Περιφέρεια Δυτ. Ελλάδος: 37.200 ευρώ για την φιλανθρωπική συναυλία με την Πέγκυ Ζήνα

Έχει καταστεί «παράδοση», εδώ και κάμποσα χρόνια, η Μητρόπολη Πατρών να διοργανώνει συναυλίες που έχουν "φιλανθρωπικό" χαρακτήρα. Κάτι που κάνουν και άλλες Μητροπόλεις. 

Φέτος, είναι προσκεκλημένη η λαϊκή τραγουδίστρια Πέγκυ Ζήνα. 

Η συναυλία συνδιοργανώνεται από την Μητρόπολη Πατρών και την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος. Ήδη στους ναούς διατίθενται και εισιτήρια-κουπόνια για τη συναυλία τα οποία κοστίζουν 15 ευρώ. 

Πριν λίγες μέρες, η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος αποφάσισε την έγκριση δαπάνης 37.200 ευρώ για την εν λόγω συναυλία. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια το σχετικό επίσημο έγγραφο της Περιφέρειας, όπου αναγράφεται, επίσης, ότι ο συνολικός προϋπολογισμός της εκδήλωσης «αναλύεται ως ακολούθως» και βγαίνει «σύνολο» το ποσό των 110.000 ευρώ. 

Με το καλό η «αγία» Πέγκυ Ζήνα, για φιλανθρωπικό σκοπό, πάντα!

Ο αναντικατάστατος Χρήστος Γιανναράς

Στη μνήμη Χρ. Γιανναρά, + 24 Αυγ 2024

Ελευθέριος Βάσσος

Θεσσαλονίκη 1996. Στη φοιτητική περπατησιά ένα βιβλίο, δώρο καρδιακό, σημαδιακό: "Καταφύγιο Ιδεών" του Χρήστου Γιανναρά. Και τότε, μες στην αντηλιά της ψυχής, πρώτη ανάσταση σήμανε η πρώτη ανάγνωση. Το καταφύγιο αξιών σου υψώνεται, και το καταφύγιο ιδεών τους ξεμάκρυνε κι ο μίτος της Αριάδνης στα χέρια μου. Να φεύγω. Αυτό μόνο. Η αρχή, ένα μωβ κοκκινίζοντας λίγο κι ένα πορτοκαλί τρεκλίζοντας πολύ καθώς σουρουπώνει, η σιωπή. Ξεπετάγονται ρωγμές, για να ρα-θυμίζει το κάλλος, σε κάθε μας αντάμωμα. Το σώμα ολομόναχο λίγο και το πνεύμα τιτάνιο πολύ, καθώς ενυδατώνεται η καρδιά.

Η εποχή σου βρίσκεται στο μέλλον και μόνο ποθώντας σαν τη Βασιλεία του Πολικού Αστέρος κοιτώντας άδολα μέσα μου, κάτι δικό σου βασιλεύει. Αν το ψάξω, ποτέ δε θα το βρω. Για να ράβω είναι τους καημούς στις πληγές τού χρόνου. Για να ραμφίζει η ελπίδα της γραφής σου. Για να ραβδίζεις καταπάνω στο τέρας του μηδενισμού. Για να ρασοφορέσει ο κόσμος ανθρωπιά και φιλότιμο. Λόγος κοφτερός, ασυμβίβαστος, ανύμφευτος. Μια ζωή διώξεων από ανερώτευτους. Μια ζωή ανιδιοτελούς πάλης για το Απίθανο. 

Κάθε σου σελίδα σαν χάδι με κουβαλά σε πλησμονή αχαρτογράφητης πνοής. Αφορμή της νοσταλγίας μου, στην κορυφογραμμή της Πεντηκοστής. Στην αρπαγή της Αποκάλυψης. Μια κολυμβήθρα να βαπτιστώ, ένα κάλλος να αφεθώ, για να ζω την εράσμια ραψωδία σου που καλά κρατεί. Τώρα που χαράζει ο Παράδεισος παραδίδομαι παραπλησίως... 

(Δάσκαλε, θα σε αγαπώ πάντοτε...σαν κάτι δικό μου...). 

ΟΙ ΟΠΕΡΕΣ ΤΗΣ ΑΠΟΤΟΜΗΣ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΤΟΥ ΒΑΠΤΙΣΤΗ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

"Γενεθλίων τελουμένων, του αναιδεστάτου Ηρώδου, της ασελγούς ορχηστρίδος, επληρούτο η διάθεσις του όρκου…", «Ωρχήσατο η μαθήτρια, του παμπονήρου διαβόλου, και την κεφαλήν σου Πρόδρομε, μισθόν αφείλετο…», «…ο επίγειος Άγγελος, πορνικής ορχήσεως, αναδείκνυται έπαθλον..» (Από την υμνολογία της εορτής της Αποτομής της Κεφαλής του Προδρόμου). 

Το όνομα του ασελγούς κορίου δεν μας διασώζει ούτε ο Ευαγγελιστής Μάρκος που περιγράφει τα της αποτομής της κεφαλής του Προδρόμου ούτε η υμνογραφία. Έφθασε ως εμάς μάλλον μέσω του ρωμαίου ιστορικού Φλάβιου Ιώσηπου, ο οποίος περιέγραψε την Σαλώμη ως «τη γυναίκα που χόρεψε στη γιορτή του Ηρώδη και ζήτησε το κεφάλι του Βαπτιστή». 

Αυτή η Σαλώμη μεταμορφώθηκε σε ένα πρόσωπο – σύμβολο μιας ταραχώδους και συνταρακτικής περιόδου στην ιστορία της τέχνης, όπως ήταν το μεταίχμιο του 19ου και 20ου αιώνα. Είναι, όπως ακριβώς η Λούλου του Φρανκ Βέντεκιντ, η τέλεια ενσάρκωση της μοιραίας γυναίκας που οδηγεί στην καταστροφή όλους τους άνδρες που θα βρεθούν στο δρόμο της.
Μαζί της ασχολήθηκαν σπουδαίοι ποιητές, συγγραφείς και ζωγράφοι, όπως ο Στεφάν Μαλαρμέ, ο Ζορί – Καρλ Υσμάν, ο Γκιστάβ Μορώ, μέχρι που ήλθε ο Όσκαρ Ουάιλντ, ο οποίος το 1892 έγραψε ένα θεατρικό έργο με θέμα τη μορφή της Σαλώμης. Μάλιστα, φαίνεται πως η συνάντηση του Ουάιλντ με τον Μαλαρμέ και η συζήτηση για το ημιτελές έργο του τελευταίου Ηρωδιάδα, καθώς και δύο πίνακες του Γκιστάβ Μορό με θέμα τη Σαλώμη και τη Χίμαιρα (όπως επίσης και σχετικά κείμενα που διάβασε γι’ αυτούς), ήταν καθοριστικοί παράγοντες στη σύλληψη και το γράψιμο του έργου.

«Η Σαλώμη χορεύει μπροστά στον Ηρώδη». Πίνακας του Γκιστάβ Μορό
που ζωγράφισε μεταξύ του 1874 και του 1876

Η ΣΑΛΩΜΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΟΥΣ

Όταν ο Ουάιλντ γράφει στη γαλλική γλώσσα τη Σαλώμη, ένα δράμα-μελέτη με θέμα τη σεξουαλική νεύρωση, έρχεται αντιμέτωπος με τα πουριτανικά ήθη της εποχής του αλλά και με τη βικτωριανή λογοκρισία, η οποία απαγορεύει την παράσταση του έργου στην Αγγλία, εξαιτίας τόσο του βιβλικού θέματος όσο και του έντονου αισθησιασμού του. 

Δέκα χρόνια αργότερα ο Ρίχαρντ Στράους χρησιμοποιεί τη γερμανική μετάφραση του Χέντβικ Λάχμαν ως λιμπρέτο της όπερας Σαλώμη, η οποία πρωτοπαρουσιάζεται στην Όπερα της Δρέσδης στις 9 Δεκεμβρίου 1905 με θριαμβευτική επιτυχία. Τα επόμενα χρόνια η όπερα ανεβαίνει στις μεγαλύτερες λυρικές σκηνές του κόσμου καθιερώνοντας διεθνώς το συνθέτη της, ο οποίος πέρασε στην Ιστορία ως ο συνθέτης του πιο σκανδαλώδους θεάματος της γενιάς του. 
Η παρακμή και ο παθιασμένος ερωτισμός που απέπνεε ξένισαν την αστική κοινωνία της εποχής. Το έργο ανέβηκε στη Μητροπολιτική Οπερα της Νέας Υόρκης τη μία βραδιά για να κατέβει την αμέσως επομένη κατόπιν οργισμένης αντίδρασης του κοινού. Στην πρεμιέρα της Δρέσδης η πρώτη ερμηνεύτρια του ρόλου αντιτάχθηκε στον περίφημο «Χορό των επτά πέπλων» αναφωνώντας: «Δεν πρόκειται να το κάνω. Είμαι μια αξιοπρεπής γυναίκα!».

Σε κάθε ανέβασμά της η Σαλώμη προκαλεί έως και σήμερα ιδιαίτερη αίσθηση και συχνά σκανδαλίζει με τολμηρές σκηνές όπως ο "Χορός των επτά πέπλων" και ο ερωτικός μονόλογος που τραγουδάει η κεντρική ηρωίδα κρατώντας στα χέρια της την κομμένη κεφαλή του Ιωάννη.
Η όπερα αποτελείται από τέσσερις μεγάλες σκηνές οι οποίες χωρίζονται από συμφωνικά ιντερλούδια. Το έργο ακολουθεί τις αρχές του βαγκνερικού μουσικού δράματος, που βασίζεται σε μια συνεχή ροή μουσικής, αμιγώς συμφωνικής, απ’ όπου ξεχωρίζουν ένας μεγάλος αριθμός καθοδηγητικών μοτίβων, που συμβολίζουν τους διάφορους ήρωες του δράματος.
Η όπερα τελειώνει με τον θάνατο της Σαλώμης, που ο Ηρώδης προστάζει, καθώς δεν αντέχει να τη βλέπει να περιφέρει την κεφαλή του Βαπτιστή σε μια κατάσταση μακάβριας έκστασης. Έτσι, με μερικές ωμές και ανελέητες συγχορδίες ολοκληρώνεται αυτή η όπερα του Στράους, που κατέχει κεντρική θέση στο ρεπερτόριο του 20ου αιώνα και πλέον όλων των εποχών.
Παραθέτουμε τον περίφημο "Χορό των επτά πέπλων", από το ανέβασμα του έργου στην Royal Opera Covent Garden (Λονδίνο, 1997).
Και να σημειώσουμε ότι στις 15 Μαΐου 1926 το αθηναϊκό κοινό είχε την ευκαιρία να απολαύσει τον Γερμανό συνθέτη Ρίχαρντ Στράους, ο οποίος έδωσε συναυλία στο Παναθηναϊκό Στάδιο και δέκα χιλιάδες θεατές συγκεντρώθηκαν για να ακούσουν έργα του.
Κορυφαία στιγμή της συναυλίας ήταν όταν ακούστηκε «Ο χορός της Σαλώμης», από την ομώνυμη όπερα. 

Ο Ρίχαρντ Στράους στην Αθήνα το 1926 διηύθυνε  τον περίφημο "Χορό της Σαλώμης" 

Ηρωδιάς (1843), του Paul Delaroche (1797-1856)

Η ΗΡΩΔΙΑΣ ΤΟΥ ΜΑΣΝΕ
O Γάλλος συνθέτης της δύσης του γαλλικού ρομαντισμού Jules Massenet (1842 – 1912) είναι ο συνθέτης της περίφημης Μανόν (1884) και του Βέρθερου (1892), αλλά πρώτα έγραψε την όπερα Ηρωδιάς (1881).
Η Ηρωδιάς (Hérodiade) είναι όπερα σε τέσσερις πράξεις, σε λιμπρέτο των Πωλ Μιλλιέ και Ανρύ Γκρεμόν, το οποίο βασίστηκε στο ομώνυμο έργο του Γκουστάβ Φλωμπέρ. Έχει ενδιαφέρον η θέση του ίδιου του Φλωμπέρ, όπως την διατυπώνει στην εισαγωγή του βιβλίου του: «Η ιστορία της Ηρωδιάδας, όπως εγώ την εννοώ, δεν έχει καμία σχέση με τη θρησκεία. Εκείνο που με συναρπάζει εκεί μέσα, είναι η επίσημη εμφάνιση του Ηρώδη, που στην πραγματικότητα ήταν ένας νομάρχης και η άγρια προσωπικότητα της Ηρωδιάδας, ένα είδος Κλεοπάτρας...».
Η πρώτη παράσταση του έργου του Μασνέ δόθηκε στο θέατρο των Βρυξελλών Μονέ (Théâtre de la Monnaie) στις 19 Δεκεμβρίου του 1881 και τρία χρόνια μετά εκτελέστηκε στο Ιταλικό Θέατρο του Παρισιού. Για την επανεκτέλεση του έργου, ο Μασνέ διαφοροποίησε τη δομή του και ενώ αρχικά περιλάμβανε τρεις πράξεις και πέντε σκηνές, κατέληξε στη δομή των τεσσάρων πράξεων. Το κείμενο του έργου έχει Βιβλικές αναφορές και περιστρέφεται στον αποκεφαλισμό του Ιωάννη του Προδρόμου και στα αίτια που τον προκάλεσαν. Εκτός από το μίσος της Ηρωδιάδας προς τον Ιωάννη επειδή συνεχώς την έλεγχε, οι συγγραφείς ποιητές του έργου παρουσιάζουν και τη ζηλοτυπία που έτρεφε ο Ηρώδης, που ποθούσε τη Σαλώμη, την κόρη της Ηρωδιάδας από τον πρώτο της γάμο.
Η Ηρωδιάς θεωρείται από τα αρτιότερα και χαρακτηριστικότερα έργα του Μασνέ, στη μουσική του οποίου κυριαρχεί μια τάση έκφρασης αισθησιασμού, μειονέκτημα βέβαια για κάποιους, αλλά άριστα προσαρμοσμένη στη περίπτωση αυτή του θέματος. Αξιομνημόνευτη πάντως είναι η μουσική των μπαλέτων, ιδίως των Εβραίων γυναικών. Από δε τα υπόλοιπα μέρη του έργου ξεχωρίζουν η άρια της Σαλώμης, το ντουέτο Σαλώμης - Ηρώδη, το πρελούδιο της τρίτης πράξης καθώς και η περίφημη μονωδία του Ιωάννη εγκάθειρκτου. Φαίνεται, όμως, ότι στην ιστορία της όπερας η Ηρωδιάς του Μασνέ επισκιάστηκε τελικά από την Σαλώμη του Ρίχαρντ Στράους.
Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από την όπερα με την δική μας Αγνή Μπάλτσα στον ομώνυμο ρόλο. Μαζί της οι Juan Pons και Placido Domingo (Βιέννη 1995).

Η "ΣΑΛΩΜΗ" ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΥΑΪΛΝΤ

Aubrey Vincent Beardsley (1872–1898)
Ο χορός της Σαλώμης 1894
από την εικονογράφηση του θεατρικού Salomé του Oscar Wilde

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

Σαλώμη
Επάνω σε χρυσό σινί η Σαλώμη φέρνει

την κεφαλή του Ιωάννη Βαπτιστή

στον νέον Έλληνα τον σοφιστή

που από τον έρωτα με αδιαφορία γέρνει.

«Σαλώμη την δική σου» απαντάει ο νέος

«ήθελα να με φέρουνε την κεφαλή».

Aστειευόμενος έτσι ομιλεί.

Και την επαύριον ένας δούλος της δρομαίος

της Ερωμένης έρχεται την κεφαλή βαστώντας

ολόξανθη επάνω σε χρυσό σινί.

Πλήν την επιθυμία του την χθεσινή

ο σοφιστής είχε ξεχάσει μελετώντας.

Τα αίματα που στάζουνε βλέπει κι αηδιάζει.

Το αιματωμένο πράγμα αυτό να σηκωθεί

προστάζει από εμπροστά του, κ’ εξακολουθεί

του Πλάτωνος τους διαλόγους να διαβάζει.

Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993

3 Οκτωβρίου 1931.
Η Joan Maude σε σκηνή από το έργο του Όσκαρ Ουάιλντ, «Σαλώμη»
 στο Savoy Theatre, στο Λονδίνο (Φωτό: Douglas Miller)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Το ποίημα Σαλώμη (1896) ανήκει στα Κρυμμένα του Καβάφη και πρόκειται για μία από τις πρώτες νεοελληνικές εκδοχές του μύθου, έστω κι αν αυτό το ποίημα θα παραμείνει ανέκδοτο ως το θάνατό του. Ο τίτλος του δεν είναι άλλος από ένα γυναικείο όνομα. Η Σαλώμη, όπως όλοι γνωρίζουμε, ζήτησε από τον Ηρώδη το κεφάλι του Ιωάννη του Βαπτιστή. 

Ο Καβάφης γράφει το ποίημα Σαλώμη έχοντας υπ’ όψιν του την ευαγγελική διήγηση (όπου, ας σημειωθεί, δεν αναφέρεται το όνομα Σαλώμη, αλλά «θυγάτηρ της Ηρωδιάδος» και «κοράσιον»), αλλά και κάτι πολύ πέρα απ’ αυτήν. Όπως σημειώνει σε σχετική μελέτη της η καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Χριστίνα Ντουνιά (Εκδοχές της Σαλώμης, στο συλλογικό έργο Γραφές της μνήμης. Αθήνα 2011: Gutenberg, σ. 205-206.): «Η χρονιά συγγραφής του ποιήματος [1896], έχει τη σημασία της. Σύμφωνα με την εφημερίδα Le Journal, στις 11 Φεβρουαρίου 1896 ανεβαίνει στο παρισινό θέατρο η Σαλώμη του Oscar Wilde. Όπως έδειξε η Diana Haas, μελετώντας το αρχείο του ποιητή, ο Καβάφης έχει αντιγράψει από την ίδια εφημερίδα ένα απόσπασμα από άρθρο του Jeun Laurain με τίτλο «Η Σαλώμη και οι ποιητές της», το οποίο αναφέρεται σε υποτιθέμενη ιστορία από απόκρυφο ευαγγέλιο της Νουβίας. Σύμφωνα με την πληροφορία του Laurain, η Σαλώμη δωρίζει το κεφάλι του Ιωάννη σε νεαρό έλληνα σοφιστή που περιφρονεί τον έρωτα. Και όταν ο υπηρέτης του φέρνει την άλλη μέρα το κεφάλι τής χωρίς ανταπόκριση ερωτευμένης νέας, ο νεαρός διατάζει αηδιασμένος να πάρουν από μπροστά του το «αιματωμένο πράγμα» και επιστρέφει στην ανάγνωση του Πλάτωνα.

Ο Καβάφης αντιγράφει γαλλικά το κείμενο του Laurain και αργότερα θα το μετατρέψει σε ποίημα. Στο ποίημα του Καβάφη η αντιστροφή των ρόλων και η ανακατασκευή του μύθου γίνεται με ειρωνικό τρόπο. Αυτό που αποστρέφεται ο σοφιστής δεν είναι το κεφάλι της Σαλώμης, είναι η ίδια η γυναικεία φύση. Η Σαλώμη δεν μπορεί να παίξει το ρόλο της μοιραίας γυναίκας, αφού ο νεαρός σοφιστής παραμένει αδιάφορος απέναντι στα θέλγητρά της. Προτιμά να διαβάζει Πλάτωνα, επιλέγει τον κόσμο των ιδεών από τον κόσμο της πραγματικότητας». 

Να σημειώσουμε εδώ ότι η Σαλώμη του Ουάϊλντ θα παιζόταν με πρωταγωνίστρια τη Σάρα Μπερνάρ το 1892, στο Λονδίνο, αλλά ματαιώθηκε λόγω της παρέμβασης της λογοκρισίας. Τελικά παίχτηκε τέσσερα χρόνια αργότερα, στο Παρίσι – όπως είδαμε παραπάνω - και έκτοτε παίζεται διαρκώς.

Επίσης, ο Ρίχαρντ Στράους χρησιμοποίησε τη γερμανική μετάφραση της Σαλώμης του Ουάϊλντ, του Χέντβικ Λάχμαν, ως λιμπρέτο της περίφημης - πλέον - όπερας του Σαλώμη, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στην Όπερα της Δρέσδης στις 9 Δεκεμβρίου 1905 με μεγάλη επιτυχία.

Συνιστούμε ενθέρμως την έκδοση του έργου Σαλώμη του Όσκαρ Ουάιλντ από τις εκδόσεις Gutenberg (2016). Πρόκειται για μια επιμελημένη τρίγλωσση έκδοση (γαλλικά, αγγλικά, ελληνικά) με δεκαέξι σχέδια του Όμπρεϊ Μπίτντσλεϊ. Εισαγωγή-Μεταγραφή: Θανάσης Τριαρίδης, Χαρά Σύρου.

Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του κειμένου είναι ότι οι δύο «μεταφραστές» (Χαρά Σύρου - Θανάσης Τριαρίδης) στόχευσαν λιγότερο στην κυριολεκτική απόδοση και περισσότερο στη δημιουργική μεταγραφή του έργου, καθώς στη μονόπρακτη τραγωδία του Ουάιλντ εντάσσονται κομμάτια από την Αποκάλυψη, στίχοι του Σολωμού, του Καβάφη, του Γκάτσου, του Χειμωνά, του Πόε, συναντούμε την αντιστροφική μανιέρα του Μπλέικ, διακρίνουμε την επιθετική καθαρότητα των λόγων του Νίτσε και του Μαλαρμέ, που αποτέλεσε και την κινητήρια δύναμη του συμβολιστικού κινήματος στα τέλη του 19ου αιώνα. 

Εξαιρετικό το επίμετρο του Θανάση Τριαρίδη, ο οποίος τονίζει την γενικότερη επιρροή του Ουάϊλντ στον Καβάφη.

Η Σαλώμη του Ουάιλντ ανέβηκε και από το Εθνικό Θέατρο σε μια εκδοχή φλαμένκο, το 2018. 

Και για να επανέλθουμε στον Καβάφη. 

Ο Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ ΣΤΟ ΤΟΚΥΟ - ΕΙΚΟΣΙ ΕΝΑ ANIMATION ΒΑΣΙΣΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗ. 

Πρόκειται για μια εργαστηριακή άσκηση φοιτητών του Πανεπιστημίου Τεχνών Μουσασίνο, στο Τόκυο της Ιαπωνίας. Επικεφαλής εργαστηρίου: Ντίνο ΣΑΤΟ. Η άσκηση δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2013. 

Ανάμεσα στα Καβαφικά ποιήματα και η Σαλώμη! 

Σκηνοθεσία: ΜΑΤΣΟΥΜΟΥΡΑ Σάε / Directed by MATSUMURA Sae 

Διάρκεια / Running time: 30” 

Σημειώνει ο σκηνοθέτης – φοιτητής: 

Δεδομένου ότι η ιστορία είναι ήδη ειπωμένη στο ποίημα, δυσκολεύτηκα να την αφηγηθώ αποτελεσματικά. Εστίασα στην αίσθηση της τελευταίας σκηνής: Στην αντίθεση μεταξύ της σιωπηλής και έντονης αγάπης της Σαλώμης και της ψυχρής αδιαφορίας του Σοφιστή. Νομίζω, ότι Σαλώμη ήθελε από αυτόν, να αισθανθεί την αγάπη. Όθεν το θυσιασμένο κεφάλι της, παραμένει ευγενικά όμορφο. Ελπίζω, ο Σοφιστής να νιώθει δυσάρεστα, εξ αιτίας της απουσία της. Με αγάπη, Σαλώμη.

Since the story has already been told in the poem, I found it difficult to figure out how I could tell it effectively. I focused on the sensation created in the last scene, on the contrast between the quiet and intense love of Salome and the cool indifference of the Sophist. I think Salome wanted him to feel her love. So her sacrificed head remains nobly beautiful. I hope that her absence at least makes the Sophist feel bad. Love, Salome.

Τέλος, έχουμε και την κινηματογραφική Σαλώμη του Ουάϊλντ του 1923, με τη βαμπ Άλα Ναζίμοβα. 

Το 1988, το μονόπρακτο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Κεν Ράσελ, με την ταινία «Ο Τελευταίος Χορός της Σαλώμης». Πιο πρόσφατα, γυρίστηκε το μετα-αφηγηματικό «Wilde Salome» (2011), ένα docudrama του Αλ Πατσίνο γύρω από το μονόπρακτο του Ουάιλντ, στο οποίο ο Πατσίνο υποδύθηκε (εκτός από τον εαυτό του) τον Ηρώδη, ενώ η Τζέσικα Τσαστέιν έπαιξε τον ρόλο της Σαλώμης.
Παραθέτουμε την ταινία του 1923, με το πρωτότυπο σάουντρακ του Mike Frank. 

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ: "Το πρόβλημά μας είναι πολιτικό, όχι οικονομικό" (Βίντεο)

Ο αείμνηστος καθηγητής Χρήστος Γιανναράς, στο βιβλιοπωλείο Ιανός στο κέντρο της Αθήνας, μιλάει στο πολυπληθές ακροατήριό του για την κατάσταση στην Ελλάδα σήμερα, με αφορμή την έκδοση από τον Ιανό του βιβλίου του "Το πρόβλημά μας είναι πολιτικό, όχι οικονομικό", όπου έχουν συγκεντρωθεί οι επιφυλλίδες του 2012 (που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα Καθημερινή). 

Παραθέτουμε το βίντεο της εκδήλωσης. 

ΤΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΙΚΟ ΧΩΡΙΑΤΟΠΟΥΛΟ ΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΔΕΣΠΟΤΗΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ 

«Βδέλυγμα σε τόπο άγιο» 

Η Καθημερινή

Η επιφυλλίδα επιτρέπεται να αιθεροβατεί – είναι φιλολογικό είδος, δεν πειθαρχεί στις απαιτήσεις επικαιρότητας της ειδησεογραφίας. 

Στην οργάνωση και στη λειτουργία του ελλαδικού κράτους, ποια δεδομένα δεν είναι ελληνικά, δεν τα γέννησε η σοφία της ανάγκης, η εμπειρική παράδοση του Ελληνισμού; Είναι πολλά, ας ξεχωρίσουμε τρία: Ο διακοσμητικός ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δηλαδή το συγκεντρωτικό κράτος. Επίσης, η προτεραιότητα δάνειων ιδεολογημάτων (όχι της επιχώριας ανάγκης) στην άσκηση της πολιτικής. Και η αλλοτρίωση του εκκλησιαστικού κοινωνικού θησαυρίσματος σε «επικρατούσα θρησκεία». 

Η θρησκεία συνήθως είναι θεσμοποιημένη αγοραπωλησία: κάποιοι πουλάνε, κάποιοι αγοράζουν. Πωλούνται χρηστικά ωφελιμοθηρικά προτάγματα, αγοράζονται παρηγορητικές ψευδαισθήσεις. Το κράτος κατοχυρώνει τη συναλλαγή, διότι του εξασφαλίζει λιγότερο φόρτο δουλειάς για την αστυνομία και τα δικαστήρια. Αλλοτριώνει θεσμικά σε θρησκεία (σε ατομοκεντρικό νομικισμό και ηθικοπλαστική προπαγάνδα, δηλαδή σε «κήρυγμα») την ανατροπή της θρησκείας, που είναι ο εκκλησιαστικός γιορτασμός της ζωής. Παραβλέπει το κράτος ότι μπροστάρηδες στη Γιορτή της Εκκλησίας είναι ο ληστής, η πόρνη, ο άσωτος. Στη θέση της τολμηρής απελευθερωτικής ανατροπής, το κράτος αντιτάσσει ένστολους υπαλλήλους της δημόσιας τάξης και του καθωσπρεπισμού. 

Οι θρησκευτικοί υπάλληλοι του κράτους διαβαθμίζονται – οι υψηλόβαθμοι είναι ογδόντα δύο (82) «μητροπολίτες». Πώς επιλέγονται; Πρέπει να είναι άγαμοι (όχι έμπειροι μοναστικής άσκησης, απλώς απάντρευτοι). Να έχουν και πτυχίο «πανεπιστημιακής» Θεολογικής Σχολής. Με ποια διαδικασία εκλέγονται; Μόνο με παρασκήνιο – η ψηφοφορία είναι μυστική, οι εκλέκτορες δεν αιτιολογούν την ψήφο τους. Πρόκειται για το απόλυτο της αυθαιρεσίας. 

Η μετάβαση από τη βαθμίδα του «πρεσβυτέρου» (ιερέα) στη βαθμίδα του μητροπολίτη επισκόπου συνιστά υπαρκτική μετάλλαξη, κυριολεκτική – από σερνάμενη κάμπια σε χρυσοστολισμένη πεταλούδα. Το ασήμαντο, καλογεροφορεμένο «παπαδάκι» μεταμορφώνεται ακαριαία σε πρίγκηπα, γίνεται αφέντης, δεσπότης, μπορεί και τριανταπεντάρης αλλά σεβασμιότατος, όλοι γονατίζουν μπροστά του και τον προσκυνούν. 

Συχνά διαχειρίζεται χρήματα πολλά, αλλά τον άνθρωπο τον αλλάζει κυρίως η δύναμη, η εξουσιαστική ισχύς, το ακαταμάχητο κύρος του αξιώματος. Και μαζί, το αιφνίδιο της ριζικής μεταβολής. Ο φτωχός, χιλιοταπεινωμένος στις σημερινές συνθήκες «παπάς», που τον έχει λιώσει η μοναξιά και η περιθωριοποίηση, «εξαίφνης» γίνεται οικοδεσπότης επισκοπικής έπαυλης, συχνά διώροφης ή τριώροφης, με κήπο, ανθοκομική ποικιλία, υπηρετικό προσωπικό, ένα ή και «στόλο» αυτοκινήτων, με οδηγό ή οδηγούς, μάγειρα, οικονόμο. 

Αυτή η ονειρώδης «μεταστοιχείωση» κερδίζεται με ένα πτυχίο Θεολογικής, που το παίρνει πια σήμερα ο πάσα ένας. Το μεγαλωμένο συνήθως στην ένδεια, συμπλεγματικό χωριατόπουλο, χωρίς εμπειρία και εθισμούς στην αστική συμπεριφορά, μεταφυτεύεται σε συνθήκες και όρους άρχοντα. Επίσημα δείπνα, συνεχής συγχρωτισμός με τους σκληροπετσωμένους της εξουσίας, αλισβερίσια μυθικών κονδυλίων, περίγυρος αδίστακτων κερδομανών. 

Και όταν «λειτουργεί», τα παραισθησιογόνα κορυφώνονται: Ο χθεσινός «Μήτσος», «Κώτσος» ή «Παναγής» ντύνεται ακέραιη τη στολή τού άλλοτε απόλυτου μονάρχη της «οικουμένης»: Σάκο αυτοκρατορικό και μανδύα με «ουρά», μίτρα και σκήπτρο επίσης του «άρχοντος και δεσπότου βασιλέως», με τον διάκονο να του κρατάει την «ουρά». Αυτά όλα, με καταιγιστικούς τους πολυχρονισμούς και άφθονο το θυμίαμα, όχι στον καθεδρικό, της πρωτεύουσας του κράτους ναό, αλλά και στο τελευταίο κουτσοχώρι όπου ιερουργεί «δεσπότης». 

Από όλα αυτά τίποτε δεν είναι ανάγκη να αλλάξει στην ιεροτελεστία, αρκεί να λείψει το ψέμα και η αφόρητη αδικία. Είναι πρόκληση και μάλιστα βάναυση, άνθρωποι τόσο ελάχιστων προσόντων ή και κραυγαλέα ανύπαρκτης σοβαρότητας να έχουν μεταβάλει ένα τεράστιας δυναμικής λειτούργημα σε λαχείο, που μεταμορφώνει θλιβερούς σπιθαμιαίους σε υπερευνοημένους μεγιστάνες. Το μυστικό για να μην χαθεί τίποτα και όλα να μεταμορφωθούν, είναι να προταχθεί η δίψα και ανάγκη για ανθρώπινη ποιότητα. 

Ανοίξτε την ετήσια έκδοση «Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος», όπου απογράφονται τα βιογραφικά σημειώματα όλων των μητροπολιτών. Είναι ίλιγγος: για τη συντριπτική πλειονότητα, τα προσόντα εξαντλούνται στο πτυχίο της Θεολογικής και σε θητεία ιεροκήρυκα, δηλαδή αμειβόμενου προπαγανδιστή. Με αυτά τα δύο «εφόδια» γίνεσαι από πληβείος άρχοντας πολυζήλευτος. Ακόμα και υπουργό σήμερα δεν σε κάνουν με ένα πτυχίο και κάποια θητεία προπαγανδιστή. Δεσπότη, αν έχεις αποδείξει ότι είσαι (και θα παραμείνεις) πειθήνιος, σε χειροτονούν. 

Μέσα από διαβλητές και εξοργιστικά άδικες διαδικασίες εκλογής, το «σώμα» των επισκόπων-μητροπολιτών στο ελλαδικό κρατίδιο έχει να επιδείξει (αλλά δεν το κάνει) και κάποια δείγματα εξαιρετικής ανθρώπινης ποιότητας. Είναι μια μειονότητα πολύτιμη, αλλά μάλλον ανενεργός συνοδικά. Θα ήταν ενδιαφέρον να μελετήσει κανείς ποιοι παράγοντες ή ποιοι συντελεστές παγιδεύουν αυτή την ποιότητα στην ατολμία. Είναι πρόβλημα που πιστοποιείται σε πολλούς κομβικής λειτουργίας θεσμούς στο παρακμιακό μας Ελλαδέξ. 

Ασυγκρίτως οδυνηρότερη από την πλημμυρίδα της ανικανότητας και φαυλότητας, είναι η παραλυτική ατολμία της ποιότητας.

"ΕΦΥΓΕ" Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ - ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Σήμερα, Σάββατο 24 Αυγούστου 2024, απεβίωσε ο ξεχωριστός καθηγητής Χρήστος Γιανναράς. 

Στη μνήμη του δημοσιεύουμε εδώ υλικό χρόνων από την πολύτιμη μαθητεία κοντά του. 

Πρώτα, δύο συνεντεύξεις που μας παραχώρησε. 

Η πρώτη με αφορμή την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδοξίας που συνήλθε τον Ιούνιο 2016 στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης. 

Διερευνώνται τα θέματα: τί είναι Σύνοδος, ποιο το περιεχόμενο του όρου "Πατριαρχείο" σήμερα, ποιος ο σκοπός μιας Συνόδου στον καιρό μας, η αναγκαιότητα του Πρώτου στην Εκκλησία, το πρόβλημα του Ορθοδοξισμού, οι έννοιες "Αυτοκέφαλο" και "Αυτόνομο" ως αντίθετες στην ουσία της Εκκλησίας κ.α.

Η δεύτερη συνεντέυξη τον καιρό της θητείας μας στον Τηλεοπτικό Σταθμό της Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών Λύχνος. 

Η συνέντευξη, εφ' όλης της ύλης, πραγματοποιήθηκε στο στούντιο του σταθμού, την 1η Απριλίου 2001, δηλ. πριν 23 χρόνια. 

 

Συνεχίζουμε με την παρουσίαση των βιβλίων του Χρήστου Γιανναρά το "Αλφαβητάρι του Νεοέλληνα" και "Παιδεία και Γλώσσα" που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Πατρών την 1η Απριλίου 2001. 

Μετά τον πρόλογό μας ομιλεί και συνομιλεί με το κοινό ο συγγραφέας και καθηγητής Χρήστος Γιανναράς. 

Ο πρόλογός μας ήταν ο ακόλουθος: 

Το ανθολόγιο – αλφαβητάρι του καθηγητή Χρήστου Γιανναρά μάς δίνει το μέτρο «επανεύρεσης μιας ενεργητικής ελληνικότητας. Δηλαδή επίκαιρης πρότασης για τα ουσιώδη της ζωής, που θα αποδείχνεται πρόταση ελληνική (όπως πάντοτε μέσα στους αιώνες) αν ενδιαφέρει πανανθρώπινα». Ανθολογώντας Μακρυγιάννη, Παπαδιαμάντη, Λορεντζάτο, Σεφέρη, Ζηζιούλα αλλά και Χατζιδάκι, Τσαρούχη, Πικιώνη, Βακαλόπουλο, ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς συνθέτει το Αλφαβητάρι του Νεοέλληνα. Και χαρακτηρίζει τα ανθολογούμενα κείμενα – πρόταση, ως κείμενα επίκαιρης ελληνικής αυτοσυνειδησίας. Όπως σημειώνει ο Χ. Γιανναράς στον πρόλογο του βιβλίου «θα ευχόμουν να λειτουργήσει αυτή η ανθολόγηση πραγματικά σαν ένα αλφαβητάρι για το συλλαβισμό απαντήσεων στο πολύ ρεαλιστικό ερώτημα: αν έχει ουσιαστικό θετικό αντίκρυσμα στη ζωή του Νεοέλληνα σήμερα η ελληνική του καταγωγή». 

Τα κείμενα αποτελούν μια σύγχρονη αναζήτηση νοήματος της ελληνικότητας. Μετά το αλφαβητάρι της πίστης, ο καθηγητής Χ. Γιανναράς μάς δίνει το Αλφαβητάρι του Νεοέλληνα. Σκέπτομαι ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα, με τον τίτλο Το Αλφαβητάρι της πίστης του Νεοέλληνα. Στέκομαι ιδιαίτερα στον όρο αλφαβητάρι, που χρησιμοποιεί ο Γιανναράς, γιατί με ενδιαφέρει ότι παίρνει ένα άλλο νόημα το αυτονόητο που λέγεται αλφάβητο. 

Σκέπτομαι ότι ο Ακάθιστος Ύμνος είναι κατ’ αλφάβητον (24 Οίκοι, όσα και τα γράμματα του αλφάβητου). Στην Υμνολογία συναντούμε πολλούς στίχους και τροπάρια κατ’ αλφάβητον. Το αλφαβητάρι ήταν σχολικό βιβλίο για κάποιες παλιότερες γενιές. Ο Χριστός στην Αποκάλυψη είναι το Α και το Ω. Στη χώρα μας ο αγράμματος αποκαλείται αναλφάβητος.

Ο καθηγητής Χ. Γιανναράς στο βιβλίο του Παιδεία και Γλώσσα περιλαμβάνει ένα κείμενό του με τίτλο: «Λειτουργικώς αναλφάβητοι». Διερωτάται λοιπόν εκεί: «Τι ποσοστό αντιπροσωπεύουν στον κοινωνικό μας βίο οι λειτουργικώς αναλφάβητοι, πόσοι πτυχιούχοι των παιδαγωγικών μας σχολών καταλαβαίνουν τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη, ποιο ποσοστό αποφοίτων του λυκείου δεν γνωρίζει ούτε αυτό που λέμε γραφή – όχι ορθογραφία ή νοηματική των λέξεων, αλλά τη γραπτή σημαντική τής γλώσσας: να ξεχωρίζει το ζήτα από το ξι, το φι από το ψι». Για τον καθηγητή Χ. Γιανναρά «ο καίριος αποσταθεροποιητικός παράγων για την Ελλάδα δεν είναι η τουρκική απειλή ούτε η κρίση της Βαλκανικής. Είναι το αυξανόμενο ποσοστό των λειτουργικώς αναλφαβήτων».

Αντιλαμβάνεται κανείς την πρωταρχική σημασία που έχει το αλφάβητο στη σκέψη και την αγωνία του Γιανναρά, ο οποίος αλλού διαπιστώνει κατηγορηματικά: «Κι όμως τη γλώσσα του πατρο – Κοσμά την καταλάβαιναν οι αναλφάβητοι Έλληνες της Τουρκοκρατίας», ενώ «μέσα σε μια γενιά διακόπτεται η γλωσσική συνέχεια τριών χιλιάδων χρόνων». Άρα υπάρχουν αναλφάβητοι και αναλφάβητοι. Υπάρχουν αυτοί που γνωρίζουν εμπειρικά το αλφαβητάρι της πίστης, υπάρχουν αυτοί που συλλαβίζουν κυριολεκτικά τις λέξεις λόγω γλωσσικής αφασίας, υπάρχουν άλλοι που δεν καταλαβαίνουν ότι το αλφάβητο είναι μια συγκεκριμένη αίσθηση, αφού όπως λέει ο Ελύτης «η Ελλάδα είναι μια συγκεκριμένη αίσθηση» και ίδια αίσθηση – λέει ο Γιανναράς – είναι η γραφή της γλώσσας. «Χίλια χρόνια στο λεγόμενο Βυζάντιο, τα παιδιά μάθαιναν ανάγνωση και γραφή με αλφαβητάρι τον Όμηρο. Και στην Τουρκοκρατία, με το Ψαλτήρι και το Οκταήχι», σημειώνει ο Γιανναράς. Δηλαδή, αυτά τα αλφαβητάρια είναι τα αναγνωσματάρια του Ελληνισμού.
Το Αλφαβητάρι του Νεοέλληνα προσπαθεί να εντοπίσει την επίγνωση της ελληνικής ιδιαιτερότητας, δηλ. της ταυτότητας των Νεοελλήνων. Αυτή η περίφημη ταυτότητα προϋποθέτει τα περιεχόμενα του βιβλίου: αυτεπίγνωση, μνήμη, φρόνημα, γλώσσα, παιδεία, τέχνη, αυτοκριτική, προοπτική.

Διαβάζοντας κανείς το Αλφαβητάρι του Νεοέλληνα αρχίζει να υποψιάζεται αυτό που έγραψε ο καθηγητής Χ. Γιανναράς σ’ ένα κείμενό του για τον Οδυσσέα Ελύτη:
«Την ελληνική ταυτότητα την ορίζει η σοφία της ποίησης, όχι η αποδεικτική της Ιστορίας. Ο τρόπος της παραίτησης, της άοπλης μέθεξης. Της εκούσιας απώλειας που είναι πάντα εύρεση. Αυτό που ήταν πάντοτε η αποφατική Ελλάδα».

Νομίζω ότι για τον καθηγητή Χ. Γιανναρά ισχύει αυτό που είπε ο Ελύτης για την Ελλάδα: "Υπάρχει μια Ελλάδα των αθλιοτήτων και υπάρχει μια ιδανική μες στο κεφάλι μας, και εγώ αυτή νοσταλγώ". Πάντοτε συγκινούμαι όταν ο Γιανναράς αναφέρεται στον ελληνικό τρόπο ζωής ως αρχοντικό: «Αρχοντιά αιώνων κοινωνία της ζωής». Και ο Ελύτης τον δικαιώνει όταν λέει με παράπονο σε μια συνέντευξή του: «Είμαστε πρίγκιπες και δεν το ‘χουμε καταλάβει».

Το Αλφαβητάρι του Νεοέλληνα έχει ως υπότιτλο «Κείμενα επίκαιρης ελληνικής αυτοσυνειδησίας». Το βιβλίο Παιδεία και Γλώσσα περιλαμβάνει κείμενα που χαρακτηρίζονται ως «επικαιρικά παλινωδούμενα». Όμως όποιος διαβάσει τόσο τα ανθολογούμενα κείμενα όσο και αυτά του καθηγητή Γιανναρά που είχαν δημοσιευθεί ως άρθρα σε εφημερίδες, θα διαπιστώσει ότι αυτά έχουν διαχρονική αξία. Η επικαιρότητα τους είναι σαν αυτή του αλφαβήτου. Αν δεν γνωρίζεις το αλφάβητο δεν μπορείς να διαβάσεις και να γράψεις σωστά.
Αν δεν προσεγγίσεις τα βιβλία αυτά ως καρπό μόνιμης αγάπης και αγωνίας ελπιδοφόρου, είσαι αναλφάβητος. Γιατί τα βιβλία αυτά αποτελούν πρόταση. Μη λησμονούμε: Η πρόταση αποτελείται από λέξεις και οι λέξεις από γράμματα του αλφαβήτου. «Η εδώ πρόταση – σημειώνει ο καθηγητής Γιανναράς – απαιτεί τουλάχιστον μιαν υποψία για την επικαιρότητα και γονιμότητα της διαχρονικής ελληνικής εμμονής στο φωτισμό νοήματος της ανθρώπινης ύπαρξης και συνύπαρξης – στη γιγαντομαχία περί της ουσίας, στη ζήτηση του ενός ούτινος εστι χρεία».

Είμαι πεπεισμένος πλέον πως το συνολικό έργο του Χ. Γιανναρά μας παρακινεί – όπως γράφει ο ίδιος σ’ ένα κείμενό του για τον Ελύτη – «να ψηλαφίσουμε την εύρεση του απορριμένου λίθου, να συλλαβίσουμε ελεγεία στην οξώπετρα, να ψάλλουμε μαζί του τον Ιησού του ήλιου, τον μετά κάθε Σάββατο ανατέλλοντα».
Ακολουθεί το βίντεο της εκδήλωσης. 

ΜΙΑ ΒΙΒΛΙΚΗ ΔΙΦΥΛΛΗ ΘΥΡΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΣΛΑΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Του Roni Bou Saba

Φιλολόγου, θεολόγου, μεταφραστή

Στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, ένα από τα ξεχωριστά μουσεία που κοσμούν την Αθήνα, υπάρχει ένα πολύ ιδιαίτερο έκθεμα. Πρόκειται για μία δίφυλλη θύρα η οποία χρονολογείται τον 14ο αι. και προέρχεται από την Αίγυπτο. Μου ήρθε αυτή η θύρα στο μυαλό με αφορμή την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπως θα εξηγήσω στο τέλος. 

Όπως έχει σωθεί, φέρει δύο επιγραφές στα αραβικά, μέσα σε οστέινα πλακίδια. Η μία πάνω, δεξιά και η άλλη κάτω, αριστερά. Οι επιγραφές είναι βιβλικές, από την Καινή Διαθήκη η πρώτη και από την Παλαιά Διαθήκη η δεύτερη. Αυτά τα δύο πλακίδια γεννούν προβληματισμούς παραθέτω μερικούς.

Δεξιά αναγράφεται στα αραβικά το “Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς” (المجد لله في العلا وعلى الأرض).

Χωρίς να εξεταστεί το έκθεμα, και βασιζόμενος στη μνήμη μου και την φωτογραφία που παραθέτω εδώ, επιφυλάσσομαι για το αν υπήρξε κάποτε δεύτερο πλακίδιο στα αριστερά στο οποίο θα αναγραφόταν η συνέχεια του ευαγγελικού στίχου, δηλαδή “εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία”. Ο στίχος προέρχεται από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο (Β΄:14). Το αναγραφόμενο μέρος, όπως φαίνεται και από το ελληνικό πρωτότυπο που παραθέτω είναι ελλιπές. Ο στίχος μπορεί να έχει γίνει αντιληπτός, από τον καλλιτέχνη ή όποιον τον παρήγγειλε, ως μία πρόταση. Δηλαδή η δόξα είναι και στον ουρανό και επάνω στη γη. Η κατάτμηση μπορεί να αλλάζει εντελώς το αρχικό νόημα του στίχου, αλλά αφήνω περιθώριο να ισχύσει λαμβάνοντας υπόψη το επόμενο πλακίδιο για το οποίο θα μιλήσω ευθύς αμέσως. Το πλακίδιο κάτω, αριστερά, φέρει ένα μέρος από τον 10ο στίχο του 44ου ψαλμού, τον εξής: “θυγατέρας βασιλέων ἐν τῇ τιμῇ σου· παρέστη” (بنات الملوك في كرامتك قامت). Εδώ η κατάτμηση κάνει τα πράγματα περίπλοκα γιατί κανονικά ο στίχος έχει κοπεί στο ρήμα αφήνοντας το υποκείμενο απ’ έξω (“παρέστη ἡ βασίλισσα, κλπ…"). 

Ο αραβικός στίχος είναι στα αριστερά άρα δεν επιδέχεται συνέχεια (θυμίζω ότι τα αραβικά γράφονται από τα δεξιά προς τα αριστερά). Εκτός του ότι δεν έχω άμεση πρόσβαση στο έκθεμα για να έχω άποψη για το ενδεχόμενο ύπαρξης άλλου πλακιδίου, ο προηγούμενος στίχος, ο 9ος, με κάνει να εκφράσω την επιφύλαξή μου για το ότι υπήρξε ποτέ δεξί πλακίδιο κάτω. Ακόμα και αν υπήρξε πιθανόν θα είχε άσχετο στίχο ή μέρος στίχου από άλλο κείμενο. 

Ο 9ος στίχος λοιπόν δεν θα μπορούσε να χωρέσει σε ένα τυχόν πλακίδιο, ούτε μπορεί να κοπεί ώστε να παρατεθεί ένα μέρος του. 

Ο 10ος στίχος, όπως είναι γραμμένος στα αραβικά στη θύρα, επιδέχεται και μία άλλη ανάγνωση, αδύναμη μεν για την κοινή (επίσημη) αραβική του 14ου αιώνα, αλλά δεν αποκλείεται αν δεχτούμε την επιρροή της δημοτικής αραβικής. Μεταφράζω στα νέα ελληνικά: “οι θυγατέρες των βασιλέων παρέστησαν στην τιμητική συνοδεία σου”. 

Πώς σχετίζεται λοιπόν αυτή η δίφυλλη θύρα με τη σημερινή εορτή; Σύμφωνα με την εκδοχή που ψάλλεται στα αραβικά στο Πατριαρχείο Αντιοχείας (περιλαμβάνει και τον Λίβανο), ο πολυέλεος των Θεομητορικών εορτών (δηλαδή των εορτών της Θεοτόκου), “Λόγον αγαθόν” διατηρεί ολόκληρο τον 44ο ψαλμό, άρα και τον 10ο στίχο που υπάρχει στο αριστερό φύλλο αυτής της θύρας. 

Το θέμα αξίζει περισσότερη μελέτη, εν ευθέτω χρόνω...

Μοναδικός υπεύθυνος για την Ουκρανία ο στυγερώτατος Μόσχας Κύριλλος

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στο τέλος Μαΐου 2022, τρεις μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, εκδόθηκε μια επίσημη απόφαση «της Ιεράς Συνόδου της ανεξάρτητης πλέον Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας».

Στην απόφαση αυτή, μεταξύ άλλων, διαβάζαμε και τα ακόλουθα: 

«Η Σύνοδος καταδικάζει τον πόλεμο ως παραβίαση της εντολής του Θεού “Μη φονεύετε!” (Εξ.20:13) και εκφράζει τα συλλυπητήριά της σε όλους όσους υπέφεραν στον πόλεμο. Η Σύνοδος απευθύνει έκκληση στις αρχές της Ουκρανίας και στις αρχές της Ρωσικής Ομοσπονδίας να συνεχίσουν τη διαδικασία διαπραγμάτευσης και την αναζήτηση μιας ισχυρής και λογικής λέξης που μπορεί να σταματήσει την αιματοχυσία. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία εκφράζει τη διαφωνία της με τη θέση του Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας Κυρίλλου για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η Σύνοδος ενέκρινε σχετικές προσθήκες και τροποποιήσεις στο Καταστατικό για την διακυβέρνηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, υποδεικνύοντας την πλήρη ανεξαρτησία και αυτονομία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας». 

Σήμερα – Αύγουστος 2024 – τι από τα παραπάνω ισχύει; 

Η Εκκλησία στην Ουκρανία υπό τον μητροπολίτη Ονούφριο, δεν ανεξαρτητοποιήθηκε ΠΟΤΕ από το Πατριαρχείο Μόσχας. Οι σχετικές δηλώσεις του Ονουφρίου ήταν για τα …μάτια του κόσμου. Όλο το διάστημα του πολέμου, ο Μόσχας Κύριλλος στηρίζει με κάθε τρόπο τον Ονούφριο στην Ουκρανία, ο οποίος ουδέποτε αποποιήθηκε την βοήθεια του, αν και θα έπρεπε να το κάνει, αν πίστευε στην «ανεξαρτησία» του. 

Ο Μόσχας Κύριλλος βομβαρδίζει συνεχώς τους διεθνείς οργανισμούς με έγγραφα, μέσω των οποίων καταγγέλλει την κυβέρνηση της Ουκρανίας ότι «διώκει» την Εκκλησία του Ονουφρίου. Κινείται κανονικότατα ως ο πάτρονας του Ονουφρίου, ο οποίος δεν τολμάει να αμφισβητήσει τις ενέργειες του Δεσπότη του. 

Πριν από δύο μήνες, το Πατριαρχείο Μόσχας ανακοίνωσε πανηγυρικά: 

«Mε παρέμβαση του Αγιωτάτου Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών Κυρίλλου και έπειτα από συνομιλίες, που διεξήχθησαν, αποφυλακίσθηκε στις 22 Ιουνίου 2024 ο μητροπολίτης Τούλτσιν και Μπράτσλαφ Ιωνάθαν». Τελικά ο Ιωνάθαν, για τον οποίο …αγωνιούσαν και ημέτεροι (Ελλαδίτες και άλλοι Ορθόδοξοι) έπεσε στην …αγκαλιά του Μόσχας Κυρίλλου, καθώς βρίσκεται πλέον στη Ρωσία. Αρκετοί επίσκοποι του Ονουφρίου, με πρωτοστάτη τον εν Ζαπορίζιε Λουκά, εκδηλώνουν ανοιχτά την λατρεία τους στην Μόσχα, από την οποία υποφέρει το ποίμνιό τους! 

Ο Ονούφριος απέρριψε την έκκληση του Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφανίου για διάλογο και σήμερα που συναντήθηκε με την Αντιπροσωπεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αρνήθηκε κάθε ανάλογη πρωτοβουλία, γιατί ακριβώς είναι πλήρως προσδεδεμένος στο άρμα του Μόσχας και ας καμώνεται τον διωκόμενο. Είναι – δυστυχώς – ένας αδίστακτος ψεύτης, ο οποίος, αφού είναι «κανονικός», κατά τους ρωσόφιλους, ΠΟΙΟΝ μνημονεύει στην Θεία Λειτουργία; Ποια είναι η «κανονική» κατάσταση της Εκκλησίας του, από το 2022 που τάχα και ανεξαρτητοποιήθηκε; Με ποια λογική η Σύνοδος του Πατριαρχείου Σερβίας στηρίζει ανεπιφύλακτα τον Ονούφριο ως «κανονικό»; Μα επειδή εξακολουθεί να υπάγεται στον Μόσχας, ο οποίος αφρίζει και λυσσομανάει από την ώρα που ψηφίστηκε ο νόμος για την απαγόρευση στην Ουκρανίας κάθε θρησκευτικής ομάδας που έχει σχέση με τον εισβολέα Ρωσία. 

Καλό θα ήταν να σταματήσουν οι τάχα και ευαίσθητοι τα περί «διωγμού» του Ονουφρίου και να δουν κατάματα την πραγματικότητα, η οποία τους ξεπερνάει πλέον. Η Ουκρανική κυβέρνηση έχει κάνει πολλή υπομονή με τον ρωσικό μόρφωμα του Ονουφρίου. 

Ο Ονούφριος, εφ’ όσον δεν θέλει διάλογο για την ενότητα, θα πρέπει να παραιτηθεί τώρα! Αν δεν το κάνει, σημαίνει πώς είναι πράκτορας του Μόσχας, με σκοπό όχι απλώς το μόνιμο σχίσμα στην Ουκρανία, αλλά και την επιβολή του δόγματος της «Αγίας Ρωσίας» πάση τη κτίσει. 

Ο Μόσχας Κύριλλος σε σχετική ανακοίνωσή του μας είπε ότι «ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος φέρει λοιπόν προσωπική ευθύνη για την οργάνωση του διωγμού των πιστών της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας». 

Η αλήθεια, φυσικά, είναι ότι την ευθύνη και για την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και για την εκκλησιαστική κατάσταση στη χώρα, φέρει ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ο στυγερώτατος Μόσχας Κύριλλος, ο οποίος τορπιλίζει την ενότητα της Ορθοδοξίας συνεχώς και αρνείται τον διάλογο, στο όνομα της εξουσίας του! 

Όμως, ο Μόσχας Κύριλλος θα πέσει μετά πατάγου! Γιατί το αίμα των αθώων – ρώσων και ουκρανών – θα τον πνίξει.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΑΜΕ "ΤΑ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΚΑ" ΣΤΙΣ ΚΡΟΚΕΕΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ

Την Τετάρτη 21 Αυγούστου 2024, στις Κροκεές της Λακωνίας (Γήπεδο μπάσκετ), στις 9 το βράδυ, στο πλαίσιο των φετινών πολιτιστικών εκδηλώσεων του Δήμου Ευρώτα, πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του βιβλίου του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου «ΤΑ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΚΑ», με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων από τον θάνατο του μεγάλου συνθέτη. 

Ακολούθησε μουσική παράσταση, στην οποία τραγούδησαν ο Βασίλης Γισδάκης και η Δάφνη Πανουργιά. 

Έπαιξαν οι μουσικοί: 

Άρης Κούκος – μπουζούκι, μαντολίνο

Μαριλίζα Παπαδούρη – βιολοντσέλο 

Δημήτρης Παπαγγελίδης – κιθάρα 

Βαγγέλης Ζωγράφος – κοντραμπάσο 

Γεώργιος Αντ. Παυλάκος – πιάνο 

Αφήγηση: Χριστίνα Παπατριανταφύλλου 

Καλλιτεχνική επιμέλεια: Γεώργιος Αντ. Παυλάκος 

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε συνδιοργάνωση με την Δημοτική Κοινότητα Κροκεών και με την υποστήριξη του βιβλιοπωλείου «Διηνεκές» (Σπάρτη). 

ΜΕ "ΤΑ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΚΑ" ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΙΣ ΚΡΟΚΕΕΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ

Σήμερα, Τετάρτη 21 Αυγούστου 2024, στις Κροκεές της Λακωνίας (Γήπεδο μπάσκετ), στις 9 το βράδυ, στο πλαίσιο των φετινών πολιτιστικών εκδηλώσεων του Δήμου Ευρώτα, θα πραγματοποιηθεί η παρουσίαση του βιβλίου του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου «ΤΑ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΚΑ», με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων από τον θάνατο του μεγάλου συνθέτη. 

Θα ακολουθήσει μουσική παράσταση, στην οποία θα τραγουδήσουν ο Βασίλης Γισδάκης και η Δάφνη Πανουργιά. 

Παίζουν οι μουσικοί: 

Άρης Κούκος – μπουζούκι 

Μαριλίζα Παπαδούρη – βιολοντσέλο 

Δημήτρης Παπαγγελίδης – κιθάρα 

Βαγγέλης Ζωγράφος – κοντραμπάσο 

Γεώργιος Αντ. Παυλάκος – πιάνο 

Αφήγηση: Χριστίνα Παπατριανταφύλλου 

Καλλιτεχνική επιμέλεια: Γεώργιος Αντ. Παυλάκος 

Είσοδος ελεύθερη

Η εκδήλωση πραγματοποιείται σε συνδιοργάνωση με την Δημοτική Ενότητα Κροκεών και με την υποστήριξη του βιβλιοπωλείου «Διηνεκές» (Σπάρτη).

Εφημερίδα  "Η Πελοπόννησος" 

ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΠΕΤΡΑΚΗ (3D VIDEO)

Το Καθολικό της ιστορικής Μονής Ασωμάτων Πετράκη, στο κέντρο της Αθήνας, ανήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού. Στην ανατολική του πλευρά έχει προσαρτηθεί τριμερές Ιερό Βήμα με ημικυλινδρικές αψίδες και στη δυτική νάρθηκας και εξωνάρθηκας, που προστέθηκε το 1804. Το αρχικό τμήμα του ναού, που σώζεται καλύτερα στην ανατολική πλευρά, χρονολογείται στα τέλη του 10ου αιώνα, ενώ προσθήκες έχουν γίνει πιθανώς και στα τέλη του 12ου αιώνα (οκταγωνικός τρούλος κλπ), όπως μαρτυρεί το γλυπτό υπέρθυρο, που φυλάσσεται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. 

Εσωτερικά, ο ναός διακοσμείται με τοιχογραφίες, που σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή έγιναν το 1719, από τον αξιόλογο Αργείο ζωγράφο Γεώργιο Μάρκου, επί ηγουμενίας Δαμασκηνού. Ο καλλιτέχνης επηρεάζεται από τη ζωγραφική του 16ου αιώνα και η τέχνη του χαρακτηρίζεται από την απλοποίηση και λαϊκότροπη απόδοση των μορφών. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού είναι ιδιαίτερα πλούσιο και περιλαμβάνει σκηνές από τη ζωή του Χριστού, της Παναγίας, του αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου, των αρχαγγέλων, τον Ακάθιστο Ύμνο, μαρτύρια αγίων, σκηνές της Παλαιάς Διαθήκης και μεμονωμένες μορφές. 

Το Καθολικό ανακαινίζεται συστηματικά στις μέρες μας, με την επιμέλεια του Καθηγουμένου της Μονής, Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Θαυμακού κ. Ιακώβου. 

Στο 3D video, που ακολουθεί, παρακολουθήστε την ψηφιακή περιήγηση στο Καθολικό  της Μονής. 

 

"ΣΤΙΣ ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ ΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ" ΣΤΟ ΓΕΡΑΚΙ ΛΑΚΩΝΙΑΣ (ΒΙΝΤΕΟ)

Στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων «Κάστρεια 2024» του Δήμου Ευρώτα, την Δευτέρα 19 Αυγούστου, στις 9 το βράδυ, πραγματοποιήθηκε  στο Γεράκι Λακωνίας (Πάνω Βρύση στην Ακρόπολη των Αρχαίων Γερονθρών, μια ξεχωριστή συναυλία με τίτλο: «Στις γειτονιές του φεγγαριού με χορωδιακή μουσική υπό το σεληνόφως». 

Χορωδιακή μουσική ελλήνων, κυρίως, συνθετών (Γιάννη Χρήστου, Μίκη Θεοδωράκη, Μάνου Χατζιδάκι, Διονύση Σαββόπουλου, Γιώργου Αντ. Παυλάκου κ.α.), αλλά και εναρμονίσεις παραδοσιακών τραγουδιών, απέδωσε 14μελές χορωδιακό σύνολο, με τη συνοδεία οργανικού συνόλου. 

Ακούστηκαν ποιήματα και κείμενα, σχετικά με τα χορωδιακά τραγούδια ("Η Πόλις" του Καβάφη, "Ο κύκλος με την κιμωλία" του Μπρεχτ, "Κατάσταση Πολιορκίας" του Μαχμούτ Νταρουίς, "Μάνα μου" του Νίκου Γκάτσου, "Άσμα Ασμάτων" του Σολομώντος κ.α.). 

Συμμετείχαν:

Οι τραγουδιστές 

Soprano: Μαίρη Γουγούση, Αθήνα Λιάσκα, Μαρία Ζαβίτσα, Δάφνη Πανουργιά 

Mezzo soprano: Ελένη Μπαρκαγιάννη, Λώρα Βοβώνη, Άννα Φιλανδριανού 

Tenor: Κώστας Μανωλκίδης, Βαλερύ Ορέσκιν, Γιώργος Ζιάκας, Παναγιώτης Ανδριόπουλος 

Basso: Κώστας Μαυρογένης, Παναγιώτης Ζαβίτσας, Κώστας Φλωράκης 

Οι μουσικοί

Μαρίνος Γαλατσινός – φλάουτο / κλαρινέτο 

Μαριλίζα Παπαδούρη – βιολοντσέλο 

Δημήτρης Παπαγγελίδης – κιθάρα 

Βαγγέλης Ζωγράφος – κοντραμπάσο 

Γεώργιος Αντ. Παυλάκος – πιάνο 

Αφήγηση: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος 

Ενορχηστρώσεις - καλλιτεχνική επιμέλεια: Γεώργιος Αντ. Παυλάκος 

Στην εκδήλωση προβλήθηκε και ένα βίντεο για την ιστορία της κωμόπολης Γεράκι, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, που έφτιαξε το Λύκειο Γερακίου με την επιμέλεια της διευθύντριας Ανθής Σαράντη. 

Παραθέτουμε το βίντεο της εκδήλωσης όπως το κατέγραψε η Δημοτική Αγορά της Λακωνίας. 

ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟ ΓΕΡΑΚΙ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΜΕ ΧΟΡΩΔΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΥΠΟ ΤΟ ΣΕΛΗΝΟΦΩΣ

Στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων «Κάστρεια 2024» του Δήμου Ευρώτα, σήμερα Δευτέρα 19 Αυγούστου, στις 9 το βράδυ, θα πραγματοποιηθεί στο Γεράκι Λακωνίας (Πάνω Βρύση στην Ακρόπολη των Αρχαίων Γερονθρών, μια ξεχωριστή συναυλία με τίτλο: «Στις γειτονιές του φεγγαριού με χορωδιακή μουσική υπό το σεληνόφως». 

Χορωδιακή μουσική ελλήνων, κυρίως, συνθετών (Γιάννη Χρήστου, Μίκη Θεοδωράκη, Μάνου Χατζιδάκι, Διονύση Σαββόπουλου, Γιώργου Αντ. Παυλάκου κ.α.), αλλά και εναρμονίσεις παραδοσιακών τραγουδιών, θα αποδώσει 14μελές χορωδιακό σύνολο, με τη συνοδεία οργανικού συνόλου. 

Θα ακουστούν ποιήματα και κείμενα, που σχετίζονται με τα χορωδιακά τραγούδια ("Η Πόλις" του Καβάφη, "Ο κύκλος με την κιμωλία" του Μπρεχτ, "Κατάσταση Πολιορκίας" του Μαχμούτ Νταρουίς, "Μάνα μου" του Νίκου Γκάτσου, "Άσμα Ασμάτων" του Σολομώντος κ.α.). 

Συμμετέχουν οι μουσικοί: 

Soprano: Μαίρη Γουγούση, Αθήνα Λιάσκα, Μαρία Ζαβίτσα, Δάφνη Πανουργιά 

Mezzo soprano: Ελένη Μπαρκαγιάννη, Λώρα Βοβώνη, Άννα Φιλανδριανού 

Tenor: Κώστας Μανωλκίδης, Βαλερύ Ορέσκιν, Γιώργος Ζιάκας, Παναγιώτης Ανδριόπουλος 

Basso: Κώστας Μαυρογένης, Παναγιώτης Ζαβίτσας, Κώστας Φλωράκης 

Μαρίνος Γαλατσινός – φλάουτο / κλαρινέτο 

Μαριλίζα Παπαδούρη – βιολοντσέλο 

Δημήτρης Παπαγγελίδης – κιθάρα 

Βαγγέλης Ζωγράφος – κοντραμπάσο 

Γεώργιος Αντ. Παυλάκος – πιάνο 

Αφήγηση: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος 

Ενορχηστρώσεις - καλλιτεχνική επιμέλεια: Γεώργιος Αντ. Παυλάκος 

Είσοδος ελεύθερη

ΘΑΝΑΤΟΛΑΓΝΕΙΑ ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ...ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Από την ευρύτατη χρήση και διάδοση του διαδικτύου, δεν θα μπορούσε να λείπει ο θάνατος! Το θέμα είναι μεγάλο, αλλά εδώ εστιάζουμε στην αντιμετώπιση του μυστηρίου του θανάτου από τους «ευσεβείς» χριστιανούς. 

Στις κηδείες πολλών μοναχών, ακόμα και εντός Αγίου Όρους, βλέπουμε πολλούς λαϊκούς, αλλά και μοναχούς, να διαγκωνίζονται προκειμένου να …απαθανατίσουν – φευ! – την κάθοδο του νεκρού στον Άδη! 

Ο νεκρός είναι συνήθως «γέροντας» ή «γερόντισσα» ή και κάποιος «ευσεβής» χριστιανός. Πάνω από το μνημείο όπου εναποτίθεται ο νεκρός γίνεται «μάχη» για την καλύτερη φωτογραφία του νεκρού! Προφανώς θεωρούν ότι έτσι παίρνουν και την «ευχή» του. 

Όμως, η κατακλείδα αυτού του cult φαινομένου είναι – δυστυχώς – το «Χριστός ανέστη», που το ψάλλουν οι παρεβρισκόμενοι με «ιερή μανία». Κάτι σαν τους στρατιώτες που λένε γκαρίζοντας τον Εθνικό Ύμνο, διότι τους είπαν ότι πρέπει να τον φωνάζουν! 

Το «Χριστός ανέστη» δεν είναι οπαδικό σύνθημα ούτε ιαχή προς ψυχολογική εκτόνωση. Η πίστη στην Ανάσταση είναι υπόθεση μυστική, γι’ αυτό και ο Χριστός αναστήθηκε …αθόρυβα, αμφισβητούμενος ακόμα και από τους μαθητές του. 

Σε κάθε περίπτωση μια …θανατολαγνεία υφέρπει, στο όνομα της Ανάστασης. Όπως ο θάνατος και η Ανάσταση του Χριστού δεν είναι θέαμα, έτσι και του πιστού δεν μπορεί να είναι θέαμα. Το «Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι» είναι απολύτως μυστική και βιωματική υπόθεση. 

Καλό θα ήταν να συνειδητοποιήσουν, λοιπόν, κάποιοι «ευσεβείς» χριστιανοί πως η κηδεία και η ταφή δεν είναι ούτε για το youtube ούτε για …σέλφι με τον νεκρό.