανούς Αγίου Λουκά του ιατρού, Αρχιεπισκόπου Συμφερουπόλεως της Κριμαίας, το οποίο μεταφέρθηκε από την Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κλαδοράχης Φλωρίνης στην οποία και φυλάσσεται. 

Αυτόματα μου γεννήθηκε η απορία: Πώς έφτασε ένα τέτοιο λείψανο από την Κριμαία στην Φλώρινα; Ξέρουμε από τον βίο του Αγίου ότι στις 17 Μαρτίου 1996 έγινε στην Κριμαία η ανακομιδή των λειψάνων του, που τέθηκαν για λαϊκό προσκύνημα στο ναό του κοιμητηρίου, αφιερωμένο στη μνήμη των Αγίων Πάντων. Ανάμεσα στα λείψανα του «βρέθηκαν άφθαρτα τα μάτια του, ο εγκέφαλος, οι πνεύμονες και η καρδιά του». Τρεις ημέρες αργότερα, στις 20 Μαρτίου 1996, τα λείψανα του μεταφέρθηκαν στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος. 

Πώς, λοιπόν, τεμάχιο της αφθάρτου καρδίας του Αγίου έφτασε στην Μονή της Κλαδοράχης Φλωρίνης;
Τμήμα της καρδιάς του Αγίου Λουκά υπάρχει και στην Ιερά Μονή Παναγίας Δοβρά στη Βέροια.

Φαίνεται, όμως πως δεν είναι τα μόνα τεμάχια της «αφθάρτου καρδίας» του Αγίου Λουκά, καθώς τον Απρίλιο του 2018 ο μητροπολίτης Αργολίδος Νεκτάριος - ο εν Ελλάδι βιογράφος του Αγίου Λουκά - μετέφερε λείψανα του Αγίου στην Αγγλία, ανάμεσα στα οποία υπήρχε και τμήμα της άφθαρτης καρδιάς του Αγίου. Ο Αργολίδος Νεκτάριος έλεγε, μάλιστα, πως «η καρδιά του Αγίου Λουκά κτυπά αυτές τις ημέρες στην Αγγλία»! Αυτό το τμήμα της καρδιάς του Αγίου ανήκει στην Μητρόπολη Αργολίδος, αναφερόταν σε σχετική ανακοίνωση, δηλαδή το «διαχειρίζεται» ο μητροπολίτης Νεκτάριος. 

Τώρα διαβάζουμε πως την ερχόμενη Δευτέρα 25 Νοεμβρίου 2019, στην Μητρόπολη Άρτης, ο Αργολίδος Νεκτάριος θα κομίσει την καρδιά του Αγίου Λουκά, προφανώς το τμήμα που κατέχει.

Πώς δύο μέρη στην Ελλάδα – Φλώρινα και Αργολίδα – κατέχουν τμήματα (sic) της «άφθαρτης καρδιάς» του Αγίου Λουκά που φυλάσσεται στον Ι. Ναό Αγίας Τριάδος στην Κριμαία σε ειδική λειψανοθήκη μαζί με τα υπόλοιπα λείψανα του Αγίου; 

Ο μητροπολίτης Αργολίδος Νεκτάριος είναι, δυστυχώς, ο κύριος υπεύθυνος όλης αυτής της εκτροπής. Από την πολλή του ευλάβεια (;) για τον Άγιο, τον «κατάντησε» ένα μαγικό όργανο, με απίθανες διαστάσεις που έχουν οδηγήσει σε απρόβλεπτες και μη ελεγχόμενες, πλέον, καταστάσεις.

Θα έπρεπε κάποιος να τον σταματήσει εδώ και τώρα απ’ αυτή την απαράδεκτη ενασχόλησή του με τον Άγιο. Η όλη του δράση γύρω από τον Άγιο Λουκά και ειδικά η ατέρμονη περιφορά τμημάτων του λειψάνου του, εκθέτει την Εκκλησία στις μέρες μας. 

Φυσικά δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος για να τον συνετίσει. Οπότε θα συνεχίσει ακάθεκτος! Διηγούμενος οράματα και θάματα. Κρίμα…